Tristan Harris, de meest gewetensvolle man van Silicon Valley: ‘Technologie brengt mensheid in verval’

Flashback naar januari 2018. Facebook staat onder enorme druk. Het socialemediaplatform krijgt het extremisme en de verspreiding van fake news niet onder controle. Het schandaal rond Cambridge Analytica zou pas enkele maanden later bekend raken. CEO Mark Zuckerberg kondigt aan dat zijn jaarlijkse persoonlijke uitdaging erin bestaat om van Facebook opnieuw een veilige omgeving te maken. Hij opent zijn blogpost met de zin: “One of our big focus areas for 2018 is making sure the time we all spend on Facebook is time well spent.” Tijd die gebruikers spenderen op het platform, moet waardevol zijn.

Een slimme marketingtruc waar Tristan Harris allerminst om kan lachen. De ex-Google-werknemer is op dat moment al vijf jaar bezig om de wereld wakker te schudden. Net als de belangrijke product designers bij Facebook en de oprichters van Instagram en Snapchat, liep Harris school in het Stanford Persuasive Technology Lab. Daar leren ze dat je geen toverstok nodig hebt om als een tovenaar het menselijk brein te beïnvloeden, maar dat een smartphone vol notificaties en aanbevelingen voldoende is.

Harris, die na zijn studies bij Google aan de slag gaat, raakt gedesillusioneerd dat het talent van jonge mensen ingezet wordt om mensen zo lang mogelijk te laten scrollen op hun smartphone. Wat begint met een manifest in 2013, dat pleit om de aandacht van gebruikers te respecteren, groeit uit tot een invloedrijk project met de naam... Time Well Spent. En niet alleen Facebook volgt de ideeën van Harris op de voet. Ook Google en Apple laten zich inspireren. Harris hamerde erop dat een scherm in grijswaarden veel minder afleidt en dat een wekelijks overzicht van schermtijd helpt om bewust te worden van verslaving. Features die tegenwoordig standaard voorzien zijn in de software van de meeste smartphones.

Menselijke zwaktes

Hoewel hij zijn appreciatie toonde voor de inspanningen van de technologiebedrijven, die hij consequent de centrale banken van de aandachtseconomie noemt, liet hij ook duidelijk verstaan: dit zijn doekjes voor het bloeden. Op dit moment reageren techbedrijven enkel op symptomen. Schermtijd bijhouden om smartphoneverslaving tegen te gaan, meer menselijke moderatoren om verspreiding fake news te stoppen en gebruikers nog meer schuif- en ‘ik ga akkoord’-knoppen voorschotelen om datamisbruik te voorkomen.

Met zijn denktank Center of Humane Technology verhoogt hij de druk op technologiebedrijven. “Veel mensen vrezen het moment waarop computers slimmer zullen zijn dan mensen”, zei Harris in een presentatie voor 300 techies in hartje Silicon Valley. “Maar dat is niet het probleem. Het probleem is dat technologie misbruik maakt van menselijke zwaktes. En dat gebeurt nu al.” 

Als we socialemedia- en technologiebedrijven hun gangetje laten gaan, zullen hun algoritmes die vechten om onze aandacht, voor het einde van een gezond sociaal weefsel zorgen. En we mogen dat gevecht niet van individuele burgers laten afhangen. Zo citeert Harris graag de gerenommeerde bioloog Edward Osborne Wilson: “Het echte probleem van de mensheid is dat we palaeolithisch emoties hebben, moeten rekenen op middeleeuwse instellingen en goddelijke technologie ter beschikking hebben.” Met andere woorden: bij elke upgrade van technologie, komt het verval van de mensheid dichterbij (in het Engels: downgrading humanity).

Met die duidelijke bewoordingen wil Harris voor een tweede keer tot in de hoofden van technologieleiders en politici geraken om technologie opnieuw wat meer in functie van de mens te laten evolueren. Of die campagne ook zal slagen, weet ook Harris niet. “Ik zou die problemen liever meteen zien verdwijnen. Maar zolang we geen taal als hefboom hebben, zal dat niet lukken”, besluit hij in Wired.

Bekijk de uiteenzetting van Tristan Harris. (Harris start rond minuut 23:30)