‘Net ‘The Hunger Games’, maar dan echt’: dreigt een vaccinatiekloof tussen de haves en have-nots?

“Het is als The Hunger Games, maar dan in het echt.” Het Amerikaanse filmblad Variety bracht gisteren een opvallend exposé naar buiten over hoe de Hollywood-elite bijna over elkaar struikelt om snel-snel een inenting te krijgen. Een dokter uit Beverly Hills zegt dat zijn praktijk tot 8.000 euro aangeboden krijgt van “individuen, inclusief mensen uit de entertainmentindustrie” om meteen gevaccineerd te worden. “Men probeert mij om te kopen”, zegt dokter Robert Huizenga aan het blad.

Eerder deze maand raakte ook bekend dat Knightsbridge Circle, een Londens reisbureau voor de rijken der aarde met een jaarlijks lidgeld van 28.000 euro, ‘vaccinatievakanties’ aanbiedt voor leden van 65 jaar of ouder. Voor 45.000 euro krijgen ze first-classvluchten naar de Verenigde Arabische Emiraten, een covidvaccin en accommodatie voor een maand terwijl ze op hun tweede spuitje wachten.

Stichter Stuart McNeill kreeg naar eigen zeggen al “2.000 aanvragen en duizenden telefoontjes en e-mails”. Hij wil de service nu ook uitbreiden naar iedereen met een “onderliggend gezondheidsprobleem” – hoe Knightsbridge Circle dat deftig gaat controleren, daarover bleef hij vaag in The New York Times.

Geen essentiële verplaatsing

Viroloog Marc Van Ranst leest die berichten “met verbazing”. “Alles zal wel zijn prijs hebben, maar ik vind dat dit niet kan”, zegt hij. “Voorlopig zijn er geen indicaties dat rijke Belgen zich en masse zo laten vaccineren. Dat is trouwens ook niet meer toegelaten aangezien het geen essentiële verplaatsing betreft.”

Ook moraalfilosoof en auteur Patrick Loobuyck noemt deze tendens problematisch. “Een vaccin, of de toediening ervan, zou bij uitstek een voorbeeld moeten zijn van sociale gelijkheid. Mensen moeten gelijkwaardig behandeld worden, ongeacht hun economische status, job of het feit dat ze een mooi snoetje hebben. Voor de kwetsbaren en het zorgpersoneel is inderdaad een uitzondering gemaakt, maar dat is rechtvaardig, daar is draagvlak voor. Voor de rest van de samenleving moet gelijkheid gelden.”

Dat dat voor de covidvaccins nu niet helemaal het geval lijkt te zijn, doet Loobuyck denken aan wat Harvard-filosoof Michael Sandel de skyboxification van de samenleving heeft genoemd. “Hij verwijst naar de loges in voetbalstadia waar bepaalde zakenlui zich gaan afzonderen. We moeten opletten dat we niet naar zo’n fenomeen gaan om bepaalde diensten te verkrijgen. We zijn kwaad als we voorgestoken worden bij de bakker. We krijgen de kriebels van het ‘fast-pass’-systeem bij pretparken. Laat staan als we nu ook zo met de verdeling van de vaccins gaan beginnen.”

Wie niet verbaasd is, is Loobuycks collega-filosoof Alicja Gescinska. Volgens haar is het geen nieuw inzicht dat mensen aan zelfbehoud doen. “Voor de superrijken is 45.000 euro een peulschil. Stel dat je zelf zoveel geld hebt en bijvoorbeeld een kind met kanker hebt, zou je dan durven zeggen: ik ga via de officiële route. Niemand doet dat. Ik wil het niet goedpraten, maar wij denken allemaal aan onszelf. Onze verbolgenheid dat de vaccins niet snel genoeg tot bij ons, rijke westerlingen, komen is ook eindeloos veel groter dan onze verontwaardiging over het feit dat de armste landen voorlopig nauwelijks vaccins hebben gekregen. Dat zegt iets over de menselijke psychologie: we zijn voor gelijkheid en eerlijkheid, maar het moet onszelf toch in de eerste plaats goed uitkomen.”

Dat zelfbehoud is niets nieuws, zegt Gescinska. Het valt ons nu gewoon meer op omdat de meesten onder ons snel een spuitje willen. “Een veel belangrijkere vraag voor de journalistiek en voor onze maatschappij is niet wie die vaccins koopt, maar wie ze verkoopt.”

Positief effect?

Als die vaccins met overheidsgeld zijn gemaakt, kunnen die niet zomaar privaat worden verkocht, vindt de filosofe. Zeker op een moment dat Europa geen bevredigend antwoord van de farmabedrijven krijgt waarom er minder geleverd wordt. Gescinska: “Waar zijn die vaccins, wat is er fout gelopen? Daar zou meer boosheid over moeten komen dan rijke mensen die aan zelfbehoud doen.”

Kan je als privépersoon bij Pfizer een coronavaccin kopen? In een reactie aan De Morgen spreekt de farmagigant dat tegen. “In deze eerste fase hebben we uitsluitend met regeringen of supragouvernementele organisaties overeenkomsten gesloten. Het is belangrijk dat de hele bevolking gelijke toegang krijgt tot het vaccin. In geen enkel land verkopen we vaccins aan privépersonen of -entiteiten.” Hoe reisbureaus vaccins op luxueuze vakanties kunnen aanbieden, daar geeft de Pfizer-woordvoerder geen commentaar op.

De rijken der aarde, de celebs die zich laten inenten: valt er ook niet iets voor te zeggen? 15 procent van de bevolking gaf eind december nog aan dat ze niet wil gevaccineerd worden. Misschien kunnen foto’s van bekende koppen die hun spuitje krijgen hen misschien over de streep trekken? Loobuyck: “We weten uit onderzoek dat campagnes met voorbeelden kunnen werken, maar ik zou het toch niet doen. Er zijn genoeg BV’s die intussen in de zorg werken, intensivist Geert Meyfroidt heeft zijn prik op sociale media gezet. Dat vind ik goed. Als je plots Natalia gaat inenten als onderdeel van een vaccinatiecampagne, nadat ze rond Nieuwjaar nog naar Barbados afreisde, is het kot te klein, vrees ik.”