Protest Hongkong bijna de kop ingedrukt: ‘Als dit niet werkt, hebben we geen toekomst meer’

“Dit is geen protest meer”, zegt Glass. De 24-jarige student – hij geeft alleen zijn bijnaam – staat in de frontlinie voor de Hong Kong Polytechnic University. De pezige jongeling draagt een gasmasker en een duikbril, een borstpantser en scheenlappen, en in zijn drinkbushouder zit een molotovcocktail, een uitrusting die hij opbouwde in vijf maanden protesteren. “Nee, dit is geen protest meer”, zegt hij door zijn gasmasker. “Dit is een revolutie.”

Het is zondag 11.30 uur, voor de universiteit wordt al een uur een slag gevoerd tussen de zwaarbewapende rellenpolitie en een tweehonderdtal opstandelingen – ‘demonstranten’, de term tot nog toe voor de deelnemers aan de Hongkongse protesten, lijkt niet meer toepasselijk. De Polytechnic University, met zijn trappartijen en rode bakstenen gebouwd als een fort, is het laatste bolwerk van de actievoerders. En daarmee het epicentrum, afgelopen weekend, van het geweld.

“Dit is een veilige plek voor ons”, zegt Glass, op het kruispunt voor de campus, waar de eerste linie zich heeft verschanst. Links en aan de overzijde van het kruispunt verzamelt zich alsmaar meer politie, rechts staan tv-journalisten en fotografen met gasmaskers en helmen. “Vanaf deze plek kunnen we aanvallen, en ons daarna terugtrekken. Waar we materiaal kunnen verzamelen, zoals molotovcocktails, en kunnen bijkomen. Dat gaan we verdedigen tot de laatste man.”

Het is een opvallende koerswijziging in het Hongkongse protest, die een week geleden is begonnen en de spanning enorm heeft opgevoerd. Na vijf maanden van ongrijpbare prikacties, onder de slogan ‘wees vloeibaar als water’, hebben de demonstranten zich nu ingegraven. Zo’n bezetting heeft meer impact, zeker aangezien ze ook een tunnel onder Victoria Bay blokkeren, waar normaal dagelijks 90.000 wagens passeren. Maar het is ook een stuk gevaarlijker. Rond PolyU wordt hevig strijd gevoerd.

Voor de gebarricadeerde campus, waar nog eens honderden jongeren de achterhoede vormen, wordt de hele zondag heen en weer gevuurd. De Raptors, de speciale commando-eenheid van de Hongkongse politie, valt aan met traangasgranaten, pantserwagens met waterkanonnen en rubberkogels. Waarna de opstandelingen, verschanst achter schilden en paraplu’s, terugslaan met stoeptegels, molotovcocktails en pijl-en-boog. Een agent, van wie de politie later foto’s verspreidt, krijgt een pijl in zijn kuit.

De zondagse veldslag volgt op een week van escalatie, waarbij de uitgestrekte campus van de Chinese University of Hong Kong door radicale betogers werd ingenomen en tal van andere universiteiten werden gebarricadeerd. De bezetting van de Chinese universiteit is inmiddels opgeheven, na onenigheid tussen verschillende groepen demonstranten, en misschien ook wel omdat het een immense oppervlakte is. Maar nu hebben de opstandelingen zich teruggetrokken in het kleinere PolyU.

Na de ontruiming van de Chinese universiteit kalmeert de situatie in Hongkong aanvankelijk wat, al blijft de spanning voelbaar. Als zaterdag soldaten van het Chinese Bevrijdingsleger, weliswaar ongewapend en in vrijetijdskledij, helpen met het ruimen van de barricades, wordt dat als een zware provocatie gezien. De militaire hulp wordt verkocht als een ‘vrijwilligersactie’, maar lijkt een signaal: als het protest niet gaat liggen, grijpen we misschien wel in.

Vraag is bovendien of de actie wel legaal was. Het Chinese Bevrijdingsleger is in Hongkong gestationeerd, maar alleen met een mandaat om bij buitenlandse aanvallen in te grijpen. “Helpen met het handhaven van de openbare orde”, zoals zaterdag, kan pas na een verzoek van de Hongkongse regering. Die afspraak is een cruciaal onderdeel van het ‘één land, twee systemen’-principe, dat bij de overdracht van Hongkong aan China in 1997 inging en waaraan volgens veel Hongkongers steeds meer wordt getornd. Net dat is de achterliggende reden voor het protest.

