Twee jaar Trump: Sloopkogel, brokkenpiloot en Amerikaans president

Het is vandaag exact 730 dagen geleden dat zakenman en reality tv-ster Donald J. Trump president van Amerika werd. What a ride! Er kwam in die twee jaar geen nieuwe oorlog, en geen grote terreuraanval op Amerika. De economie stortte niet in, de beurs steeg hard maar maakte veel bokkensprongen. De universiteiten bestaan nog altijd, de rechtbanken werken, het Congres spreekt nu en dan de president tegen. De vogels fluiten, de vissen zwemmen. 

De Amerikaanse Republiek heeft de afgelopen twee jaar een allerheftigste stresstest ondergaan. Maar Amerika heeft het overleefd. De turbulentie was bij momenten hevig. De economie is robuust, de werkloosheid laag. De armen zijn nog altijd arm, en de rijken werden nog rijker. De modale werkende Amerikaan kreeg een bescheiden belastingverlaging, maar zag die in rook opgaan door stijgende hypotheekrentes en duurdere import. De Amerikaan zag kredietkaart- en studieschulden verder oplopen. De vergeten Amerikaan blijft ook na twee jaar Trump grotendeels vergeten. De nationale schuld van de VS gaat intussen richting 22.000 miljard dollar, een stijging van tien procent in twee jaar tijd! 

In twee jaar Trump verdwenen nog steeds vele tienduizenden fabrieksbanen naar het buitenland, ondanks de retoriek. In de plaats kwamen veel nieuwe, laagbetaalde servicejobs. Twee jaar Trump: twee nieuwe (aarts)conservatieve rechters - Neil Gorsuch en Brett Kavanaugh - raakten na veel commotie en controverse benoemd in het Hooggerechtshof. Tientallen andere conservatieve rechters werden in sneltreinvaart benoemd door de Republikeinse Senaat. Een erfenis over het graf heen voor president Trump. 

We zijn halfweg en Trump is er nog. Ik ben er nog. Ondanks de rotvaart waarmee de nieuwstrein door Trumpland raast. Twee jaar Trump en we zitten met de langste shutdown van een regering in de geschiedenis van Amerika. Na twee jaar is er geen einde in zicht van de politieke polarisatie. De muur verdeelt het land en scheurt het bijna in twee. Pessimisme regeert. Veertig procent is blij met Trump. De andere helft is beschaamd. Een handelsoorlog met China maakt brokken. De meeste adviseurs van de president - die van het eerste uur - zijn intussen verdwenen. Alleen Jared, Ivanka (en Elvis) blijven bestaan.

Het begon met chaos, en elke dag blééf er chaos. Telkens als je dacht dat er rustiger vaarwater kwam, werd het nog een beetje erger. What a ride! Fire and fury! Waar eindigt dit? Haalt Donald Trump de eindmeet op 20 januari 2021? Doet hij er daarna nog eens vier jaar bij? Hij schreeuwt, hij roept, hij tiert, hij liegt aan de lopende band. Trump is vaak Pinokkio.

Hij kijkt almaar méér en almaar langer tv. Hij komt niet voor elf uur ’s ochtends op kantoor, pas nadat "Fox & Friends" is afgelopen. Hij tweet als een bezetene. Meer dan 6.100 tweets in twee jaar. Hij leest amper, en houdt alleen de ja-knikkers over in het Witte Huis. Hij vertrouwt alleen nog zijn eigen instincten. Vervelende adviezen zijn er niet meer. Alle lastigaards passeerden langs de exit: Jim Mattis, John Kelly, H.R. McMaster, Rex Tillerson, Scott Pruitt, Tom Price, Jeff Sessions, Gary Cohn, Hope Hicks, Steve Bannon, Reince Priebus. Enzoverder. Enzovoort.

Donald Trump is een president van en voor deze tijd. Een tijd van ontwrichting. Een wankele tijd. Trump heeft de tijdgeest op de staart getrapt. Het is een boze tijd, een tijd van ‘elk zijn gedacht’. Tribalisme heerst: elk met en voor zijn eigen stam. Iemand schreef half ironisch in The New York Times: "Donald Trump is nu twee jaar. Voor een tweejarige handelt hij compleet normaal. Voor een tweejarige. Heeft u ooit een tweejarige in huis gehad? Lastig! Ze gooien met alles wat los en vast zit. Tweejarigen putten je uit, en je krijgt ze amper in hun bed. Terrible two."

Dit is de president die een Congreslid feliciteerde omdat hij een reporter fysiek aanviel. "He's my guy", zei Trump. Dit is de president die het Ruslandonderzoek naar banden tussen Poetin en zijn entourage met de Trumpcampagne al wel 100 keer een heksenjacht noemde. Dit is de president die een shutdown van de overheid geen probleem vindt als hij geen geld krijgt voor zijn muur. Dit is een president die ruziemaakt met zijn zelf benoemde baas van de centrale bank, én met de opperrechter van het Hooggerechtshof. Dit is de president die een journalist buitensmeet uit het Witte Huis. Dit is een president die transgenders uit het leger wil weren. Dit is Donald Trump, die zegt dat zaken doen met Saudi-Arabië primeert op de mensenrechten. Dat economie belangrijker is dan de opheldering van de moord op een Saudische journalist. 

Dit is de president die steenkool blijft promoten en olieboringen op Alaska. De president die klimaatopwarming geregeld ontkent, ondanks de aaneenschakeling van orkanen, droogte en historisch verwoestende bosbranden. Dit is de president die op bezoek gaat in Paradise, Californië, na de verwoesting door de wildfires, en die plek tot twee keer toe Pleasure noemt. 

Dit is de president die een Fox-presentatrice benoemde tot VN-ambassadeur. Dit is de president die een militaire plechtigheid niet bezocht omdat het te hard regende en zijn haar in de war zou liggen. Dit is de president die migrantenouders van hun kinderen scheidde aan de Mexicaanse grens. De president die deze hartbrekende toestanden dagen liet aanslepen voor hij ingreep. Dit is de president die de Amerikaanse wapenvereniging NRA publiekelijk afdreigde, en vervolgens geen enkele wapenwet aanpaste na de veelvuldige bloedbaden op scholen. 

Dit is de president die pochte over zijn nucleaire rode knop, en uit het INF-verdrag stapte. Dit is de president die een slachtoffer van seksuele aanranding – Christine Blasey Ford – beschimpte op één van zijn politieke rally’s. Dit is de president die tijdens een vergadering Haïti en enkele Afrikaanse landen shithole countries noemde. Dit is de president die keukenrollen gooide naar de slachtoffers van orkaan Maria in Puerto Rico en de plaatselijke burgemeester de schuld van de gebrekkige hulpverlening toeschoof. Dit is de president die sliep met een pornoster, haar later zwijggeld betaalde, en haar vervolgens horseface – paardensmoel – noemde op Twitter. 

Dit is de president die een inreisverbod instelde voor zes moslimlanden om terroristen tegen te houden. Geen enkele terreurdaad in Amerika werd overigens gepleegd door een inwoner uit één van die landen. Dit is de president die maandenlang oorlog voerde tegen zwarte atleten die gingen knielen bij het nationale volkslied, uit protest tegen politiegeweld op zwarte verdachten. Dit is de president die de toestand aan de grens een humanitair drama noemde maar nooit ook maar één migrant in de opvangcentra ging bezoeken. Dit is de president die Vladimir Poetin de hemel in prees na een top in Helsinki. Dit is de president die zijn belastingaangifte geheim wil houden. Dit is de president die zijn FBI-baas ontsloeg. 

Dit is de president die de modernisering van de infrastructuur aankondigde en vervolgens niets ondernam. Ook de goedbetaalde banen voor de lager geschoolden kwamen er niét. De boeren kreunen onder het handelsconflict met China en de EU. De Amerikaanse autobouwers bloeden door de hogere prijzen voor staal en aluminium, en ze verhuisden banen naar het buitenland. Het bedrijfsleven juichte toen president Trump de vennootschapsbelasting verlaagde van 35 naar 21 procent. 

Dit is de president van wie drie topmedewerkers naar de gevangenis zijn gestuurd. Dit is de president die vergoelijkende woorden sprak voor neonazi’s na de rellen in Charlottesville waarbij ook een dode viel. Dit is de president die een gesmaakte belastingverlaging schonk aan de rijkste Amerikanen. Dit is de president die de ambassade in Israël naar Jeruzalem verhuisde. Dit is de president die liever tv kijkt dan bestuurt. Dit is de president die het liefst alles van zijn voorganger ongedaan wil maken. Dit is de witste president, die het latente racisme bij veel van zijn aanhangers aanmoedigde of legitimeerde. 

Trump vindt ongeveer iedereen rondom hem een idioot. Hij voert oorlog tegen zijn eigen regering. Hij voelt zich de CEO van Amerika. Maar zo werkt het politieke bedrijf natuurlijk niet. In een democratie is er niet alleen maar een president. De president test het systeem tot zijn uiterste limieten. Elke dag een stresstest.

Twee jaar Trump: deze president heeft zijn land niét verenigd. Hij zaait verdeeldheid. Hij beschimpt zijn tegenstanders, lacht ze uit, scheldt ze uit, vernedert ze. De pers is voor deze 45e Amerikaanse president de vijand van het volk. Zijn aanhangers aanbidden hem. Hij is hun held. Voor zijn basis is Trump een Don Quichote die tegen het systeem vecht. Wat een president! Wat een kerel die zo hard voor ons vecht, tegen de elite. 

