Blauwe tempels, zwarte gewaden en een geheime taal: vrijmetselaars klappen uit de biecht in 'Durf te vragen'

Een sekte die de duivel aanbidt, een genootschap dat kinderen en maagden offert of een elitaire kliek die de wereld wil veroveren: over de vrijmetselarij bestaat de ene complottheorie na de andere. 

Daarmee willen een aantal vrijmetselaars komaf maken in ‘Durf te vragen’, het programma op VRT 1 waarin mensen uit alle hoeken van de maatschappij kijkersvragen krijgen voorgeschoteld die je niet op de man af kan (of durft) stellen. We pikken er 5 opvallende passages uit.

Toetreden tot de vrijmetselarij is makkelijker gezegd dan gedaan. Je kan je zelf aanmelden bij een loge, maar je moet verschillende gesprekken en een screening ondergaan. "Mij hebben ze een jaar gecheckt", vertelt acteur Christophe Stienlet (50).

Meteen de reden waarom de vergelijking met een sekte niet opgaat, zegt Alain Cornet (67), voormalig uroloog en grootmeester binnen het broederschap. "In een sekte geraak je eenvoudig binnen, maar moeilijk buiten. In de vrijmetselarij is het net omgekeerd."

Tessa Vermeiren, 74 jaar en oud-hoofdredacteur van Knack Weekend, lacht hartelijk om de vraag. "Er is een inwijdingsritueel, maar zeker niet in je blootje." Volgens oud-minister Karel De Gucht (69) is het "een zeer eenvoudige kennismaking van een nieuwe broeder met zijn werkplaats".

Wat het ritueel precies inhoudt, doet niemand uit de doeken. "Je wordt geblinddoekt", vertelt Stienlet wel. "Zolang je niet ingewijd bent, mag je namelijk niet weten wie er in de tempel zit. Pas nadat iedereen je heeft aanvaard, gaat de blinddoek af."

Het antwoord is afhankelijk van loge tot loge. "Er zijn een aantal obediënties (koepels van loges, red.) waar inderdaad zwarte gewaden worden gedragen", weet Joost Bonte (63). Hij is supervisor bij het Centrum voor Algemeen Welzijn (CAW). Andere werkplaatsen vragen om gekleed voor de dag te komen. "Bij ons is het dan weer zeer vrij, je komt binnen zoals je wil."

Het schootsvel is wijd geïntegreerd. "Deze traditie is historisch gegroeid omdat wij arbeiden. Wij werken in onze zittingen", duidt Sara, 38 en student sociaal werk (ze houdt haar familienaam voor zichzelf, red.). "We dragen ook witte handschoenen als symbool voor onze reinheid. Ik als hofmeester heb verder mijn kraagband met de ‘Hoorn des overvloeds’, voor het eten en drinken dat ik voorzie."

Siska Schoeters, presentatrice van ‘Durf te vragen’, wordt door Cornet en Raymonda Verdyck (67 en oud-topambtenaar) uitgenodigd in een werkplaats in Brussel.

De kamers – of beter: tempels – spreken tot de verbeelding: de ene baadt in het blauw en is bezaaid met een gouden sterrenhemel, de andere is zodanig groot en luxueus dat menig balzaal er een puntje aan kan zuigen. Vooraan, in het oosten ("de plaats waar het licht opkomt"), staat telkens een spreekstoel. 

"Beginnen doen we aan de bar", schetst Bonte een doorsnee bijeenkomst. "Vervolgens gaan we naar de tempel. Eerst is er een ritueel waardoor we de buitenwereld proberen te vergeten, daarna maken we kennis met een vrijmetselaar die zijn passie met ons komt delen."

Kunst, migratie, Beethoven, watertekort en zelfs 'Star trek': de onderwerpen die besproken worden, zijn divers. Enkel vrijmetselaars mogen de zittingen bijwonen.

Cornet begrijpt waar het idee vandaan komt. "In de 19e eeuw heeft een paus ons als satanistische vereniging bestempeld. We aanbidden satan echter niet, en hebben dat ook nooit gedaan. En wees gerust: we eten ook geen kindjes op."

"Wij aanbidden geen satan, net zoals we geen god aanbidden", vult Stienlet aan. "Wij aanbidden niks – of het zou de mens moeten zijn, en dan nog." De Gucht houdt het op "totaal krankzinnig".

"Ik denk dat ook dit historisch gegroeid is", legt Bonte uit. "In de loop van de geschiedenis werden vrijmetselaars een aantal keren geviseerd, waardoor ze beslist hebben het broederschap geheim te houden, zodat niemand meer in gevaar kon komen."

Stienlet spreekt liever over een discreet dan over een geheim genootschap. Cornet is het daarmee eens. "Als je zoekt op internet, of je stapt een goede boekenwinkel binnen, kan je alles vinden over de vrijmetselarij wat je maar wenst. Wel bewaken we de vrijheid van meningsuiting. Wie een bepaalde opinie uit tijdens een zitting, loopt bij ons niet het risico dat die de dag erna op Facebook of Twitter staat."

En hoe zit het nu met die geheime handdruk? De deelnemers blijven op de vlakte. "Als je vrijmetselaar wordt, word je verondersteld de geheimen van de vrijmetselarij niet bloot te leggen. Dat is de deal", vertelt Stienlet. "Maar ja: we hebben verschillende geheime handdrukken en een geheime woordenschat."

"Ik zou inderdaad durven zeggen dat we tekens en aanrakingen hebben om elkaar te herkennen", besluit Cornet. "Die kan je opzoeken. Maar of je ze ook correct uitvoert… Dat is een andere kwestie."