De Vlaamse jeugd zwijgt niet meer: "We worden als allochtone jongeren in het beroepsonderwijs gedwongen"

"Ik hoef geen speech, ik hoef geen bloemen. Gooi drank en drugs over mijn kist, alles wat ik wou in het leven was dit." DJ Wintex laat bij wijze van soundcheck de Hollandse hiphop­per Jebroer tegen de boxen beuken. Hij weet dat ‘Kind van de duivel’ vanavond zal doen wat strijdliederen van aanstormende generaties horen te doen: de dansvloer vullen, zielen doen verbroederen, de hoop voeden dat de langverwachte toekomst eindelijk kan beginnen.

Ik ben op Strandbal 2018, de jaarlijkse beachparty van de Chiro van Meulenberg in recreatie­domein De Plas in Houthalen, en alle omstandigheden zijn aanwezig om er een memorabele nacht van te maken. De post-examenseuforie is nog niet helemaal weggeëbd, de vakantie houdt voorlopig nog al haar beloftes en de ondergaande zon schildert de hemel in roodtinten die zelfs Mark Rothko bewonderend hadden doen zuchten.

Groeten van de grondstroom

De verkiezingen wenken. Op zoek naar de grondstroom, naar wat de Vlaming écht denkt, trekt De Morgen deze zomer door het Vlaamse hinterland. Zonder vragenlijstje, maar mét een open blik. Vandaag deel 1: fuiven met Chiro-jongeren in Houthalen-Helchteren. 

Ondanks hun knullige naam zijn de Strandbal­fuiven tot ver buiten Houthalen een begrip. Straks zullen hier 2.000 jongeren hun great expectations camoufleren met ‘wie doet mij wat?’-poses. Als ik op déze plek niet kan ontrafelen wat puisterig Vlaanderen bezighoudt, dan ­nergens.

In afwachting van de eerste feestvierders praat ik in een geïmproviseerde VIP-tent met een aantal Chiro-leiders. Terwijl ze nog wat pizzakoolhydraten inslaan, vertellen ze me dat er ergere plekken zijn om op te groeien dan België. “Wij hebben ongelooflijk veel mogelijkheden”, zegt Maartje (19). “Neem nu ons onderwijs. Dat zit toch goed in elkaar? Iedereen kan zichzelf hier ontwikkelen: er zijn enorm veel opleidingen, op veel niveaus. En als je het moelijk hebt, kun je een beroep doen op studiecoaches en psychologische begeleiders. In de meeste landen hebben jongeren die luxe niet.”

“Ook niet onbelangrijk: wij kunnen gaan en staan waar we willen”, vult Britt (19) aan. “Als je de pech hebt om in de Gazastrook op te groeien, zijn je jeugdjaren een stuk minder zorgeloos.”

Multicultureel probleempje

Wanneer ik de Chiro-cheffen vraag wat hun levenskwaliteit nog zou kunnen verbeteren, geven verschillende monden hetzelfde antwoord: minder criminaliteit, mijnheer. In Meulenberg, de multiculturele hometown van hun Chiro-afdeling, verloopt het samenleven niet altijd in het gezelligste wij-zijn-allemaal-vrienden-sfeertje.

“Op zondagnamiddag krijgen we vaak bezoek van groepjes hangjongeren”, vertelt Kobe (18). “Ze staren ons aan, lachen ons uit en als we weg zijn, slaan ze de ruiten van onze lokalen kapot. Ze halen zelfs de tralies voor de vensters weg om beter te kunnen uithalen. Daar kan ik met mijn verstand niet bij.”

“Ik heb het gevoel dat ze zich op ons afreageren omdat wij meer kansen krijgen dan zij”, zegt Maartje. “Of omdat ze denken dat ze bij ons niet welkom zijn. Maar dat laatste is niet waar. Onze deuren staan open voor iedereen.”

Toch geeft Jasper (20) toe dat de Chiro van Meulenberg een stuk blanker is – het woord ‘wit’ heeft duidelijk zijn momentum gemist – dan de rest van de voormalige mijnwerkersgemeente. “In mijn groep zit er één Marokkaan: Sammy. En ik heb ook eens drie Turkse kinderen gehad.”

