Steeds meer mensen gebruiken de term te pas en te onpas: de pleaser. Ofwel als scheldwoord, ofwel omdat ze er zelf één zijn. Als dat voor u opgaat, kunnen we u geruststellen: u kunt zichzelf ‘genezen’.
‘Ik ben een gigantische pleaser. Toen ik voor radio en televisie werkte, ging ik daar héél ver in. Wilde iemand dat ik een roze bril opzette, dan deed ik dat. Zeiden ze daarna: “Roze staat je niet, pak een blauwe”, dan koos ik een blauwe. Ik heb zo lang als een aapje naar andermans pijpen staan dansen dat ik totaal niet meer wist waar ik zelf voor stond.’ In een recent Humo-interview vertelt Eva Daeleman – de voormalige radiopresentatrice die een burn-out kreeg en nu een yogastudio heeft, maar toch vooral bekend werd dankzij haar oproep om meer te masturberen – over haar grote zwakte. Ze lijkt wel het prototype van de pleaser die Andrea Mathews omschrijft in haar nieuwe boek Stop met pleasen. Daarin biedt de Amerikaanse psychotherapeute een uitweg voor de vele mensen die, net als Daeleman, altijd willen doen wat anderen van hen verwachten, zonder naar hun eigen verlangens te luisteren. Na dertig jaar werken als psychotherapeut viel het haar op hoe vaak ze cliënten hoorde zeggen dat ze zich ‘altijd schuldig’ voelen. In haar boek wil ze die ‘pleaser-identiteit’ blootleggen en oplossingen aanreiken.
Maar wat maakt iemand tot een pleaser? Volgens Mathews gaat het om mensen die zich bij alles wat ze doen afvragen: is dit nu een goede of een slechte handeling? Hun antwoord is gebaseerd op schuldgevoelens in plaats van op een innerlijk moreel kompas. Als de collega van zo’n pleaser vraagt of hij een paar dossiers wil overnemen, zal de pleaser bijna automatisch ‘ja’ zeggen. Hij heeft namelijk geleerd dat het goed is om anderen te helpen. Door te weigeren, zou hij zich instant schuldig voelen. Maar diep vanbinnen borrelt er frustratie: hij is altijd degene die dossiers moet overnemen. En als hij eens een wederdienst vraagt, hebben zijn collega’s geen tijd. Eigenlijk verwenst hij die collega’s – iets waar hij zich ook weer schuldig over voelt.
Pleasers hebben ‘vaak een heel onbevredigend, dienstbaar en zelfopofferend leven’, vat Mathews het samen. En die karaktertrek ontstaat volgens de auteur al vroeg in de kindertijd. Volgens haar kiezen veel ouders een zondebok uit hun kroost – doorgaans de meest empathische van de bende – waarop ze hun frustraties kunnen botvieren. Zulke kinderen doen er alles aan om toch bij hun ouder(s) op een goed blaadje te komen en zetten dat gedrag ook in hun latere leven verder. Et voilà: de pleaser is geboren.
Doe waar u zin in hebt
Wie zichzelf herkent in dat patroon, hoeft volgens Mathews niet te vrezen: de oplossing is nabij. In plaats van te teren op schuldgevoelens is het volgens haar beter om op zoek te gaan naar uw ‘authentieke zelf’. Leef volgens uw eigen principes, intuïtie en verlangens. Aan haar cliënten geeft de psychotherapeute bijvoorbeeld de opdracht om iedere zaterdag twee tot zes uur lang alleen te doen waar ze zelf zin in hebben. Alleen heeft de ultieme pleaser één probleem: hij doet al zo lang alleen wat anderen van hem verwachten, dat hij niet meer weet waar hij zelf zin in heeft. En dus gaat hij op zijn zondag toch maar weer op de koffie bij zijn eenzame buurvrouw, want dat is tenminste een goede daad. Mathews raadt zulke hopeloze gevallen aan om klein te beginnen: drie keer per dag vijf minuten aan jezelf besteden. En dat hoeft niet groots te zijn: rustig een kop koffie drinken is voor sommige pleasers al heel wat.
Dat we goed voor onszelf moeten zorgen, is uiteraard waar, zegt Filip De Fruyt, professor in de persoonlijkheidspsychologie (UGent). ‘Maar heel die “pleaser-persoonlijkheid” lijkt me toch vooral een modeterm. Binnen de psychologie spreken wij over de big 5: vijf persoonlijkheidsdimensies. Eentje daarvan is “agreeableness”. Wie hoog scoort op die dimensie, is eerder meegaand en altruïstisch. Zulke mensen zou je kunnen beschouwen als pleasers, maar de vraag is of dat een probleem is. Dankzij die mensen is onze maatschappij net aangenaam – als iedereen constant het conflict zou opzoeken, zou dat nogal vonken geven. Het is ook een vorm van adaptief gedrag: vaak moet je wat meegaand zijn om te overleven. Neem nu de klimaatdiscussie: als politicus, maar ook als burger, is het nu vrij “gevaarlijk” om in het publieke debat tégen groene maatregelen te zijn. Maar in het stemhokje doet iedereen wel zijn zin. Zogenaamd pleaser-gedrag wordt pas problematisch in de extreme vorm. Dan spreken wij over een afhankelijke-persoonlijkheidsstoornis: mensen die geen enkele beslissing meer zelf kunnen nemen. Maar dat gaat over hooguit 1 à 2 procent van de bevolking. De meeste mensen denken heus wel aan zichzelf.’
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
