‘Er wordt tijdens deze verkiezingscampagne moedwillig onzin verteld’

Terug naar de feiten heet het nieuwe boek van Bart Van Craeynest, hoofdeconoom van Voka, het Vlaams netwerk van ondernemingen. Het is er gekomen omdat hij zich zo ergert aan het politieke debat. “Politici hebben de zaken altijd graag voorgesteld zoals het hen uitkomt, maar ik heb de indruk dat dat alleen erger wordt”, zucht hij. 

“Neem nu de slimme kilometerheffing. Geen expert die eraan twijfelt dat die op zijn minst een deel van de oplossing is. Projecten in het buitenland hebben veelvuldig bewezen dat het werkt. Wat zeker geen oplossing is: meer beton. Wat presteert de bevoegde minister (Vlaams minister voor Mobiliteit Ben Weyts van N-VA, AVB) in één week tijd? Hij begraaft het rekeningrijden, want daar is zogezegd geen draagvlak voor, en hij zal meer investeren in verkeersinfrastructuur. Tja, waar blijft dan je geloofwaardigheid?”

Uw analyse is scherp. Als we de kern van uw boek even mogen samenvatten: België is geen wereldtop en dat is onze eigen schuld.

“Het is op zijn minst onze eigen keuze, ja. Er is geen enkele andere reden waarom de landen rondom ons het economisch beter moeten doen. De oplossingen liggen voor het grijpen en we rapen ze niet op. In de plaats daarvan rommelen we wat in de marge en verliezen we ons in oeverloze discussies die nergens toe leiden.

“Het debat wordt gewoon niet ernstig gevoerd. Hoor hoeveel onzin er moedwillig verteld wordt over de begroting. Links zegt: ‘We hebben ons kapot bespaard.’ Dat is duidelijk niet zo, de totale overheidsuitgaven exclusief de rentelasten bedragen nog altijd 50 procent van het bbp. Rechts zegt: ‘We hebben de begroting op orde gezet.’ (lachje) Dat is zeker ook niet zo: de cijfers zijn daar, je kunt die niet ontkennen. Toch doen politici dat constant. Tijdens de campagne nog meer dan anders.”

Geeft u eens een voorbeeld?

“Vanuit verschillende hoeken wordt gepleit voor een vermogensbelasting, als zou dat de heilige graal zijn. Wel: we staan op de derde plaats in Europa als het gaat om belastingen innen uit vermogen. Veel valt daar niet meer te rapen.”

Is het probleem van de vermogensbelasting niet vooral dat vandaag vooral de transacties, zoals erfenissen, belast worden en niet zozeer de grote vermogens? Daar valt toch nog wel winst te boeken?

“Het klopt dat ons huidige systeem economisch gezien op niets lijkt en dat het beter hervormd zou worden. Maar de potentiële winst die je daaruit zou halen, staat totaal niet in verhouding tot de uitdagingen waarvoor we staan. 

“Overigens: aan de andere kant van het spectrum is het niet veel beter. N-VA zegt dat het 400.000 jobs gaat creëren om haar plannen te bekostigen. Maar sorry, dat gaat niet lukken. Er zijn de afgelopen legislatuur 250.000 jobs bij gekomen en dat in economisch veel betere omstandigheden.

“Weet u wat ik geweldig mis? Alle partijen leggen wel becijferde nieuwe voorstellen neer – voor zover die rekeningen al kloppen –, maar er ligt al een jaarlijkse factuur van 20 miljard euro voor het bestaande beleid. Dat weegt veel zwaarder door dan het nieuwe beleid, maar niemand die zegt hoe ze diè klus willen klaren. Ik zie dat ook niet bij sp.a en Groen, met hun zogezegd volledige begrotingen.”

Hoe zou u dan orde op zaken stellen?

“We proberen de welvaartsstaat van de Zweden te onderhouden met 900.000 werkende mensen minder. De absolute prioriteit is veel meer mensen aan het werk zetten.”

Dat zegt bijna iedere partij.

“Maar ze focussen daarbij wel allemaal op hun eigen achterban. Of hun oplossingen werkelijk iets bijbrengen, is steeds ondergeschikt. Ik ben de eerste om toe te geven dat er niet één oplossing is. Wil je echt iets doen, dan pak je alles aan: de opleidingen, de fiscaliteit, de verloningen, het uitkeringssysteem. Wij pikken er af en toe een dingetje uit, zoals de verhoging van de pensioenleeftijd. Maar dat was meer een symboolmaatregel dan iets anders. Zonder begeleidende maatregelen stelt dat niets voor.”

Hoe realistisch is zo’n globale aanpak? 

“Ik heb er bijzonder weinig hoop op. Nochtans hebben we al enkele keren grote hervormingen doorgeduwd in dit land, hetzij steeds onder externe druk. Ik vrees dat die nu ook nodig zal zijn om politici tot actie te bewegen. Als we lang genoeg wachten om in te grijpen, zal die crisis er ook komen.”

U brengt een defaitistisch beeld, maar volgens het World Happiness Report staan we wel op plaats 18 van in totaal 156 landen als het over geluk gaat.

“België is absoluut nog steeds een fantastisch land om in te leven. We zijn niet het Griekenland aan de Noordzee, en ondanks de achteruitgang in ons onderwijs zijn we niet volledig naar de knoppen. Alleen: het gros van de landen waar we ons graag mee willen vergelijken, staat een eind boven ons. En grijpen we niet in in onze economie, dan zakken we ook in deze index gegarandeerd nog verder weg.”

Is het niet makkelijk om aan de zijlijn te zeggen wat er zou moeten gebeuren? 

“Zeker. Maar de recepten die ik aandraag, zijn stuk voor stuk succesvol gebleken in het buitenland. Is alles perfect toe te passen op ons land? Natuurlijk niet. Maar als we graag een topland willen zijn, kunnen we ten minste openstaan voor hun oplossingen. En dat betekent bijvoorbeeld rekeningrijden, levenslang leren en meer deeltijds werken op het einde van je carrière.

“Het is toch ongelooflijk dat we al sinds de jaren 80 weten dat het brugpensioen slecht is voor onze arbeidsmarkt, maar dat het systeem nog steeds niet helemaal is afgeschaft? Wij hebben geen cultuur van trial and error. We merken dat een maatregel niet werkt en behouden hem vervolgens toch maar. Natuurlijk is beleid voeren geen exacte wetenschap, maar bij ons worden gewoon de feiten te vaak straal genegeerd. Zo gaan we er niet komen.”

Terug naar de feiten, Bart Van Craeynest, uitgeverij Polis, 228 p., 20 euro.