Premiers van Polen, Tsjechië en Slovenië brengen opmerkelijk bezoek aan Kiev: kan dat veilig in oorlogstijd?
De premiers van Polen, Tsjechië en Slovenië, alle drie EU- en NAVO-lidstaten, zijn vandaag in Oekraïne. Ze hebben er onder anderen gesproken met de Oekraïense president Zelenski. Met de trein zouden de premiers naar Kiev gespoord zijn. Opmerkelijk, in volle oorlog en net op een moment dat de Russische aanvallen op Kiev lijken toe te nemen. Is dat wel veilig?
Over het bezoek van de premiers van Polen, Tsjechië en Slovenië aan Kiev hangt een waas van geheimzinnigheid en onduidelijkheid. Hoe zijn ze naar Kiev gereisd, hoe verplaatsen ze zich veilig in Kiev, wanneer keren ze terug? Wellicht om veiligheidsredenen is daar weinig over bekendgemaakt.
Wel duidelijk is dat hun bezoek een primeur is: het is de eerste keer dat buitenlandse leiders de Oekraïense hoofdstad Kiev bezoeken sinds de start van de Russische invasie op 24 februari. De drie premiers hebben in Kiev de Oekraïense president Volodimir Zelenski ontmoet en ook de Oekraïense premier.
Achteraf spraken ze hun steun uit voor Oekraïne. "We bewonderen jullie strijd tegen een wrede agressor", zei de Poolse premier Mateusz Morawiecki. "We zullen jullie nooit alleen laten. We zullen aan jullie zijde staan, want we weten dat jullie niet alleen vechten voor jullie eigen vrijheid en veiligheid, maar ook voor de onze." President Zelenski bedankte hen voor hun komst en noemde het een krachtig bewijs van steun. "Met zulke bondgenoten zullen we de oorlog winnen."
De Poolse vicepremier Jaroslaw Kaczynski, die ook is meegereisd, pleitte na het bezoek voor het sturen van een internationale vredesmissie naar Oekraïne.
Opmerkelijke reis
Het bezoek aan Kiev zou vorige week afgesproken zijn met de andere leiders van de Europese Raad (de vergadering van staatshoofden en regeringsleiders van de Europese Unie) tijdens een informele top in de Franse stad Versailles. Ook de Verenigde Naties zouden op de hoogte gebracht zijn.
"Het is onze plicht om daar te zijn waar de geschiedenis gevormd wordt. Want het gaat niet over ons, maar over de toekomst van onze kinderen, die het verdienen om in een wereld zonder tirannie te leven", argumenteerde premier Morawiecki de opmerkelijke reis.
In naam van de Europese Unie?
De premiers zullen naar eigen zeggen in naam van de Europese Raad hun steun betuigen aan Oekraïne en meer details bekendmaken over een Europees steunpakket aan Oekraïne. Maar volgens bronnen binnen de Europese Raad zouden de drie de reis vooral op eigen initiatief maken.
Dat zegt ook Hendrik Vos, professor Europese politiek (UGent): "Ze hebben zeker geen mandaat van de Europese Unie, de andere leiders zijn wel geconsulteerd." Europees Raadsvoorzitter Charles Michel en Europees Commissievoorzitter Ursula von der Leyen hebben hen gewezen op de risico's, niet alleen wat betreft hun eigen veiligheid, maar ook het risico dat de EU verder in dit conflict wordt meegesleurd. "Maar de andere leiders hebben het hen zeker niet verboden of de reis veroordeeld", weet Vos. "Iedereen begrijpt dat dit thema belangrijk is voor hen en dat het voor hen gevoelig ligt. Het is hen wel gegund om te gaan. Maar ze spreken zeker niet in naam van de Europese Unie."
Volgens Roger Housen, oud-kolonel en defensiespecialist, willen de drie premiers vooral aantonen dat diplomatiek overleg nog werkt. Mogelijk hebben ze vooraf ook een signaal naar het Kremlin gestuurd dat ze bij Zelenski zouden aftoetsen of hij bereid is tot een diplomatieke oplossing.
Opvallend: ook Poolse vicepremier is mee, broer van in Rusland omgekomen ex-president
Niet alleen de premiers van Polen, Tsjechië en Slovenië reizen naar Kiev, een opmerkelijk lid van de delegatie is de Poolse vicepremier Jaroslaw Kaczynski, ook partijleider van regeringspartij PiS en wel eens de schaduwpremier genoemd.
Jaroslaw Kaczynski is de tweelingbroer van Lech Kaczynski, de vroegere president van Polen die in 2010 samen met 95 andere Polen omkwam tijdens een vliegtuigongeluk in Rusland. Volgens een Pools onderzoek was het ongeluk te wijten aan dichte mist en een fout van de piloot, maar Jaroslaw Kaczynski heeft lang vermoed dat de Russische president Poetin een rol heeft gespeeld in het ongeluk. Al kon hij dat nooit bewijzen.
Zijn broer Lech bracht als Pools president in 2008 een bezoek aan de Georgische hoofdstad Tbilisi. Ook toen werd de stad aangevallen door het Russische leger.
Grondig voorbereid
De delegatie stak vanmorgen iets over 8 uur de Pools-Oekraïense grens over en zou per trein naar Kiev gereisd zijn. Dat lijkt misschien opmerkelijk, maar het is op dit moment zowat de meest veilige manier om Kiev te bereiken. Het vliegtuig nemen zou veel te gevaarlijk zijn, aangezien het Russische leger het grootste deel van het Oekraïense luchtruim controleert.
Hoewel Russische troepen Kiev naderen en de stad geregeld het doelwit is van bombardementen, is de toegang tot Kiev via het zuiden nog helemaal open. Zowel treinverkeer als autoverkeer is er nog mogelijk.
Toch doet een bezoek van drie EU- en NAVO-premiers op zo’n moment vragen rijzen. De burgemeester van Kiev liet vandaag nog verstaan dat zijn stad voor een moeilijk en gevaarlijk moment staat. Is hun bezoek dan wel veilig? Lopen ze zelf geen gevaar en wat als er toch iets gebeurt? Dreigt het conflict dan te escaleren naar de rest van Europa?
Het presidentiële paleis ligt vlak bij het Maidanplein. Er zullen daar vandaag zeker geen Russische bommen vallen. Dat zou een nodeloze escalatie zijn
Defensiespecialist Roger Housen is er vrij gerust op dat er niets zal gebeuren. "Ze zouden niet vertrokken zijn, mochten er geen garanties zijn dat hun reis veilig zou verlopen." Housen is ervan overtuigd dat het bezoek vooraf heel grondig is voorbereid door de inlichtingendiensten van de drie landen en er ook door de NAVO een risico-analyse is gemaakt.
Het presidentiële paleis van Zelenski ligt vlak bij Maidan, het beroemde plein in Kiev. De kans dat er daar Russische bommen zullen vallen vandaag, noemt Housen onbestaande. "Dat zou een nodeloze escalatie zijn."
En mocht er toch iets gebeuren, mocht een lokale Russische commandant het in zijn hoofd halen om een aanval uit te voeren, dan liggen er zeker snelle evacuatieplannen klaar, benadrukt Housen, eventueel met de steun van Oekraïne zelf.
Dat de drie premiers net nu naar Kiev reizen, nu er meer gevaar dreigt in de hoofdstad, zou er ook op kunnen wijzen dat hun bezoek zelfs is doorgepraat met de Russische regering.
VRT NWS-defensie-expert Jens Franssen: “Het is een politieke stunt, maar je moet het toch maar doen”