“Ook bij mij zat er ooit een Turks meisje”, zegt Britt, “maar die is na een tijdje weer weggegaan: ze wilde geen rok dragen. Jammer, maar wie tot ons clubje wil behoren, moet ons uniform aandoen. De essentie van de Chiro is het groepsgebeuren. Als één meisje geen rok draagt en alle andere wel, krijg je geen groepsvorming, maar verdeeldheid. Dan beklemtoon je de verschillen tussen elkaar in plaats van de ­gelijkenissen.”

“Ik begrijp wel waarom zo weinig allochtonen zich bij ons aanmelden”, zegt Elke (20). “Het is heel comfortabel om in je eigen, vertrouwde kliekje te blijven. Ik zou het ook moeilijk vinden om lid te worden van een clan die niet de mijne is.”

Opvallend: ook al zien de Chiro-leiders in Meulenberg op vrijwel dagelijkse basis normen en waarden tegen elkaar aanknallen, hun geloof in de multiculturele samenleving blijft overeind. “De problemen in Meulenberg worden veroorzaakt door een beperkt aantal jongeren”, zegt Maartje. “Ik ken ook ruimdenkende allochtonen die prima geïntegreerd zijn. Dat er hier zoveel mensen van verschillende nationaliteiten wonen, heeft trouwens ook zijn charmes: ik denk dat wij beter dan andere jongeren leren samenleven met mensen die anders zijn dan wij. Dat dat met vallen en opstaan gebeurt, lijkt me logisch.”

Kobe: “Het ergert mij dat de rechtse politieke partijen elk multicultureel probleempje uitvergroten om electoraal te scoren. Hoe brutaler ze uit de hoek komen, hoe meer succes ze lijken te hebben. Dat is een probleem, want rechts zal altíjd luider kunnen roepen dan links. Het linkse wereldbeeld is wat menslievender: dat laat zich minder gemakkelijk brullen.”

Jasper: “Ik trek me van heel die politiek niks aan. Het pensioendebat bijvoorbeeld: wat kan mij dat nu boeien? Ik ben nog maar 19.”

Kobe: “Dat begrijp ik, maar als wíj de politici het signaal geven dat onze toekomstige pensioenen ons geen hol interesseren, gaan zíj er ook niet voor vechten. Verandering moet bij ons beginnen. Dan volgen de politici vanzelf.”

Maartje: “En toch vind ik dat onze democratie faalt. Ik heb in ieder geval niet de indruk dat mijn stem veel impact heeft.”

Kobe: “Een democratie is maar zo sterk als haar leden. Als België voor driekwart uit pyromanen zou bestaan, zou het maatschappelijk perfect acceptabel zijn om hier alles in brand te steken. Dat is – zij het heel erg uitvergroot – de zwakte van élke democratie.”

Anonieme politie

De fuifgangers beginnen zich in steeds grotere aantallen te melden, de Chiro-leiders moeten dringend hun posities aan tapkast, bonnetjesverkooppunt en hotdogtent gaan innemen. Fotograaf Bas Bogaerts en ik proberen ons zo onopvallend mogelijk tussen de yolo’ende jeugd te bewegen. Dat mislukt spectaculair. “Zijde gij de papa van Dylan?”, vraagt een meisje aan Bas. “Zijn jullie politieagenten in burger?”, informeren twee jongens wat later. Onze plannen om onszelf wijs te maken dat we voor de oudere broers van een fuivende lolita zouden kunnen doorgaan, kunnen meteen naar de recycleerbak.

Veroorzaakt eveneens een ‘we worden oud’-kramp: de vaststelling dat beachparty’s niet meer zijn wat ze ooit waren. Weg zijn de op lokale akkers bijeengeschraapte hoopjes zand die een Californisch strand moeten uitbeelden. Verdwenen is de doe-het-zelf-exotiek van plastic palmbomen. Vandaag de dag featuren beachparty’s professionele dj-booths, een legertje security-agenten en een verzorgingspost van het Rode Kruis.

