Uitgevogeld: het vrouwelijk orgasme
Wat verklaart het vrouwelijk orgasme? Het is al altijd een van de heetste onbeantwoorde vraagstukken in de biologie. Evolutiebiologen komen nu met een uitleg die alsnog past in Darwins theorie: lang geleden hadden vrouwen orgasmes en dus mannetjes nodig om de eisprong op gang te brengen.
Omdat het bij mannen ook nodig is om zich te kunnen voortplanten en vrouwen eigenlijk 'omgekeerde mannen' zijn. Omdat vrouwen anders mentaal ziek worden. Omdat mannen die dit klaarspelen de beste mannen en dus de beste vaders zijn. Omdat het goed is voor de gezondheid. Omdat het de vrouw helemaal lam slaat waardoor ze blijft liggen en het sperma makkelijker een eicel kan bevruchten. Omdat het aangenaam is en vrouwen daardoor meer seks hebben en dus het voortbestaan van de soort verzekeren. Omdat de samentrekkingen van de spieren het sperma opzuigen. Omdat de hormonen de vrijkomen een emotionele band installeren.
Dat zijn sinds Aristoteles de meest populaire 'verklaringen' voor een van de grote mysteries in de biologie: het vrouwelijke orgasme. Misschien zitten vrouwen er zelf niet zo mee, maar evolutiebiologen breken er zich al eeuwen het hoofd over. Want het vrouwelijk orgasme heeft, net zoals mannelijke tepels, geen functie om het voortbestaan van de soort te verzekeren.
Twee typische hormonen
Onderzoekers aan de Amerikaanse universiteit van Yale komen nu met een inzicht dat gegarandeerd alweer heftig debat zal opleveren, maar dat voor het eerst past in de evolutieleer.
Het vernieuwende aan het onderzoek van evolutiebioloog Gunter Wagner en zijn team is dat ze zich niet hebben beperkt tot primaten. Door het vrouwelijk orgasme bij verschillende soorten te bestuderen, zijn ze dieper in de geschiedenis van de evolutie ervan kunnen duiken, zo leggen ze uit in het vakblad JEZ-Molecular and Developmental Evolution.
Met collega's van het Center for Prevention of Preterm Birth (Cincinnati Children's Hospital) heeft Wagner onderzocht of er voor het orgasme een gemeenschappelijke deler is bij vrouwtjes onder andere zoogdieren. De manier waarop zoogdieren zich voortplanten is nochtans erg divers. Maar er zijn overeenkomsten, zoals twee specifieke hormonen die telkens vrijkomen: prolactine en oxytocine. De biologen stellen vast dat vrouwtjes van andere soorten net voor hun eisprong die typische orgastische opstoot van die twee hormonen hebben.
Bij mensen gebeurt de eisprong maandelijks spontaan. Maar bij de vrouwtjes van verschillende andere soorten moderne zoogdieren, van konijnen, katten en koala's tot alpaca's, is er enkel een eisprong wanneer ze geslachtsgemeenschap hebben of in de aanwezigheid van een mannetje vertoeven en zo die opstoot van prolactine en oxytocine meekrijgen.
Wagner en co. zien dat de door seks getriggerde eisprong veel vaker bij vroegere soorten voorkomt terwijl de spontane eisprong bij de latere soorten zoals de mens courant is. Daaruit leiden ze af dat tientallen miljoenen jaren geleden, voor de primaten zich afsplitsten van knaagdieren, alle vrouwtjes enkel een eisprong hadden wanneer ze eerst seks hadden met een mannetje. Toen ontstond een soort 'ruwe voorloper' van het orgasme, namelijk de hormonenopstoot die noodzakelijk was voor de eisprong en dus voor de voortplanting.
Na verloop van tijd zijn bepaalde soorten, waaronder de mens, zo geëvolueerd dat er menstruatiecycli ontstonden waarin de eisprong spontaan gebeurt, waardoor de vrouwtjes de 'voorzet' van de mannetjes niet meer nodig hebben.
Die evolutie lijkt te stroken met de anatomie. Bij zoogdieren die eerder ontstonden, zit de clitoris ook vaker in de vagina, wat meer zekerheid gaf dat er ook een orgasme kwam. Toen zoogdieren evolueerden en later een menstruatiecyclus ontwikkelden, verschoof de clitoris op den duur ook van plaats.
Maar het bijhorende orgasme waardoor die hormonen vrijkomen is blijven bestaan, ook al werd het, in evolutionair opzicht althans, nutteloos.
Emotionele band
De hypothese is volgens collega's plausibel en ze helpt voor het eerst ook verklaren waarom het vrouwelijke orgasme zeldzamer is dan het mannelijke, al willen de meesten nog meer onderzoek zien. Ook blijft de vraag hoe het komt dat het vrouwelijke orgasme toch nog is blijven bestaan.
Sommige onderzoekers lijkt het toch waarschijnlijk dat de typische orgastische hormonenopstoot ook de emotionele band bij een koppel verstevigt, wat de kans op goede zorg voor nakomelingen vergroot. Mogelijk gaat die theorie, die onder anderen Desmond Morris naar voren schuift, hand in hand met de nieuwe inzichten over de eisprong. Vast staat dat nog meer orgasmeonderzoek nodig zal zijn.