Heeft u er bewust voor gekozen uw kind niet naar een concentratieschool te sturen? Wie de resultaten van deze studie leest, kan het u eigenlijk niet kwalijk nemen. Dat geeft ook hoogleraar Ides Nicaise (KU Leuven) toe. “Dat is net het probleem: de overheid zou in alle scholen een hoge kwaliteit en een sociale mix moeten nastreven. Door de systeemfouten in ons onderwijs komen te veel kwetsbare kinderen op dezelfde scholen terecht, met alle gevolgen van dien.”

Nicaise doet de uitspraken naar aanleiding van een onderzoek dat hij voerde met doctoraatsstudente Emilie Franck. Ze analyseerden de resultaten van Vlaamse vijftienjarigen op de internationale PISA-test voor wiskunde en lezen tussen 2003 en 2015. Dat die dalen, weten we ondertussen wel. Maar de scores die leerlingen halen, hangen nog steeds in sterke mate af van hun positie op de sociale ladder. Wie het thuis minder breed heeft, lager opgeleide ouders heeft en een andere taal spreekt, doet het gemiddeld veel slechter.

Nog opvallender: de school waar zij terechtkomen, is nóg bepalender voor de prestaties dan die thuissituatie. Concreet: een kansarme leerling op een college haalt een pak meer punten op PISA voor wiskunde dan een gegoede 15-jarige op een concentratieschool. Een voorsprong die gelijkstaat met ongeveer vier leerjaren. Hoe dat komt? “Een cumulatie van factoren”, zegt Nicaise. “Die concentratiescholen zijn vaak bso-scholen met een makkelijker curriculum, de leerkrachten stellen lagere verwachtingen en de jongeren leren minder van elkaar omdat ze bijna allemaal in een moeilijke situatie zitten. Bovendien hebben die scholen het veel moeilijker om bekwame en ervaren leerkrachten te vinden.”

Kloof verkleint

De studie toont wel aan dat de kloof tussen de kansarme en kansrijke leerlingen lichtjes is afgenomen, zij het voornamelijk omdat die laatsten slechter scoorden in 2015 dan twaalf jaar eerder. “In de huidige context is het al een succes dat de kansarme kinderen het ongeveer even goed blijven doen”, zegt Nicaise. “Denk maar aan het aandeel anderstaligen dat fors is toegenomen in ons onderwijs, vooral in concentratiescholen.” Het gelijkekansenbeleid dat Vlaanderen sinds 2002 voert, heeft in die zin dus wel degelijk zoden aan de dijk gebracht.

Toch moet er volgens de onderzoekers dus veel meer gebeuren om de ongelijkheid op te lossen. Onderwijsminister Hilde Crevits (CD&V) bevestigt dat het gelijkekansenbeleid een belangrijke prioriteit moet blijven. Het zijn volgens haar de ‘compensatiefinanciering’, een begrip dat betrekking heeft op alle financiële maatregelen in functie van gelijkeonderwijskansen, en de grondige modernisering van het secundair onderwijs die er mee voor kunnen zorgen dat Vlaanderen steeds meer ‘kansrijke’ scholen krijgt.

Kennis van het Nederlands

“Zo kunnen we elke leerling laten excelleren, ongeacht waar deze woont of schoolloopt. Mijn oproep tot het versterken van het kwaliteitsbeleid van de scholen betekent ook dat scholen op een professionele en transparante manier met deze middelen omgaan”, zegt Crevits. Ze haalt tegelijk het nieuwe inschrijvingsdecreet aan dat een betere sociale mix voor ogen heeft.

De minister onthoudt uit het onderzoek ook het belang van de kennis van het Nederlands. “Aanvullend bij de acties rond begrijpend lezen vraag ik dat de volgende Vlaamse regering inzet op een taalturbo per school met een taalcoach die het taalbeleid stroomlijnt, goede praktijken deelt met leerkrachten, leerlingen en ook hun ouders hiermee versterkt.”

Allerkleinsten

Crevits hoopt ook dat de volgende legislatuur “de legislatuur van de allerkleinsten” wordt. “Het gelijkschakelen van de werkingsmiddelen kleuter- en lager onderwijs vanaf volgend schooljaar is alvast een stap in de goede richting, daarnaast moet voor CD&V ook het aantal kinderverzorgers verdrievoudigd worden. Zo zorgen we dat elke leerling van jongs af aan de beste kansen krijgt om zijn of schoolloopbaan uit te bouwen.”