200 doden per dag: dit is wat u moet weten over de Amerikaanse drugcrisis

De opiatencrisis is de ergste drugplaag in de geschiedenis van Amerika. In 2018 alleen al zijn er al meer dan 70.000 mensen gestorven aan een overdosis drugs (een triest recordjaar). 200 dodelijke slachtoffers per dag maakt de drugcrisis: dat wordt ook door de overheid beschouwd als een nationale alarmtoestand. Dit is een Amerikaanse tragedie. 

In de jaren 90 van de vorige eeuw bestond er een grote behoefte aan krachtiger pijnstillers voor mensen met chronische pijn. 

Farmaconcerns, zoals Purdue Pharma, brachten OxyContin op de markt, een pijnstiller die krachtiger is dan morfine, en die dus opiaten bevat. Opiaten zijn zeer (snel) verslavend. Door agressieve marketing voor die opiaten gingen dokters steeds meer en steeds sneller zulke pijnstillers voorschrijven.

Farmabedrijven beloonden ook dokters die meer voorschreven, met bonussen of snoepreizen. Soms kreeg je al zo’n verslavende pil via een voorschrift na een getrokken tand. Voor ze het goed en wel beseften, raakten talloos veel Amerikanen verslaafd. Farmabedrijven lieten kennelijk hebzucht en winstbejag primeren op de veiligheid van de Amerikaan. 

Eén keer verslaafd aan OxyContin of Percocet, werden de pillen voor de meeste mensen te duur. Om hun roes te kunnen blijven onderhouden, ging men op zoek naar goedkopere drugs. Mexicaanse drugkartels brachten daarom goedkopere heroïne op de markt.

De verslaving breidde zich uit als een olievlek. Van pillen van 50 dollar per stuk stapte men massaal over naar een heroïneshot van 5 dollar. Synthetische opiaten stroomden en stromen Amerika binnen vanuit Mexico en via China of het internet. Een fatale dosis kost minder dan een Big Mac of een sixpack bier.

De epidemie treft niet alleen daklozen of werklozen, of mensen met een uitzichtloos bestaan. Hele gezinnen in de Amerikaanse middenklasse raakten verslaafd. Het zit overal, zonder onderscheid van ras of inkomen. Piloten, leraren, politiemannen, advocaten. Joe Citizen. Je hebt buurten waar kinderen, kleinkinderen en grootouders samen een spuit zetten. Studenten, scholieren, mannen en vrouwen van middelbare leeftijd, ouderen, bankiers, en zakenlui. Niemand blijft gespaard.

De epidemie treft vele staten. Het ergst is het gesteld in staten als Massachusetts, New Hampshire, West Virginia, Kentucky, Ohio, Indiana en Maine. Elke staat bijna heeft zijn drugcrisis, vooral het noordoosten en het midwesten. In delen van Californië is men dan weer vooral verslaafd aan crystal meth. Steeds meer kinderen komen door de drugplaag in de pleegzorg terecht, door de verslaving van hun ouders. Steeds meer grootouders voeden hun kinderen op. 

De stille, onzichtbare crisis werd een echte moordcrisis door de introductie van synthetische opioids zoals fentanyl. Fentanyl is 50 keer krachtiger dan heroïne. Waar je voor een overdosis heroïne zo’n 30 mg nodig hebt, volstaat 1 mg fentanyl. Het grote probleem is dat heroïne of cocaïne versneden wordt met fentanyl, terwijl de gebruikers dat vaak niet weten. Vandaar de vele overdoses en onverwachte overlijdens, soms al bij het eerste gebruik van drugs.

Popartiest Prince stierf vermoedelijk omdat hij niet wist dat hij fentanyl had ingenomen. Fentanyl wordt normaal alleen in de medische wereld gebruikt, voor de pijnverlichting of anesthesie van terminale kankerpatiënten. Eigenlijk is het een ultiem verdovingsmiddel.

Het krachtige spul werd overigens uitgevonden in België, bij Janssen Pharmaceutica in Beerse. Op de markt duikt nu ook carfentanyl op, een middel dat 50 keer krachtiger is dan fentanyl, en normaal wordt gebruikt om olifanten te verdoven. Een dosis van 1 zandkorrel is genoeg om een mens te doden. 

Het voorschrijfgedrag voor pijnstillers die opiaten bevatten, is intussen meer aan banden gelegd. Er lopen vele rechtszaken tegen geneesmiddelen­bedrijven die de epidemie veroorzaakten door hun bedrieglijke marketing en hun nalatigheid: ze waarschuwden namelijk niet of veel te weinig voor de verslavende effecten van de pijnstillers. De schadevergoedingen lopen in de vele miljarden dollars.

Politiemensen, brandweerlieden en medici die ter plaatse gaan na een oproep voor een overdosis, hebben allemaal naloxone bij zich, een middel dat een overdosis kan terugdraaien en de patiënt weer tot leven kan wekken, omdat het inwerkt op de opioïdereceptoren in de hersenen.

Het middel kwam op de markt als een kleine neusspray en is beter bekend onder de merknaam Narcan. Zonder Narcan zou het aantal drugdoden nog vele keren hoger zijn. Nadeel: omdat Narcan bestaat, nemen veel gebruikers het grote risico om nog eens een overdosis te nemen. Ze gokken roekeloos dat ze daarna toch wel door iemand Narcan toegediend krijgen. 

De overheid heeft het beleid veranderd en beschouwt de verslaafden niet langer als criminelen die in de gevangenis moeten, maar als zieke mensen. Tientallen miljarden dollars worden uitgetrokken voor afkickcentra, programma's om mensen van drugs af te houden. Politiekorpsen hebben agenten in dienst die alleen nog als hulpverleners worden ingezet. Soms hoor je in dit verband cynisme na een zoveelste overdosis: “ Yeah, just another one…You get numb.” Het is zo normaal geworden op vele plaatsen in Amerika.

Ook president Donald Trump beschouwt de drugcrisis als een bedreiging voor de volksgezondheid. Overal in het land duiken ook rouwgroepen op. Overal zie je gebroken gezinnen. Zo hoorden we een moeder die alle drie haar zonen verloor aan drugverslaving. Het verdriet overspoelt de VS.

Er zijn nog veel meer middelen nodig om alle verslaafden (meer dan 2 miljoen) te behandelen. Nu is er amper ruimte om 1 op de 10 verslaafden te behandelen. In Amerika is "recovery coach" een beroep met toekomst. Veel mensen hebben ook een ontoereikende ziekteverzekering om adequate hulp te krijgen. De drugepidemie zal nog een hele tijd voortrazen in de VS.

Bekijk de reportage van Björn Soenens in "Terzake":

Beluister hier het gesprek met Björn Soenens in "De wereld vandaag" op Radio 1: