Op lange termijn zouden de gevolgen van de brexit niet verschrikkelijk zijn, maar op korte termijn ziet het er veel erger uit

Hoe moet het nu verder met de brexit? Een tweede referendum? Een chaotische harde breuk? Een nieuw voorstel van de Europese Unie dat minder affronterend is dan het vorige?

Een deel van het probleem is het gebrek aan rationaliteit aan beide kanten. Er is veel inkt gevloeid over de waanbeelden in het brexitkamp, maar we moeten ook op de waanbeelden van de eurocraten wijzen, die zich in elke stap van het proces hebben gedragen alsof zij het Verenigd Koninkrijk met intimidatie tot een knieval konden dwingen, zoals ze dat met Griekenland hebben gedaan. In 2016 hadden ze met een paar kleine toegevingen het referendum kunnen winnen. Een beetje soepelheid en een beetje minder vastberadenheid om vernederende voorwaarden op te leggen, hadden nu een zachte brexit kunnen opleveren. Maar ze hebben zich altijd even arrogant opgesteld.

Nu horen we dat de EU-functionarissen heel erg zijn geschrokken van de omvang van Mays nederlaag, en ik vermoed dat de Europese leiders beginnen te beseffen dat een chaotische harde brexit ook de kwetsbare eurozone heel veel pijn zou doen.

Hoe staat het vandaag met de economie van de brexit? De vooruitzichten op lange termijn zijn nauwelijks veranderd sinds 2016. Een vertrek uit de Europese douane-unie zou voor ongeveer de helft van de Britse handel de transactiekosten fors verhogen. Volgens de meeste ramingen zou dat 2 tot 4 procent van het bbp kosten. Dat is niet het economische paradijs dat sommige brexiteers verwachtten, maar betekent op termijn evenmin de hel. 

Hoe zeker zijn we dat het niet veel slechter kan uitdraaien? Behoorlijk zeker, want ook zonder douane-unie kun je goede economische banden hebben met een veel grotere buur – denk aan Canada en de VS.

De brexit zou zelfs positieve gevolgen kunnen hebben, ook in het Verenigd Koninkrijk. De Europese Unie is een zegen geweest voor de rol van Londen als financieel centrum. Maar die rol heeft het pond sterk gehouden, wat in het nadeel van het industriële noorden speelt. De brexit zou het pond blijvend verzwakken, wat goed zou zijn voor de industrie en dus voor de industriegebieden, ook al zouden de consumptieprijzen stijgen. Veel Britten zouden dat de moeite waard kunnen vinden.

Op lange termijn zouden de gevolgen dus niet verschrikkelijk zijn, maar op korte termijn ziet het er veel erger uit – zowel voor de Britten als voor de EU.

Waarom? Na 45 jaar in de douane-unie hebben de Britten en hun handelspartners niet langer de infrastructuur om een grens te doen werken. Als je geen lid bent van de douane-unie, moeten de goederen aan de grens worden gecontroleerd. Je hebt dus voldoende douaniers nodig, een toereikend computernetwerk enzovoort. Zonder die infrastructuur krijg je gigantische vertragingen – vandaar de plannen om de snelwegen rond Dover als parkeerterreinen voor de vele wachtende trucks te gebruiken.

Omdat de infrastructuur er niet is, zou de eerste terugval van de handel tussen het Verenigd Koninkrijk en de EU veel groter kunnen zijn dan de gevolgen op lange termijn. Er kan chaos ontstaan, zonder garantie dat de goederen met de hoogste prioriteit de grens op tijd passeren. Zo’n disruptie aan de grens verklaart de enorme verliezen die de Bank of England in haar ongunstigste scenario’s voorspelt.

Economische terugval

Nieuw is dat de risico’s op korte termijn voor de rest van Europa nu veel groter lijken dan enkele maanden geleden. De handel tussen de EU en het VK vertegenwoordigt natuurlijk een veel kleinere proportie van de EU-economie dan van de Britse. Maar helaas zal een harde brexit, als die er komt, samenvallen met waarschijnlijk de ergste economische terugval sinds de eurocrisis van 2011-2012.

Die eindigde met een drastische monetaire interventie. Maar die lijkt niet voor herhaling vatbaar. De Europese Centrale Bank heeft nu al negatieve rentevoeten en er is geen ruimte om ze nog te verlagen. Een chaotische harde brexit zou de Europese economie nog meer verzwakken.

Het gekke is dat die lelijke brexit gemakkelijk te vermijden valt. Als de grensinfrastructuur ontbreekt, stel je alles gewoon uit tot ze er is – en als dat om politieke redenen niet kan, dan kies je voor een minimale procedure, een douane-unie in de praktijk maar niet in principe, tot het allemaal geregeld is. Er is geen enkele reden om te denken dat het niet kan – afgezien van alles wat de Britten en de EU sinds 2016 hebben gedaan.

© The New York Times