Neurochirurge moet niet naar de cel: vijf jaar cel met uitstel voor moord op haar dochter (14)

De neurochirurge van UZ Leuven bracht het tienermeisje door verstikking om het leven op haar appartement in Leuven op 26 juli 2017. Het Openbaar Ministerie vorderde een celstraf van 26 jaar. Raadsman Jef Vermassen vroeg de jury om de straf voor zijn cliënte te beperken tot maximum vijf jaar voorwaardelijk en kreeg dus zijn zin.

De twaalf gezworenen en de drie beroepsrechters hielden rekening met de ernst van de feiten, maar ook met heel wat verzachtende omstandigheden. De neurochirurge heeft haar dochter van het leven beroofd en de nabestaanden van Eline Pans onnodig lijden toegebracht. Maar het arrest vermeldt ook heel wat verzachtende omstandigheden. “Vooreerst een smetteloos strafverleden en een groot schuldinzicht”, zei Hartoch. “Maar ook de dramatische omstandigheden sinds de prille jeugd.”

Probatievoorwaarden
Het uitstel loopt over een periode van vijf jaar. De juryleden en de rechters legden vier probatievoorwaarden op. Didgar mag binnen die vijf jaar geen nieuwe feiten plegen en ze moet een vaste woonplaats hebben. Belangrijkste voorwaarde is dat Didgar zich medisch en psychologisch laat begeleiden. In een eerste fase moet dat gebeuren via een residentiële opname. De duur wordt bepaald door de artsen en therapeuten in het psychiatrische centrum. Didgar moet de behandeling volgen zolang zij dat nodig achten.

Grote emoties
De emoties in een nog altijd volle assisenzaal liepen hoog op. Niet in het minst bij de neurochirurge zelf. “Ik had nooit gedacht dat ik nog een tweede kans zou krijgen. Ik ga die zeker grijpen”, klonk het. Hartoch wilde weten of ze opnieuw aan de slag zou willen gaan als arts. 

Daarvoor is het nu nog wat vroeg. “U moet opnieuw op zoek naar werk. Of eventueel een nieuwe opleiding volgen als u niet meteen nieuw werk vindt.” In theorie moest Didgar onmiddellijk na de uitspraak vrijgelaten worden. Maar gezien het late uur is de vrouwengevangenis in Hasselt niet meer voorzien om de nodige formaliteiten rond de vrijlating af te handelen.

Toen Didgar schuldig verklaard werd aan moord leek een milde straf nochtans uitgesloten. De jury baseerde zich voor haar besluit op het rapport van de wetsarts. “Er zijn onweerlegbare bewijzen dat de beschuldigde haar dochter het leven heeft ontnomen met een hoge dosis diazepam. Ze heeft haar eerst drie en nadien vier tabletten laten innemen. Nadien vond smoring plaats met een plastic zak op de mond en de neus gedurende vijftien minuten. De beschuldigde had uitsluitend de intentie om zichzelf en Eline van het leven te beroven.”

Voor de schuldvraag over de voorbedachtheid keken de gezworenen naar de voorbereidende handelingen. “Door de diefstal en nadien de aankoop van de medicatie staat het vast dat het plan beraamd was”. De gezworenen erkenden de depressie van moeder en dochter. “Maar die waren niet van die aard om niet te kunnen weerstaan aan de drang”, klonk het. 

“Maatschappij moet tegen haar beschermd worden”
Het Openbaar Ministerie vorderde een celstraf van 26 jaar. “Een levenslange gevangenisstraf is het uitgangspunt”, zei procureur Kristophe Everaerts. “De jury kan overwegen om lager te gaan, maar dat is geen verplichting. En dan moeten er verzachtende omstandigheden zijn”. En die zag de procureur niet of nauwelijks. “Geen ongelukkige jeugd. Geen woord van spijt vanmorgen in het laatste woord. Ze was een goede moeder, maar dit heeft ze niet gedaan uit moederliefde. Ik aanvaard alleen haar blanco strafregister en de bijdrage die ze als arts geleverd heeft aan de maatschappij.”

Over de persoonlijkheid van Didgar was de procureur evenmin lovend. “Ze heeft geen vrienden. Ze was alleen een goede moeder, maar niet uit moederliefde. Haar zwakke identiteit compenseerde ze met schone schijn. Die is er nu niet meer. Ze zegt in de eenzaamheid van de gevangenis rust te vinden. Binnen die muren vormt ze geen gevaar meer. Daarbuiten is ze gevaarlijk en onvoorspelbaar. De maatschappij moet tegen haar beschermd worden.”

Vermassen: “Waar is de nuance?”
Vermassen hekelde in zijn pleidooi over de strafmaat het psychiatrische rapport van gerechtsdeskundige Rudy Verelst van het UZ Leuven. “Het onderzoek werd niet grondig gevoerd. Verelst zei dat Didgar geen zuivere depressie had, maar iets dat daar sterk op lijkt. De drie andere psychiaters en psychologen waren formeel: Didgar was depressief. Hun verslagen werden aan de kant geschoven. Ze was wel degelijk depressief. Anders doe je dat niet. Het doden van een kind is het enige misdrijf dat begaan wordt omdat de daders denken dat ze er een goede zaak mee doen.”

De volgende die het moest ontgelden, was de procureur. “Hij gaat in zijn vordering maar vier jaar onder de maximale straf. Ga je verkrachters en bandieten dan 85 jaar geven? Waar is de nuance? Waar is het verschil? Het risico op recidive is bij Didgar miniem. Of denken de juryleden dat ze hen gaat doden als ze vrijkomt?”

“Ze straft zichzelf”
Volgens Vermassen heeft zijn cliënte haar straf al gekregen. “Dat zei haar ex-man Steven zelf de dag na de feiten. Ze kreeg zelfs een levenslange straf omdat ze zich zal blijven afvragen wat ze gedaan heeft. In de gevangenis leeft ze bewust sober. Daarmee straft ze zichzelf.”

In tegenstelling tot de procureur zag Vermassen heel wat verzachtende omstandigheden. “Ze was een politieke vluchtelinge avant la lettre. Haar posttraumatische stresssyndroom stamt uit haar angstige kindertijd. In België integreerde ze zich in de maatschappij. Ze heeft een blanco strafregister en een voorbeeldig leven geleid. Ze toont schuldinzicht en veel berouw.”

“Stilaan kruipt ze uit de depressie. Laat haar naar huis gaan en we kunnen beginnen. We hebben alles in gereedheid gebracht om haar te behandelen en te begeleiden, wat ik al zolang vraag. We stellen een opname in een psychiatrische instelling in Limburg voor. Ze mag bij een vrouw gaan wonen en wordt begeleid door een deskundig team van dertig mensen. Noem het een vorm van mantelzorg. Als het niet gaat, kunnen we haar nog altijd verplaatsen naar de psychiatrie.”

Didgar bekende tijdens een telefoongesprek met Vincent Ongkowidjojodat, een vriend van haar, dat ze haar dochter Eline had vermoord. De man snelde op 26 juli 2017 naar Didgars appartement, waar hij alleen maar kon vaststellen dat ze de waarheid had gesproken. Terwijl hij de politie belde, vluchtte ze weg in haar BMW i8. Een goed uur later werd de wagen opgemerkt aan de oprit van de E314 in Herent. De auto had een lekke band, schuursporen langs beide kanten en beschadigde velgen. Achter het stuur zat Didgar. “Ik ben tegen de brug gereden. Ik wilde dood”, zei ze tegen de politie. 

De vrouw bekende tijdens het verhoor onmiddellijk dat ze haar dochter om het leven had gebracht. Eline werd verdoofd en verstikt met een plastic zakje door haar moeder, die medicatie meenam uit het UZ Leuven waar ze werkte als neurochirurg. 

Volgens de moeder pleegde ze de feiten omdat ze beiden depressief waren en omdat Eline meerdere keren aangaf dat ze wou sterven. Op 7-jarige leeftijd werd Eline getroffen door schildklierkanker. Dat liet vooral mentaal sporen na en manifesteerde zich steeds duidelijker in haar tienerjaren. Vanaf 24 april 2017 verbleef ze acht weken op de afdeling kinderpsychiatrie van UZ Leuven. Door de aanhoudende problemen met Eline zakte de moeder naar eigen zeggen zelf steeds verder weg. 

Op de eerste zittingsdag van het assisenproces, exact een week geleden, benadrukte Didgar dat haar dochter meerdere keren aangaf dat ze dood wou. “Ze zei: waarom wachten op de dood? Ik wil nu dood. Ze zei ook dat ze nooit zou trouwen en kinderen krijgen. Ze sms’te me soms over de dood. Dat vond ik angstaanjagend”, aldus Didgar die naar eigen zeggen “op automatische piloot” handelde. “Ik was leeg, futloos”, klonk het. “Ik haalde medicijnen die ik vaak voorschreef voor patiënten. Het was ‘meant to be’ dat we moesten doodgaan, alles klopte, alles viel in elkaar.” 

Uit het medisch dossier en volgens Steven Pans, de vader van Eline, ging het steeds beter met het meisje. “Eline worstelde met zwarte gedachten. Ze zei dingen als: ‘Papa, wat heeft het allemaal voor zin?’ Eline beleefde de ziekte bewust, ze was al wat ouder. Matuur. Rijper dan een ander kind. Maar doodsangst? Nee. Ze zag de littekens natuurlijk, dat wel, ze was een meisje. Maar ik kan met de hand op het hart zeggen: Eline was er beter aan toe”, zei Steven Pans.

“Als Eline zo’n grote angst had, als er echt van die gesprekken zijn geweest... ik begrijp het niet. Hoe kon ze die laatste avond dan nog rustig naar een film kijken? Nog om een boterham vragen?”

De gewezen schoonfamilie van Didgar wees erop dat de vrouw enorm veel druk op haar dochter legde. “Alles werd voorgekauwd door Didgar: Eline was ook intelligent en zou later ook neurochirurge worden. Het kind was niet gelukkig. Dat kon en mocht niet. Didgar bleef maar eisen dat ze studies aankon, terwijl de resultaten op school steeds slechter werden. Toen volgde de scheiding. We kennen nog altijd de reden niet. Steven deed alles voor zijn gezin. Er was toen al een derde persoon in het spel”, zei Johnny Pans, de grootvader van Eline. 

