Vranckx blikt terug op Breaking Europe: “Misschien moeten de Euro­parlementariërs ook een roadtrip doen”

Europa is voor de meeste jongeren ver van hun bed. En tegelijk bepaalt het hun hele leven. Waar de kloof tussen hen en Europa het grootst is - in Hongarije en in Polen - daar verwachten de jongeren ook het meest van Europa. Om hun vrijheden te verdedigen. Om hen een uitweg te bieden uit het leven waarin ze vast zitten. Europa als het potentiële Utopia.

Want het nieuwe Europa krijgt vorm in de steden van West-Europa. Net zoals de mensen bij ons vroeger van het platteland naar de stad trokken, op zoek naar een betere toekomst, zo gebeurt dat nu van Oost naar West.

Is dat disruptief? Allicht, hele gemeenschappen lopen leeg. Is dat een probleem? Misschien wel voor een manier van leven die verdwijnt. Maar volgens mij maakt dat deel uit van de groeipijnen waar het nieuwe Europa nu eenmaal niet aan zal kunnen ontkomen. Vroeger op het platteland van Italië en Frankrijk en nu in Oost-Europa: daar vind je de mensen die de frontiers van Europa verleggen, met een bijna Amerikaanse “Go West”-mentaliteit.

Natuurlijk hebben we niet alle jongeren van Europa gezien. Dat kon ook niet, in de amper vier weken waarin we Europa doorkruist hebben. Maar veel van hen hebben ons desalniettemin een beeld getoond van het Europa van de toekomst. Europa het oude continent, het vermoeide continent? Als ik die jongeren zie, dan voel ik dat niet. In de uithoeken van Europa is er veel meer verlangen naar beweging dan wij hier vermoeden.

Naast dat beeld van het Europese Utopia, is Europa voor veel jongeren ook gewoon iets vanzelfsprekends. Ze kennen de geschiedenis niet van het vredesproject Europa, van den oorlog en de muur. Reizen, paspoorten, Schengen, euro’s, Erasmus, gaan werken in Londen of Parijs… ze kunnen zich niet inbeelden dat het niet zou bestaan.

Maar we hebben ook de andere kant van het ideologische spectrum gezien, erg nationalistische jongeren die hun land zo snel mogelijk uit de EU willen. In Polen, bijvoorbeeld. Ze maken deel uit van een stroming die groeit, ook in Italië en Hongarije en in de rest van de wereld. Met permissie: ik vrees dat zij terug willen naar een ingebeeld verleden waar alles beter was, maar dat nooit bestaan heeft. De miserie, de repressie, de kansen die je niet had voor Europa er was: dat beseffen ze niet. 

We moeten ons weer bewuster worden van onze eigen geschiedenis. Maar dan nog kan je niet beletten dat mensen nostalgisch blijven wegdromen. Want dat is het: nostalgie.

Ik heb trouwens ook jongeren ontmoet die op zoek zijn naar hun wortels maar daar geen tegenstellingen bij zoeken. Neem nu die jonge Poolse priester die zijn boodschap verspreidt met hiphop. Hij koesterde zijn conservatieve waarden, maar was wel pro Europa. 

Dat is het net: als je je bewust bent van je identiteit, kan je perfect van het platteland zijn, van Wroclaw, van Polen én ook nog eens katholiek. Net zoals ik Leuvenaar ben, Vlaming en Belg. Dan kan die diversiteit. Die jongeren die identitair gedachtegoed koesteren, moet je volgens mij dus niet gaan tegenspreken. Je moet ze net bevestigen: ja dit is jouw identiteit, en met die identiteit is jouw plaats bij ons, in Europa. Een Europa vol verscheidenheid.

Niet tegenspreken, maar luisteren. Dat was onze missie met Breaking Europa. Zonder vooringenomenheid zijn we met ons busje naar de thuisstad van onze jongeren gereden, en hebben we geluisterd. En eigenlijk zouden wij journalisten, net als de politici, dat nog veel meer moeten doen, ongeacht de route. Gewoon luisteren naar de problemen waar jongeren van wakker liggen, en daarmee aan de slag gaan.

Kijk ook naar de gele hesjes in Frankrijk: is hun grote frustratie niet net dat ze niet gehoord worden? Dat er niemand voldoende rekening houdt met hun zorgen?

Het klinkt als een open deur, maar toch: we moeten allemaal wat meer luisteren. Naar dat geel hesje uit de Franse banlieue. Naar de neofascist in Rome. Naar de mijnwerker in Polen. Naar de identitair in Duitsland.

En kijk, ik heb veel respect voor onze Europarlementariërs. Ze verzetten bergen belangrijk werk waar ze vaak niet genoeg erkenning voor krijgen. Maar misschien moeten ze toch ook eens op roadtrip gaan. Zelfs Eurocommisaris Margrethe Vestager verklaarde in ons Terzake-interview dat ze maar al te graag meer uit de Eurobubbel zou komen en mee de boer op trekken. Daar zit misschien de oplossing. Een hele karavaan van busjes vol Europarlementariërs, die rondtrekken om te gaan praten op marktpleinen en in Europinion-babbelboxen, om te horen wat er leeft. 

Maar ze krijgen van mij wel wat meer tijd dan een maandje.