Vlaanderen krijgt coronabezinningsplekken

Wie de vier muren van zijn huis wil ontvluchten door een wandeling te maken en daarvoor naar het Zoniënwoud trekt, loopt de kans daar op een grote, cirkelvormige bank uit blauwe steen te stoten. Rond die bank staan 32 berken, een verwijzing naar de dodelijke slachtoffers van de aanslagen in Brussel in 2016. Samen met de bank vormen ze een herdenkingsmonument, van de hand van kunstenaar Bas Smets.

“Ik was altijd zo geraakt door de schoonheid en innemendheid van dat monument”, zegt psychiater en rouwexpert Uus Knops en één vierde van het kwartet Moving Closer dat verschillende initiatieven neemt rond verlies. “Dus heb ik Bas Smets zelf gecontacteerd en gevraagd: ‘Zouden we niet iets soortgelijks doen, maar dan voor die andere aanslag op onze samenleving, corona?’”

En zo geschiedde. Knops riep de hulp in van gezondheidspsychologe Elke Van Hoof (VUB), die mee op de kar sprong. “We willen ervoor zorgen dat mensen die iemand verloren hebben dat toch letterlijk een plek kunnen geven”, zegt Van Hoof. “Uiteraard kijken we daarbij naar de 15.000 doden door corona zelf, maar ook naar de impact op familie en zelfs verplegers en begrafenisondernemers. Ook voor die laatste mensen waren het zware tijden, al was het maar omdat ze lang niet alles naar hun eigen standaard hebben kunnen uitvoeren.” De stille hoop van Knops en Van Hoof is dan ook dat de ‘Onumenten’ – de letter O verwijst naar de cirkel – ook ontmoetingsplekken zullen worden voor alle rouwenden.

Concreet zal Smets volgend jaar enkele cirkelvormige werken optrekken op verschillende plaatsen in Vlaanderen. Gemeenten of steden die zich daartoe geroepen voelen, kunnen hun interesse overmaken aan de vzw Kunstwerkt, de Vlaamse organisatie voor de beeldende amateurkunst.

Die vzw zal samen met de lokale besturen en Smets een traject opzetten om het Onument te ontwikkelen. “Het is niet de bedoeling dat die monumenten exacte kopieën van elkaar worden, noch van het werk in het Zoniënwoud”, zegt Katrien Boogaerts, coördinator van de vzw. 

Vlaams minister van Samenleven Bart Somers (Open Vld) maakt 75.000 euro vrij voor het project. “De coronacrisis heeft een enorme impact op onze samenleving”, zegt hij. “Niet enkel economisch, maar ook maatschappelijk. Veel mensen hebben het moeilijk en voelen zich mentaal niet goed in hun vel. Mensen die afscheid moesten nemen van vrienden en familie hebben zelfs geen waardige begrafenis kunnen organiseren.”

Met een budget van 75.000 euro zouden er volgens Van Hoof in eerste instantie vijf monumenten opgetrokken kunnen worden. Het eerst werk moet klaar zijn tegen 13 maart, het symbolische begin van de pandemie in ons land.