“Wij begrepen niet dat Eline rondliep met plannen tot zelfdoding. Dat leefde alleen tussen Didgar en Eline. De suïcidale gedachte kwam niet van mijn kleindochter maar van de moeder. Didgar had Eline moeten stimuleren om daarover na te denken, in plaats van haar daarin af te remmen. Didgar was verplicht om hulp te zoeken, als arts en zeker als moeder”, aldus de grootvader.

Tom, de broer van Steven, en zijn partner Nathalie Oeyen schilderden de neurochirurge voornamelijk af als een harde vrouw. “Ik had de indruk dat Eline niet echt een kind mocht zijn”, stelde Oeyen. “Op weekend in Nederland liep onze zoon op blote voeten de zee in. Eline mocht zich niet vuil maken en raakte niet verder dan het zand. Zij moest het perfecte meisje zijn.”

Andere moraliteitsgetuigen toonden begrip voor de neurochirurge. Koen Roumieux was een van hen. Hij volgde samen met Didgar een cursus mindfulness. “In de ogen van de wet is ze schuldig. Maar volgens de natuur deed ze juist wat ze als moeder moest doen. Didgar heeft haar dochter verlost uit haar psychische lijden”, zei Roumieux.

Collega-artsen van het universitaire ziekenhuis in Leuven sloegen zichzelf voor het hoofd. “We hadden haar depressie vroeger moeten opmerken. Dan was dit nooit gebeurd”. Specialisten toonden een wetenschappelijk onderbouwde parallel aan tussen de zware depressie van Didgar en het doden van haar kind. 

Gelijkaardige kritiek werd gestuurd in de richting van het team Medisch Psychologische Kliniek van het UZ Leuven, dat Eline begeleidde bij de opname van april tot juni 2017. “Zij zagen met eigen ogen dat Didgar aan het instorten was. Ze hadden moeten ingrijpen.” 

Jef Vermassen, de advocaat van Didgar, pleitte gisteren onschuldig voor zijn cliënte. Volgens Vermassen handelde de moeder uit onweerstaanbare drang. “Kindermoord is het enige misdrijf dat uit liefde gepleegd wordt. Ik vraag de jury om Mehrnaz Didgar niet schuldig te verklaren. Spreek haar dus vrij”, klonk het. Voor de tegenpartijen kwam de vraag van Vermassen onverwacht. Veel waarnemers dachten dat hij zich vooral zou focussen op de strafmaat, na de schuldigverklaring dus.

Vermassen herhaalde gisteren nog dat de beschuldiging van moord op zich niet betwist wordt. De verstikking nam vijftien minuten in beslag. Didgar heeft dat getimed met haar chronometer. Gerechtspsychiaters achtten de kans dat Mehrnaz D. ooit opnieuw iets gewelddadigs zou doen nihil.

Didgar kreeg vanochtend het laatste woord. “Als ik de klok terug zou kunnen draaien, zou dit niet gebeurd zijn. Vanaf het eerste moment vond ik het akelig dat ik als moordenares zou bestempeld worden. Ik voel de pijn van Steven. Ik weet wat dit voor hem betekent.” 

“Ik vraag de jury niets. Ik aanvaard elke beslissing en zal mijn straf sereen uitvoeren. Voor mij is het belangrijk dat iedereen weet dat ik vanaf het eerste verhoor tot nu de waarheid heb verteld. Ik heb iedereen in de ogen gekeken. Ik ben eerlijk, open en altijd correct geweest. Ik kan ook in de spiegel naar mezelf kijken”, vertelde ze.

Het advocatenkantoor van Jef Vermassen werd vandaag overspoeld door schriftelijke steunbetuigingen voor Didgar. Dat zei haar raadsman Stephen Schellinck. “Een baken in een medische storm”, schreven patiënten die in het UZ Leuven door haar geopereerd werden. “Ze bracht zelf het ontbijt, legde de kussens goed en deed de gordijnen open. Het was een warme arts, die zelfs op zondag op bezoek kwam.”

Johannes Van Loon, haar diensthoofd in het UZ, was van plan om Didgar een negatieve evaluatie te geven. In het personeelsdossier stak nochtans niets dan lof: “Hartelijk in de omgang met patiënten en collega’s”. Schellinck weet de houding van het diensthoofd aan de moordende concurrentie in een keiharde sector. “De chirurgen hadden te horen gekregen dat ze nog enkele tandjes moesten bijsteken, onder meer om meer stafleden te kunnen opeisen. De solidariteit was ver zoek in Gasthuisberg.”

Didgar zei op het proces herhaaldelijk dat het niet evident was om als vrouwelijke chirurg overeind te blijven in een typisch “mannenbastion”. Het was voor haar een uitdaging. Ze was er trots op dat ze “het gemaakt had in een vrouwonvriendelijke omgeving”.