De media geloven zijn aanhangers niet meer. Hun waarheid zoeken ze elders, niet meer in de gedegen klassieke journalistiek. Hun waarheid zoeken ze op het internet, hun sociale media, op scheldfora die bol staan van de leugens, de halve waarheden, de geruchten en de alternatieve feiten. De desinformatie regeert. Alle leugens bekampen die de ronde doen is volgens de Columbia Journalism Review een beetje zoals uren of dagenlang met een machinegeweer schieten naar een zwerm voorbij zoevende vogels. 

Daarom moeten wij - correspondenten en journalisten - onze autoriteit herstellen, door minder in het wilde weg te schieten op alles wat beweegt in Trumpland. Meer gezag afdwingen, door diepgang, en meer context. Op het terrein gaan en beweringen checken. Rondreizen. Uitleggen waarom dit allemaal gebeurt. Tragere journalistiek, met meer details en meer onderliggende waarheden.

Deze president – dat mag ik zeggen – is geobsedeerd door hoe anderen naar hem kijken en hem beoordelen. Tien tweets per dag bewijzen dat. Trump is de eerste online president. Trump is soms een optimist, soms kleinzielig, soms slordig, amper of nooit een moreel baken, en heel vaak ronduit wreedaardig. Soms lijkt hij op die akelige pestkop die we ons nog herinneren vanop de speelplaats. 

We moeten Donald Trump ook dankbaar zijn. De afgelopen twee jaar waren een hemel voor de journalistiek. De afgelopen twee jaar luidden een democratische renaissance in, schreef David Smith onlangs in The Guardian. De grote vrouwenmars van 21 januari 2017 – één dag na de eedaflegging van Trump – was zo ongeveer de grootste demonstratie in Amerika ooit (750.000 deelnemers!). Bij de tussentijdse Congresverkiezingen in november 2018 daagde een verbazingwekkend hoog aantal Amerikanen op aan de stembus (49 procent van het electoraat, het grootste aantal in 100 jaar!). Een revival van links. Een heropleving van rechts. Helaas: veel gepraat wordt er niet. Onder Trump lijkt de conversatie min of meer gestopt. Het compromis is dood en begraven.

ARCHIEFVIDEO: Trump en CNN in de clinch

Mààr: politiek doet er weer toe. Iedereen is wakker. Iedereen discussieert. Niemand blijft apathisch. Er is veel activisme, veel burgeronrust, er leeft flink wat verzet. Normen en waarden worden elke dag in brand gestoken. Twee jaar Trump: deze president heeft zijn land helaas niet verenigd. Hij zet mensen tegen mekaar op. ’s Morgens zegt hij a. ’s Avonds zegt hij b, zonder verpinken.

"We vertrekken nu uit Syrië. Nee, we doen het geleidelijk." "IS is verslagen. Nee, we strijden voort tegen IS." "Kim is een raketman. Ik ben verliefd op Kim." "Mexico betaalt de muur. Even later: dat heb ik nooit gezegd, dat is een leugen. Fake news!" De president gaat naar de grens met Mexico in Zuid-Texas en beweert dat het daar nog erger is dan hij dacht: een invasie. Ik was daar, op hetzelfde moment. Ik heb de grens gezien, geproefd, ik heb er op verschillende plekken rondgelopen: in McAllen, in Mission, in Pharr, in Rio Grande City: géén invasie te zien. 

De sloopkogel Trump heeft de vernislaag van Amerika intens afgekrabd. Sluimerende problemen heeft hij naar de oppervlakte gebracht. Trump heeft de rotte plekken van de VS blootgelegd. Wat is, is. Vele zaken werden vroeger vaak niet besproken, of gemakshalve onder de mat geveegd. Amerika heeft een probleem, meer dan één. En het is de verdienste van Trump dat hij door zijn onbehouwen, ruwe gedrag, die problemen (onbedoeld) op de agenda heeft gezet. 

Niettemin polariseert deze president. Nu al is Amerika onherroepelijk veranderd. In mijn buurt ervaren de Amerikanen dit tijdsgewricht als lelijk en meedogenloos. Er is weinig optimisme. Het gaat er vaak ruw aan toe, in de politiek, maar ook in de economie. Het kapitalisme in Amerika is minder dan ooit een love story. Elke dag is het in Amerika een heel klein beetje oorlog. Waar gaat dit eindigen? 

In de afgelopen 2 jaar zijn de bondgenoten van Amerika danig op de proef gesteld. Trump was knorrig tegen de NAVO-bondgenoten, tegen de EU, tegen de G7. Trump leek bij momenten veel liever de dictators van deze wereld te respecteren, de Dutertes en de Erdogans van deze wereld.  Hij leek soms zelfs jaloers dat hij niet zoveel macht bezat als zij. Trump behandelde zijn bondgenoten vaak als gewetenloze profiteurs. Zijn ministers mochten daarna op rondreis om de boel te sussen. Gelukkig, na twee jaar: de wereld heeft geleerd kalm te blijven bij al dat haantjesgedrag. 

Love him, hate him. You can’t ignore him. Amerika is verslaafd geraakt aan Trump. 

Maar: niets blijft, alles gaat voorbij. Ook Trump, uiteindelijk.