Terwijl ik aan een eetstandje een hotdog met halalworst bestel, praat ik met Hamid (16) en Abdel (18). Want allochtone jongeren worden misschien geen lid van de Chiro, ze komen wél graag naar de fuiven. “Voor de meisjes”, zegt Hamid met het zelfvertrouwen van iemand die potentiële blauwtjes als een acceptabel romantisch risico heeft ingeboekt.

Hamid woont in Meulenberg. Hij steekt op ironische wijze de loftrompet over zijn gemeente. Dat het er zo veilig en gezellig is, zegt hij. En dat er zo’n groot samenhorigheidsgevoel heerst.

Even later geeft hij toe dat de criminaliteitsissues in Meulenberg ook hem storen. “Drugsdealers laat ik niet zomaar hun gang gaan. Ik stap erop af en zeg hen dat ze het moeten afbollen. Als ik later zelf kinderen heb, wil ik dat die in alle veiligheid kunnen opgroeien.”

Een andere bron van ergernis bij Abdel en Hamid: de gasboetes die wel uit de kranten, maar niet uit de wetboeken zijn verdwenen. “Ik was onlangs aan het pissen tegen een muur”, zegt Hamid. “Daar kreeg ik van de politie een gasboete van 150 euro voor. Ik viel compleet uit de lucht. Pis is toch niet giftig of zo? Dat gaat toch weer weg?” Abdel: “Vergeet het, jongen. Pis beschadigt gebouwen.”

Een vriend van Abdel wil even kwijt dat het Lucerna-college in Houthalen, een school waar nogal wat kinderen van Turkse en Marokkaanse afkomst naartoe gaan, integratiegewijs niet goed bezig is. “Ik studeer Latijn, ik wil later dokter worden. Maar vorige maand kreeg ik plots te horen dat ik enkel naar het vijfde middelbaar mag als ik overstap naar het beroepsonderwijs. Ondanks het feit dat mijn resultaten goed waren. Snapt gij dat nu? Mensen zeggen soms dat allochtone jongeren ambitieuzer moeten zijn. Maar we worden gewoon in het beroepsonderwijs gedwongen.”

Hamid en Abdel nemen hun vriend bij de arm en sleuren hem mee naar de beachtent. Hoog tijd om pinten te gaan drinken en meisjes te versieren. “Waarvoor zijn we hier anders?”

Snapchat-piemels

Fotograaf Bas wordt aangesproken door twee meisjes die met hun rimpelloze lichamen voor zijn lens zijn komen postvatten: “Gaat ge ons ook eens fotograferen? Please?” “Instagram-grieten”, zegt Bas nadat hij het verzoek van de meisjes hoffelijk heeft afgewimpeld. “Ze gaan nergens naartoe zonder hun smartphone en zijn het gewend om voortdurend gefotografeerd te ­worden.”

Ook in de beachtent wordt snel duidelijk dat jongeren onherroepelijk vergroeid zijn met hun smartphones: een selfie nemen of een Snapchat-bericht beantwoorden, blijkt uitstekend samen te gaan met twerken op ‘Lemon’ van Rihanna.

Toch hebben de meeste jongeren die we spreken een haat-liefdeverhouding met technologie: ze kunnen niet zonder, maar ook niet mét.

“Een wereld zonder internet zou een betere wereld zijn”, vinden Cheyenne (17) en Noa (17). “Sociale media zijn vergif: ze worden veel te vaak gebruikt om te stalken en te pesten. Vandaag laten we op onze Snap enkel nog mensen toe die we kennen. Maar vroeger kregen we tot vervelens toe foto’s van blote piemels doorgestuurd. En het waren er géén mooie.”

Volgens Marie en Elisa – allebei 15 – zijn jongeren sinds de opkomst van sociale media ongenadig hard voor elkaar geworden.

“Of het nu op Facebook, Instagram of WhatsApp is: we beoordelen en veroordelen elkaar voortdurend. Op den duur gaan we daaraan kapot. Ik zie op school heel wat ongelukkige leeftijdgenoten: jongens en meisjes die helemaal alleen op de speelplaats ronddolen en blijkbaar met niemand nog connecteren. Dat is best triest.”

“Technologie op zich is verrijkend”, zegt Elke (20). “Het is wat we ermee doen dat vaak zo bedroevend is. Tegen de pestdrang van mensen zijn helaas geen GDPR-regels opgewassen.”

