Gentenaars met een beperking: "Praat mét ons en niet óver ons bij de renovatie van het Gravensteen"

Met enige verbazing vernemen we in de media dat Vlaams minister van Onroerend Erfgoed Matthias Diependaele (N-VA) op 12 maart zal samenzitten met alle betrokken partijen bij de bouwplannen rond het Gravensteen in Gent. Wij, mensen met een beperking, zijn echter niet op dit overleg uitgenodigd. Nochtans werd de voorbije weken in het kader van deze bouwplannen vaak over ons gesproken en jammer genoeg ook over ons heen gepraat. Zelfs beledigingen bleven niet uit.

De geplande aanpassingen in functie van toegankelijkheid van het Gravensteen zouden accessoir (bijkomstig, red.) zijn, beweerden kwatongen. Er werd zelfs geopperd dat rolstoelgebruikers er zich maar moeten bij neerleggen dat ze de donjon (het centrale gebouw van het Gravensteen, red.) niet kunnen bereiken, want is dat wel wenselijk: een rolstoel op de top van het Gravensteen? Kunnen rolstoelers niet elders van het zicht op Gent met de drie torens gaan genieten? Want historisch erfgoed is nu eenmaal niet ontworpen voor mensen in een rolstoel. In een land dat inclusie en re-integratie van mensen met een beperking hoog in het vaandel draagt, zit blijkbaar nog lang niet iedereen op hetzelfde spoor.

Bekijk hier een promotiefilmpje over de verbouwing van het Gravensteen (en lees voort onder de video):

De stad Gent is sinds enige tijd met een inhaalbeweging rond toegankelijkheid bezig, zou je kunnen stellen. Cruciaal daarin was de ondertekening van het Toegankelijkheidscharter op 3 december 2019. Het stelt dat "in een toegankelijke stad iedereen gelijkwaardig en zelfstandig toegang heeft tot de gebouwen, publieke ruimte, communicatie en dienstverlening". 

Als er met andere woorden nieuwe openbare gebouwen opgetrokken worden of bestaande publiekelijk toegankelijke ruimtes worden verbouwd, dan is toegankelijkheid een conditio sine qua non. En daar past het bouwproject van het Gravensteen perfect in het plaatje: het toegangsloket was aan vernieuwing toe en dat is de juiste timing om toegankelijkheid mee in de bouwplannen te betrekken. Universal design, nog voor de eerste stap. 

Gent heeft daarmee niet het warm water uitgevonden, denk maar aan Barcelona: de Olympische Spelen van 1992 hebben ervoor gezorgd dat de historische binnenstad vlot met een rolstoel te verkennen valt en daar zijn ook mensen die wat minder vlot stappen of mama’s met buggy’s niet rouwig om. Venetië, met de vele bruggetjes, heeft een toegankelijkheidsplan en een rolstoelvriendelijke waterbus, het Colosseum in Rome is makkelijk te bezoeken in een rolstoel en de Acropolis in Athene heeft een lift. Trouwens, de Oude Grieken zijn ons al eeuwenlang voor als het om toegankelijkheid gaat: in sommige tempels werden, meer dan 2300 jaar geleden al, glooiende hellingen aangelegd zodat mensen die geen trappen konden doen of moeilijk te been waren, toch het heiligdom binnen raakten. 

Historische sites verliezen hun charme niet door ze voor iedereen te ontsluiten. Integendeel, ze evolueren naar een toekomst waarin inclusie geen issue meer hoeft te zijn, maar wel een evidentie. Want toegankelijk historisch erfgoed verhoogt de leefbaarheid in een stad voor elke inwoner in elke levensfase, immers: worden we op zeker ogenblik niet allemáál wat minder mobiel? Historisch erfgoed toegankelijk maken heeft ook niks van doen met mensenmassa’s lokken, integendeel: het betekent dat je minder mensen –ook lokale bewoners- uitsluit van iets wat gemeengoed hoort te zijn, met name publieke gebouwen en sites. Het is een duurzaam antwoord op het toerisme van de toekomst.

Toegegeven, er moet nog wat geschaafd worden als we Gent bovenaan de ranking van toegankelijke steden wensen te krijgen, maar de aanstelling van een toegankelijkheidsambtenaar door de stad, in 2010, was allicht een kantelpunt. En dit bouwproject van het Gravensteen biedt een unieke kans om een historisch gebouw met internationale allure een duurzame toekomst te bieden, namelijk één waarin we iedereen, ongeacht welke fysieke mogelijkheden of belemmeringen, op een warme en gastvrije manier kunnen ontvangen. Een gebouw waarin we iedereen gewoon mens kunnen laten zijn. Laten we deze boot niet missen, en dus allemaal samen rond de tafel zitten om dit belangrijke project te bespreken. Praten met elkaar, in plaats van over elkaar. Niets over ons, zonder ons, zoals de Vlaamse adviesraad handicap stelt. Inclusie dus, ook in het maatschappelijk debat.