Dokter Toon Claes, die Wout van Aert verzorgde na horrorcrash, gaat met pensioen: “Door hem werd AZ Herentals een voorloper”

We schrijven 1986. Het Sint-Elisabethziekenhuis is dan nog een OCMW-kliniek en heeft niet meteen de beste reputatie. Daar zal met de jaren verandering in komen. Het AZ Herentals zal uitgroeien tot een toonaangevend ziekenhuis tot ver buiten de eigen regio, waar internationale wielrenners, motorcrossers en andere topsporters langskomen voor orthopedische letsels. De motor daarachter is dokter Toon Claes.

“Toch geen geneeskunde, zeker?”

Nochtans was er geen haar op het hoofd van de jonge Claes dat er tijdens zijn jeugdjaren aan dacht geneeskunde te gaan studeren en in de voetstappen van zijn vader Dries te treden. Die was eind jaren vijftig zowat de eerste sportdokter in Vlaanderen en de persoonlijke arts van de Kempense wielergod Rik Van Looy. Patiënten uit die lang vervlogen tijden wisten niet waar ze het hadden toen op een consultatie dr. Dries Claes eens zagen binnen komen met zijn koersfiets, om zijn fietspositie te verbeteren.

De gedrevenheid van vader Dries had ook nadelen. “Ik had thuis genoeg gezien. Altijd maar werken, zelfs in het weekend”, legde Toon Claes ons ooit uit. “Wanneer we als gezin iets wilden ondernemen, werkte vader nog tot 16 of 17 uur. En dan die wachtkamer van hem! Die puilde altijd uit van het volk. Op den duur zaten de mensen soms zelfs te wachten in onze privévertrekken. Ik dacht: dit nooit. Alles, behalve geneeskunde.”

Maar uiteindelijk begon hij in Leuven tóch aan een artsenopleiding, waar hij na lang twijfelen in de ban raakte van orthopedie. Dokter Marc Martens, uit het toenmalige ziekenhuis in Pellenberg, die veel voetballers uit heel Europa aan hun knieën opereerde, gaf daartoe inspiratie. Het werd al snel een passie.

Roken tijdens de operaties

Toon Claes werd al snel de eerste assistent van dokter Martens. Drie jaar was hij diens rechterhand. Aanbiedingen om ergens te gaan werken, kreeg hij genoeg: Leuven, Tienen, Antwerpen ... Maar uiteindelijk koos hij voor zijn vaderstad Herentals.

Dat als topdokter in spe komen werken in een aftands ziekenhuis geen evidentie was, haalde Toon Claes op 1 december jongstleden nog eens aan op de viering die hij kreeg van het AZ Herentals, in een afgeladen volle podiumzaak van het cc ’t Schaliken in Herentals: “Er waren in 1986 in Herentals vier operatiezalen. In alle vier werd door de artsen gerookt. Voor iemand als ik, die van Pellenberg kwam, was dat verbijsterend.”

Dat zou snel veranderen. Claes droomde ervan om van zijn orthopedische heelkunde een grootse dienst te maken. Hij bouwde zijn afdeling gaandeweg uit van twee chirurgen naar een team van dertien specialisten. Maar hij zorgde er ook vooral voor dat nieuwe technieken met snel herstel geïntroduceerd werden, waardoor AZ Herentals het ziekenhuis bij uitstek werd – en nog steeds is – waar wielrenners, motorcrossers en andere topsporters langskomen voor orthopedische letsels.

Eén chirurg per gewicht

Dr. Stefaan Verfaillie, diensthoofd orthopedische heelkunde, werkte jarenlang met dr. Toon Claes samen en volgde hem als diensthoofd op: “Toon heeft het AZ Herentals op de kaart gezet en door hem is het ziekenhuis een klinkende naam in de orthopedische wereld geworden. Dankzij zijn visionaire blik waren we vaak een voorloper in innovatieve technieken en revalidatietrajecten. Toen het nog de gewoonte was dat patiënten dagenlang in bed moesten blijven liggen na een operatie, haalden wij ze al de dag nadien uit hun bed om de revalidatie te starten. Nu is dat de algemene praktijk, in de jaren negentig zeker niet. Die snelle revalidatie is ons handelsmerk geworden, waardoor topsporters de weg naar ons gevonden hebben.”

“Een ander voorbeeld is de subspecialisatie van één gewricht per chirurg”, gaat dr. Verfaillie verder. “Dat is nu zo in de meeste ziekenhuizen, maar Toon introduceerde dit meer dan dertig jaar geleden al. Dat idee van subspecialisatie is meer dan ooit gangbaar, met vandaag zelfs al gevorderde subspecialisatie binnen een gewricht.”

“Ook het inzetten op kijkoperaties is een goed voorbeeld van de visionaire blik van Toon Claes”, vult dr. Filiep Bataillie, hoofdarts van AZ Herentals en voormalig heupchirurg, aan. “Binnen de orthopedische heelkunde zagen we al snel de mogelijkheden om patiënten met minimale impact te opereren en ze in daghospitalisatie te behandelen, ook al bestond daar in die tijd nog geen vergoeding voor. Het is niet voor niks dat de helft van onze twaalf operatiezalen voor daghospitalisatie gebruikt worden.”

In goede handen

Toon Claes zorgde er hoogstpersoonlijk voor dat de patiënten straks in even goede handen zijn: ook zijn zonen Steven (knie- en sportchirurg, en professor in Leuven) en Tom (schouder- en sportchirurg) werken al jaren in het AZ Herentals.

Steven Claes: “Zowel Tom als ik zijn trots dat we onze pa mogen opvolgen. De orthopedische heelkunde én de sport zitten ons in het bloed. Maar onze dienst is veel meer dan de familie Claes. Intussen zijn we met dertien specialisten, die allemaal dezelfde mindset hebben. Niet alleen willen we onze patiënten zo goed mogelijk behandelen en zo snel mogelijk weer op de been krijgen – of ze nu topsporter zijn of niet – maar ook willen we onszelf voortdurend blijven uitdagen en vernieuwingen opzoeken. Daarom vinden we het belangrijk om nieuwe specialisten op te leiden en door hen de nieuwste ontwikkelingen op te volgen. Stilstaan is achteruitgaan en dat willen we niet, ook niet na het pensioen van onze pa.”

Toon Claes blijft verbonden aan het AZ Herentals via de onderzoeksprojecten waaraan hij blijft meewerken binnen de researchstichting Hero. De verwachting is ook dat hij meerdere topsporters zal begeleiden in hun behandelingstraject waar het ziekenhuis een deel van uitmaakt.