Negatieve media

Het lijkt erop dat jongeren anno 2018 vooral elkáár het leven moeilijk maken. Want van een generatieconflict met de ouderlijke macht is in de verste verte geen sprake. Of het moet een omgekeerd generatieconflict zijn.

“Onze ouders geven ons misschien wel te veel vrijheid”, mijmert Marie. “Ik ben nog maar 15 en dit is al mijn achtste fuif. Leuk voor mij natuurlijk, maar een stemmetje in mijn hoofd vraagt zich toch af of dat wel normaal is.”

“Ik ken meisjes die voor de eerste keer seks hebben gehad op hun 13de”, zegt Elisa. “Daar wordt nauwelijks nog van opgekeken. Noch door jongeren, noch door volwassenen. Een gezonde evolutie kun je dat volgens mij niet noemen.”

Ook Jelle (16) vraagt zich af of de ouderlijke teugels tegenwoordig niet te veel gevierd worden. “Mijn ouders bemoeien zich nauwelijks met mijn studies, ik moet er zelf maar voor zorgen dat ik slaag. Ik begrijp die houding wel, maar op mijn leeftijd heb je af en toe nog een schop onder de kont nodig. Anderzijds: mijn ouders reduceren mij niet tot mijn schoolresultaten. Mijn zus is een pak slimmer dan ik en toch ben ik niet ‘het slechte kind’. Ze laten me zijn wie ik ben. En daar ben ik blij om.”

Zijn de vaders en moeders van vandaag niet langer de oorzaak van puberale gekweldheid, dan zijn er nog altijd andere instituten waartegen gerebelleerd kan worden. De media, bijvoorbeeld. “Ik vind het een schande dat jullie altijd zo’n negatief beeld van de wereld schetsen”, zegt Milan (17). “Er waren vroeger veel meer terreuraanslagen dan nu. Maar door de overtrokken media-aandacht voor elke halve bom die ontploft, lijkt het wel alsof de wereld momenteel aan het vergaan is. En dat is niet zo. We zijn er op de meeste gebieden net beter aan toe dan vroeger. Maar dat lees ik nergens.”

Ook Chiro-leidster Britt had zich een paar uur eerder al over de media beklaagd. “Over criminaliteit berichten jullie echt op een heel foute manier. Zijn de daders van een misdrijf Belgische jongeren, dan hebben jullie het over jongeren. Maar zijn het Belgische jongeren van Turkse origine, dan hebben jullie het over allochtonen. Dat woordgebruik is niet onschuldig: het werkt racisme in de hand.”

Of hoe je op een beachparty behalve hotdogs met halalworsten ook een portie mediakritiek kunt krijgen.

Ondertussen nadert de sfeer in de beachtent het kookpunt. De dj holt van Avicii naar Stan Van Samang en van Destiny’s Child naar Lil’ Kleine. Dertig seconden per nummer trekt hij uit: refreinen volstaan vanavond, zeker als ze keer op keer door honderden kelen worden meegebruld.

Ondanks het alcoholbeleid van de Meulenbergse Chiro (frisdranken voor min-16, pintjes en Strongbows voor de 16- en 17-jarigen, cocktails voor de 18-plussers), zien we de eerste kotsplasjes verschijnen en zijn we getuige van een dronken ruzie tussen prille geliefden. (“ALZ GE ZE DAN TOCH ZO ZCHOON VINDT, GAAD ER DAN MEE ZAMENWONE, HE!”) Polsen naar het maatschappelijke gemoed van de jeugd wordt moeilijker, de onderzoeksjournalistiek moet het afleggen tegen the mating game.

Op weg naar de auto zien we dat er in een ander deel van recreatiedomein De Plas een seventies­party aan de gang is. We gaan er een afsluitende pint drinken, de Strandbal-energie maakt plaats voor midlife-lamlendigheid.

Een vijftiger met een hawaïhemd, een driekwartsbroek en schoenen die zich niet generen om op Crocs te lijken, danst wauwelend op ‘Rose Garden’ van Martina McBride.

We nemen een slok van onze pint en nemen ons voor om morgen het kind van de duivel in onszelf te reanimeren.