Artistieke vrijheid staat wereldwijd onder druk

In een eerste rapport over de status van de artistieke vrijheid waarschuwt Freemuse voor de opkomst van een nieuwe cultuur die anderen het zwijgen oplegt. ‘De artistieke expressie wordt stopgezet in alle uithoeken van de wereld, ook in het traditioneel democratische Westen’.

Freemuse is een onafhankelijke organisatie met hoofdzetel in Kopenhagen die ijvert voor de artistieke vrijheid van musici en kunstenaars. Vandaag lanceren ze voor het eerst The State of Artistic Freedom 2018, een onderzoeksrapport over de status van de artistieke vrijheid wereldwijd.

Volgens de resultaten van het rapport zaten 48 kunstenaars in 2017 samen een gevangenisstraf uit van 188 jaar: 31 muzikanten, 4 acteurs, 11 schrijvers en 2 beeldend kunstenaars. Datzelfde jaar waren er 57 aanvallen op kunstenaars in 26 landen; 246 artiesten in 56 landen kregen te maken met censuur.

Rappers

Twee derde van de vrijheidsberovende maatregelen wordt opgelegd door overheden. Spanje staat bovenaan de top drie van landen die in 2017 het vaakst de vrijheid van muzikale expressie hebben beknot, gevolgd door Egypte en China.

Spanje heeft in totaal 13 rappers in de gevangenis – meer muzikanten dan welk ander land ook. De rappers zitten onder meer vast omdat ze terrorisme zouden verheerlijken in hun teksten en op beschuldiging van het beledigen van de monarchie.

Spanje heeft zijn antiterrorismewetgeving veranderd in 2015 en kan de Nationale Veiligheid inroepen bij vermoedens van terroristische sympathieën. Dit heeft de vrijheid van expressie voor veel artiesten beknot, zegt Freemuse.

Gemiddeld werd in 2017 één artiest per week vervolgd voor het uiten van zijn of haar artistieke mening. Egypte, Rusland en Israël zijn samen goed voor een derde van de schendingen van de rechten van artiesten (en hun publiek) om redenen die te maken hebben met hun seksuele geaardheid.

Zeventig procent van de schendingen van de rechten van vrouwelijke artiesten kwam er op grond van ‘onfatsoenlijk gedrag’. Deze reden werd in vijftien landen in Europa, Noord-Amerika, Azië en Afrika naar voren geschoven als verklaring voor hun vrijheidsberoving.

Ook kunstenaars uit minderheidsgroepen kregen te maken met opgelegde beperkingen. Dat gebeurde ongeveer even vaak in landen in het Noorden als in het Zuiden.

Nieuw dieptepunt

‘De nationalistische politiek in de VS en Europa heeft een nieuwe legitimiteit gecreëerd om afwijkende visies en de artistieke expressie van ‘anderen’ te verwerpen’, zegt Srirak Plipat, directeur van Freemuse. ‘Samen met de klassieke repressieve regimes heeft deze nieuwe mondiale cultuur om andersdenkenden het zwijgen op te leggen, de vrijheid van de artistieke expressie naar een nieuw dieptepunt gebracht.

‘Ons onderzoek en onze analyse laten zien dat degenen die aan de macht zijn, waar ook ter wereld, de wil delen om artiesten te stoppen met wie ze het niet eens zijn, die ze niet leuk vinden, waarvoor ze bang zijn of die ze gewoon te anders vinden.’

‘De gevolgen van deze schendingen zijn niet te overzien’, zegt Anna Livion Ingvarsson, secretaris-generaal van PEN Zweden, de auteursvereniging die zich inzet voor vervolgde schrijvers. ‘Artiesten dagen overheden uit met hun creativiteit en hun scherpe observeringsvermogen en vertegenwoordigen heel vaak de ideeën en gevoelens van een breed publiek. Als autoriteiten kunstenaars het zwijgen opleggen, is dat nadelig voor een veel grotere groep lezers, luisteraars en bezoekers.’

Dichters en Bollywoodacteurs

Het rapport documenteert en analyseert 553 gevallen van artistieke vrijheidsbeperking in 78 landen en noemt dit slechts ‘het topje van de ijsberg’.

In totaal wijst Freemuse tien landen aan waar zich recent ‘alarmerende ontwikkelingen hebben voorgedaan op vlak van de behandeling van kunstenaars en mensen die hun recht op artistieke vrijheid gebruiken’. Onder deze landen zijn onder meer Polen dat volgens het rapport ‘kunst steeds vaker bekijkt door een nationalistische en katholieke bril’ en vooral het theater viseert; Iran, waar de helft van de gevangenen dichters zijn; China waar 64 procent van de gevangen kunstenaars minderheden of artiesten uit Tibet betreft, en India dat met name Bollywood-filmmakers en acteurs viseert. De zes andere landen die de organisatie op zijn watchlist plaatst zijn Cuba, Israël, Mexico, Spanje, Venezuela en de VS.

Zeven meer landen hadden volgens Freemuse sowieso al een problematische relatie tot hun artiesten: Bangladesh, Maleisië, Marokko, Nigeria, Pakistan, Rusland en Turkije. Het rapport wordt vandaag gelanceerd in de Zweedse hoofdstad Stockholm, in samenwerking met PEN Zweden.

Lees ook

NTGent zoekt IS-strijders: Gatz ziet juridische bezwaren en wil gesprek