Nultolerantie voor alcohol in het verkeer opnieuw op tafel: ‘Geen kwestie van of, maar van wanneer’

Met 615 stemmen vóór, 24 tegen en 48 onthoudingen schaarde een overgrote meerderheid van de Europese Parlementsleden zich dinsdag achter een resolutie waarin aanbevelingen worden gedaan richting nul verkeersdoden op de Europese wegen. In het pakket vraagt het Parlement de Commissie en de lidstaten actie te ondernemen op het vlak van lagere snelheidslimieten, een hogere pakkans, betere infrastructuur en een nultolerantie voor de combinatie drinken en rijden. “In 25 procent van alle dodelijke verkeersongevallen speelt alcohol nog steeds een rol”, aldus de Europarlementsleden.

Om meteen een misverstand de wereld uit te helpen: nultolerantie betekent in de praktijk niet dat de limiet echt op 0 komt te liggen. Er wordt altijd een technische marge gehanteerd voor de meettoestellen, meestal van 0,2 promille. Vandaag de dag kennen tien Europese landen al nultolerantie. In vier landen staat de 0 effectief in de wet, in zes andere gaat het om 0,2 promille.

België is met zijn limiet van 0,5 promille dus verre van een uitzondering. Waar we dat wel zijn, is wat de limiet voor jonge, onervaren bestuurders betreft: in bijna heel Europa ligt deze op 0, behalve in vijf landen, waaronder België. Ons land verlaagde enkele jaren geleden enkel de limiet voor professionele bestuurders, zoals vrachtwagenchauffeurs, naar 0,2 promille.

Tegelijkertijd zijn de Belgische cijfers op het vlak van verkeersveiligheid nog altijd niet goed. In 2020 vielen er in België 44 verkeersdoden per miljoen inwoners, zegt de Europese Commissie, op Portugal na het hoogste cijfer van heel West-Europa.

Buurlanden Nederland (31), Duitsland (33) en Frankrijk (39) doen het nog altijd fors beter dan België, terwijl de Scandinavische landen Zweden en Noorwegen de beste leerlingen van de klas blijven met slechts 18 verkeersdoden per miljoen. België zit zelfs nipt boven het hele Europese gemiddelde (42).

Pakkans

Opvallend is dat alle Belgische partijen zich vóór de Europese resolutie uitspraken, op Vlaams Belang na dat zich onthield. Ook CD&V, Open Vld en N-VA keurden de resolutie goed, terwijl ze vorig jaar in de Kamer een wetsvoorstel van Vooruit om de nultolerantie effectief in te voeren op de Belgische wegen, nog wegstemden. 

Bij CD&V klinkt het dat de partij zich volledig achter de algemene doelstelling van de resolutie - meer verkeersveiligheid - schaart, maar het daarom niet per se eens is met elk voorstel dat erin staat. “Er zijn efficiëntere maatregelen dan nultolerantie”, zegt Kamerlid Jef Van den Bergh, lid van de commissie Mobiliteit in de Kamer, die het heeft over een symboolmaatregel. Hij pleit voor een fors hogere pakkans en wil de beperkte middelen voor controle die er nu zijn meer inzetten op de zware overtreders. 

Hetzelfde geluid valt te horen bij Open Vld en N-VA. “Onze parlementsleden steunen uiteraard de algemene doelstelling van de resolutie, maar het was onmogelijk over aparte onderdelen te stemmen”, zegt N-VA-Kamerlid Wouter Raskin. “Toch zijn we niet overtuigd dat nultolerantie nu een goed idee is. Er valt volgens ons veel meer te halen uit een strengere handhaving van de huidige normen.”

Achterhoedegevecht

Vooruit-Kamerlid Joris Vandenbroucke, die het wetsvoorstel vorig jaar indiende in de Kamer, noemt de resolutie wel een “zeer belangrijk signaal”. Hij wil het voorstel opnieuw op tafel leggen en zal minister van Mobiliteit Georges Gilkinet (Ecolo) in de Kamer ondervragen over hoe België met de resolutie zal omgaan. 

De invoering van de nultolerantie is weliswaar niet in het federale regeerakkoord opgenomen, maar dat mag volgens Vandenbroucke geen hindernis zijn. “Iedereen die maar een beetje met verkeersveiligheid bezig is, weet dat dit er hoe dan ook zal komen, en het slechts om een achterhoedegevecht gaat. Als Europese middenmotor voor verkeersveiligheid kunnen we niet doof blijven voor de roep van alle experts. De politie is voor, justitie is voor, mobiliteitsexperten zijn voor. We kunnen het zonlicht niet blijven ontkennen: er zijn gewoon geen goede argumenten meer om de nullimiet nog tegen te houden.”

