Politieke crisis is nog niet groot genoeg
lVerbeke pleitte eerder in deze krant voor een externe bemiddelaar om de politieke crisis te bezweren. ‘Maar, Alain, hoe pijnlijk is de patstelling écht?’, vraagt Euwema.
Naar aanleiding van de politieke crisis voerden we de voorbije dagen een dialoog over Belgische compromissen en constructief onderhandelen. En die begon als volgt:
Martin Euwema: “Beste Alain, je hebt een behartenswaardige oproep gedaan in De Morgen (28/1) en eerder al in De Tijd (13/1) waarin je pleit voor een externe bemiddelaar of een team van bemiddelaars die kunnen helpen om de politieke crisis via een constructieve dialoog tot een oplossing te brengen. Dit is zeker een goed idee en het proberen waard. Het alternatief dat je schetst, een België dat verder afglijdt richting chaos, is bepaald geen wenkend perspectief. Toch vraag ik me af of de tijd rijp is voor een externe bemiddelaar, bijvoorbeeld een ervaren, buitenlandse mediator in internationale conflicten. Het is nogal wat, indien de koning zo’n stap buiten de landsgrenzen zet. Dat kan alleen als partijen ook voelen (a) dat ze echt een externe bemiddelaar nodig hebben; (b) dat de bestaande kaders ontoereikend zijn geworden en een duurzame oplossing belemmeren. Kortom, dat er onorthodox gedacht moet worden. Denk jij dat die condities aanwezig zijn?”
Alain-Laurent Verbeke: “Martin, als ik je goed begrijp, dan stel je dat een externe bemiddelaar die partijen helpt om out of the box te denken, alleen maar kan werken als aan twee voorwaarden is voldaan. Ik begin met je tweede vereiste, dat de bestaande kaders een duurzame oplossing belemmeren. Die conditie lijkt mij wel vervuld in de Belgische context. Al sinds begin jaren 70 wordt druk gezet op het centralistische Belgische kader om tegemoet te komen aan de aanvankelijk economisch regionalistische aspiraties van de Walen en de cultureel-linguistisch-communautaire dromen van de Vlamingen. Over meer dan drie decennia is via allerlei loodgieterswerk steeds verder gesleuteld aan het bestaande kader om altijd maar weer tegemoet te komen aan de diverse wensen. Het is een heel complex kader geworden dat kraakt in al zijn voegen en op vele plaatsen lek slaat. Het kader voldoet dus niet meer en na meer dan drie jaar standstill is duidelijk dat het een duurzame oplossing belemmert.
“Daarnaast stel je ook dat partijen moeten voelen dat ze echt een externe bemiddelaar nodig hebben. Het is inderdaad de vraag of de partijen aan de tafel, de politici, dit zo aanvoelen. Waarschijnlijk niet. Wellicht begrijp ik niets van de machtselementen in de wereld van de grote mensen. En toch denk ik dat politici dienaars van de samenleving en het algemeen belang zouden moeten zijn. Zij moeten dus hun verantwoordelijkheid nemen en zorgen dat we niet de dieperik in gaan. Zelfs als ze nu nog steeds denken dat ze het wel alleen kunnen en er zullen uitgeraken, dan nog zie ik niet in waarom het zou verkeerd zijn om nu al een externe bemiddelaar ter hulp te roepen om de processen van communicatie en coöperatie uit te tekenen en het out of the box denken te begeleiden. Baat het niet, dan schaadt het toch ook niet?”
Euwema: “Een belangrijke conditie om gemotiveerd te gaan onderhandelen is een zogenaamde ‘hurting stalemate’. Vrij vertaald: een pijnlijke patstelling. Dat er een patstelling is, is duidelijk. Maar hoe pijnlijk is die? En voor wie? Ik ontmoet vooral veel cynisme in België over de politiek. Dit cynisme gaat gepaard met een laconieke houding en humor, waarmee de situatie lijkt te worden gerelativeerd: ‘Ach, als er één regering niet functioneert hebben we er nog zes. En de EU is nog nooit zo succesvol voorgezeten als door onze ontslagnemende regering. Dus dit kan prima nog even voortduren...’ Kortom, Alain, ik betwijfel of momenteel voldoende pijn gevoeld wordt om een bemiddelaar van buiten toe te laten.”
Verbeke: “Het is juist dat er voor de aanstelling van zo’n bemiddelaar ook een voldoende democratisch draagvlak moet zijn. Je suggereert dat dit er vandaag niet is, omdat de situatie niet pijnlijk genoeg is. Ook hier heb je wellicht gelijk. De gewone burgers blijven er nog altijd gerust in. We zijn rijk en leven zeer comfortabel. Zoals ik in De Morgen schreef, is de bankrekening de beste behoeder van de vrede. Zolang er niet echt drastisch in de portemonnee wordt gezeten, zolang we niet echt bloeden, zal de passieve Belgische burger er vrij gerust in blijven en zich wentelen in een cynische glimlach omtrent onze surrealistische volksaard.
“Welk intriest beeld doemt hier nu op! Politici willen nog geen externe bemiddelaar omdat ze nog niet aanvoelen dat ze die nodig hebben en de burger ligt er ook niet wakker van omdat hij nog niet ligt te bloeden. Hallo? We moeten dus eerst in de afgrond storten, alvorens er draagvlak kan ontstaan voor een bepaalde oplossing? Ik durf hopen dat zowel politici als bevolking verstandiger zijn dan dat en dat zij liever voorkomen dan genezen.”
Euwema: “Machiavelli stelde heel wat eeuwen geleden al: ‘Benut altijd de mogelijkheden van een stevige crisis.’ Ik vrees dat er eerst nog wat meer crisisgevoel moet ontstaan. Dat kan snel, als de rente op Belgische staatsobligaties verder oploopt en het gebrekkige beleid rond asielzoekers door Europa wordt gesanctioneerd en België door OESO, IMF en EU wordt geviseerd. Denk jij dat dit zou bijdragen aan de acceptatie van zo’n bemiddelaar?”
Verbeke: “Dat is zeker. Overigens is er in mijn beleving vandaag al een crisis en een enorm groot economisch risico. Ik vrees oprecht voor de toekomst van onze sociale welvaartsstaat en, puur egoïstisch, voor mijn pensioen en voor de financiële situatie van mijn drie kinderen die zwaar zullen mogen betalen voor de stommiteiten van vandaag. Van in mijn prille jeugd al heb ik, met de oliecrisis in 1973, over de devaluatie in 1982 en de tunnelverhalen van Wilfried Martens gedurende heel de jaren 80, tot de besparingen om de Maastrichtnorm te halen in de jaren 90, eigenlijk nooit iets anders gekend dan crisis en besparingen. En dat stopt maar niet. Integendeel, sinds 2007 is het erger dan ooit en kunnen we zelfs niet meer met een gerust hart geld op een bankrekening plaatsen. Hoe men dan nog kan twijfelen dat het 5 voor 12 is en toch rustig verder potverteren, is voor mij zowel onbegrijpelijk als onverantwoordelijk.”
Euwema: “Wellicht is in de tussentijd een bemiddelaar die van buiten de politiek komt in België ook een alternatief? In Nederland heeft Wijers de rol vervuld waar jij voor pleit. Een gerespecteerd bemiddelaar, werkzaam bij de wereldbank en letterlijk dus buitenstaander. Zou zo iemand ook in België te vinden zijn? Het moet haast wel, en tenzij Reynders nu een wonder verricht, is de tijd er wellicht rijp voor...”