Na vijf maanden van protesten is Hongkong inmiddels een gehavende stad. Duizenden verkeerslichten zijn beschadigd, tienduizenden stoeptegels en -hekken zijn verwijderd om als wapen of barricade te gebruiken, en de glazen deuren van de metrostations zijn zo vaak aan diggelen geslagen dat er niet tegenop te herstellen valt. Veel Hongkongers lijken het niet eens meer te zien. Na al die maanden zijn ze eraan gewend.

Meer nog, zodra het even kan, proberen veel inwoners het gewone leven te hervatten. Op een sportveld, nog geen honderd meter van de Polytechnic University, wordt zondagnamiddag een partij cricket gespeeld, terwijl af en toe een vleug traangas overwaait. Zaterdagavond trekken veel expats naar de uitgaansbuurt, al is het niet half zo druk als normaal. Je kunt je prima door de stad bewegen, zegt een van hen, maar je moet alleen uitkijken voor blauwe zwaailichten, want daar wordt gereld.

Maar na de escalatie van afgelopen week is het toch een stuk moeilijker geworden om het gewone leven vol te houden. Tal van universiteiten hebben aangekondigd het semester – normaal tot 30 november – voortijdig te beëindigen, en hooguit nog online lessen te geven. Veel internationale studenten zijn naar huis. En gezien de onvoorspelbare veiligheidssituatie blijven alle scholen, die al sinds donderdag gesloten zijn, ook maandag nog dicht.

Toch klinkt er opvallend weinig verontwaardiging onder gewone Hongkongers, en des te meer woede over de hardhandige aanpak van de politie. Die zette vanaf het prille begin van de protesten, toen nog overwegend vreedzaam, massaal traangas in, en gaat bijzonder ruw te werk bij arrestaties. Wat ook meespeelt, is de enorme stroom aan geruchten over arrestanten die mishandeld of verkracht zijn, over zelfmoorden die door de politie in scène zijn gezet of over het gebruik van chemische stoffen in traangas en in de vloeistof van het waterkanon.

Dat laatste blijkt te kloppen, want de jongeren die in de verdedigingslinies voor Polytechnic University door het waterkanon worden geraakt, vertonen lichte brandwonden over hun hele lichaam. Op de eerstehulppost van de campus is een wasstraat ingericht, waar de slachtoffers aan de lopende band worden gestript, ingezeept, afgespoeld en met aloë vera ingewreven. Een paar meter verder kunnen ze verse kleren krijgen, en daarna, als ze het zien zitten, de strijd weer in.

Die strijd wordt gevoerd met huis-, tuin- en keukenwapens. De opstandelingen gebruiken zwemplankjes als schild, barbecuetangen om traangasgranaten op te pikken, tennisrackets om ze terug te slaan. Ze kunnen flink wat schade aanrichten, met hun pijlen, molotovcocktails en manshoge katapulten, waarmee ze tientallen meters ver schieten. Maar ze zijn geen partij voor de traangasgranaten en waterkanonnen.

Rond 6 uur ’s avonds valt de politie van twee kanten aan, en bij het vallen van de nacht is de hele campus omsingeld. Tientallen opstandelingen worden gearresteerd. Prodemocratische parlementsleden, bevreesd voor een bloedbad, onderhandelen ondertussen over een staakt-het-vuren. Ook op andere plaatsen in Hongkong breken zware rellen uit, mogelijk om een deel van de politie van PolyU weg te lokken. Op Telegram, het communicatiemedium van de opstandelingen, worden in de uren daarna acht waarschuwingen voor traangasbombardementen afgegeven.

“Het in een ongelijke strijd”, zegt een 25-jarige oud-studente, die anoniem wil blijven, terwijl ze nog overdag van een hoger gelegen terras over het strijdtoneel uitkijkt. “Natuurlijk is de kans klein dat het helpt. Maar als we niets doen, dan is het helemaal voorbij. Dan worden we een tweede China, waar je geen Facebook en geen Instagram kan gebruiken, en waar kinderen gehersenspoeld worden. Als dit niet werkt, dan hebben we geen toekomst meer.”