Verkeersveiligheidsinstituut Vias sluit zich daarbij aan. “Het draait er niet meer om óf de verlaging er komt, maar wannéér”, zegt woordvoerder Stef Willems. “Het grote voordeel is de duidelijkheid op het vlak van communicatie. We zijn ook na 25 jaar BOB-campagnes nog altijd een land van tellers. ‘Eentje kan geen kwaad, twee ook niet, en na een uur is dat eerste pintje al wel verteerd, dus er kan nog wel een derde bij’, zo wordt er geredeneerd. Terwijl de boodschap moet zijn: alcohol en rijden gaan niet samen, punt.”

Het totaal aantal verkeersongevallen in België nam tussen 2011 en 2020 fors af, van meer dan 47.000 naar 30.000 per jaar. Verhoudingsgewijs daalde het percentage ongevallen waarbij een bestuurder onder invloed van alcohol was betrokken, amper. In 2011 ging het om 11 procent, in 2019 ook om 11 procent, en in coronajaar 2020 nog om 10 procent.

Het klopt weliswaar dat de meeste en de zwaarste verkeersongevallen waarbij alcohol een rol speelt, gebeuren met bestuurders die veel meer dan 0,2 of 0,5 promille in het bloed hebben, bevestigt Vias. Gemiddeld heeft een bestuurder die te veel gedronken heeft en een ongeval krijgt, 1,7 promille in het bloed. Het klinkt dus logisch om vooral op deze groep te focussen. “Maar het een sluit het ander niet uit”, zegt Willems. “Ook bij de lagere promillages valt winst te halen.”

17 doden minder

Volgens een studie die Vias vorig jaar in de Kamercommissie Mobiliteit presenteerde, kunnen er in het maximale scenario met nultolerantie elk jaar 17 doden, 20 zwaargewonden en 315 lichtgewonden vermeden worden. “Het is geen wonderoplossing en de verkeersstatistieken zullen niet van vandaag op morgen spectaculair dalen”, zegt Willems. “De grootste winst valt absoluut te halen bij een strengere handhaving, maar een lagere limiet is wel degelijk een deel van de oplossing.”

In een onderzoek in 32 landen uit 2019 onder leiding van Vias gaf liefst een op de vier Belgen toe de laatste maand gereden te hebben nadat ze mogelijk boven de wettelijke limiet zaten, het hoogste cijfer van alle bevraagde landen en bijna het dubbele van het Europese gemiddelde (13 procent). “Het verschil met de beste leerlingen van de klas Hongarije (4 procent), Finland (4 procent) en Polen (6 procent) is enorm”, klinkt het bij Vias. 

“Maar ook ten opzichte van buurlanden zoals Nederland (9 procent) en Duitsland (9 procent) blijkt duidelijk dat onze mentaliteit ten opzichte van alcohol achter het stuur nog veel te laks is. We blijven wat alcohol betreft nog veel te vaak de grens opzoeken”, zegt Willems.

Bovendien blijkt uit dezelfde studie dat de pakkans in België nu al relatief hoog is: 24 procent gaf aan het jaar ervoor gecontroleerd te zijn op alcohol achter het stuur, terwijl het Europese gemiddelde maar op 18 procent lag. In verschillende landen is het duidelijk dat veel controles maken dat mensen de limiet niet overschrijden, zegt Vias. Zo moest 47 procent van de Hongaren in een jaar tijd minstens één keer blazen, 39 procent van de Finnen, en 37 procent van de Polen. 

Draagvlak

“Toch zijn er ook landen met minder controles dan België, zoals Nederland (10 procent) en Duitsland (7 procent), waar de bestuurders toch een betere mentaliteit hebben tegenover alcohol achter het stuur”, zegt Willems. “De pakkans is dus niet de enige factor die bepaalt of mensen goed gedrag stellen.”

Willems wijst er nog op dat er bij de bevolking wel degelijk steun is om de limiet te verstrengen. Uit een enquête bij 6.000 Belgen die Vias onlangs uitvoerde bleek dat 62 procent van de deelnemers voorstander is van een lagere alcohollimiet, 27 procent is tegen. “Het draagvlak is er vandaag dus al.”