School belangrijker dan afkomst voor je resultaat

Het gelijke­onderwijs­kansenbeleid (GOK) startte in 2002. Voortaan kregen Vlaamse scholen extra middelen voor jongeren met specifieke kenmerken. Een laag gezinsinkomen is zo'n factor, maar ook een anderstalige of laaggeschoolde moeder. Onderzoekers van de KU Leuven wilden nagaan of met die extra centen de leerkloof gedicht werd tussen kansrijke en kansarme kinderen.

Dat blijkt niet het geval. "De kloof is met ongeveer een vierde verminderd", zegt hoogleraar Ides Nicaise, "maar de kloof blijft dus zeer groot." Concreet analyseerde zijn doctoraatsstudente Emilie Franck de resultaten van Vlaamse 15-jarigen op de internationale PISA-test voor wiskunde en lezen tussen 2003 en 2015.

"Zeker niet", reageert Nicaise. "Het GOK-beleid moet niet weg maar moet wel versterkt worden." De basisfinanciering van scholen is niet zo gelijk verspreid als we dachten in 2002, aldus de professor. Pas recentelijk is het inzicht gekomen dat het in concentratiescholen veel moeilijker is om gekwalificeerde leerkrachten aan te trekken en te houden. Dat betekent dat die scholen al minder bedeeld zijn in hun basisfinanciering. De middelen worden namelijk uitgerekend in lesuren, niet in centen. "En de huidige extra middelen zijn ontoereikend om dat te compenseren."

Volgens Nicaise moeten scholen ook beter begeleid worden bij het inzetten van de extra middelen voor kansarme scholieren. Nu denken leerkrachten vaak op individueel niveau. "Bij achterstand de leerling bijspijkeren en differentiëren is prima maar een zeer individuele benadering", zegt de professor. Ideaal zou zijn dat de leerkrachten in concentratiescholen specifieke nascholing volgen (en dat je ze daarna daar ook kunt houden), dat die scholen een taalbeleid uitbouwen en een ouderwerking, etc. 

De aanbevelingen die Nicaise doet, gaan echter nog verder. Met extra middelen alleen kom je er volgens hem niet. Er zijn nog belangrijke andere factoren die ervoor zorgen dat de kansen beperkter blijven. Zittenblijven is er zo eentje. "In Vlaanderen zijn we bijna wereldkampioen, terwijl we weten dat het niet zoveel uithaalt", haalt Nicaise aan. 

Te vroege oriëntering is er nog zo een. "Dat is zeer nefast voor de onderwijskansen. De keuze welke richting een leerling uit kan en wil, moet op latere leeftijd." Professor Nicaise pleit ervoor dat op systeemniveau meer inspanningen geleverd worden. Dat zou het echte verschil kunnen maken voor kansarme kinderen om goede schoolresultaten neer te zetten. "Dat zou de kloof tussen de kansarme en kansrijke kinderen substantieel kunnen verbeteren."

Vlaams minister van Onderwijs Hilde Crevits (CD&V) is de problematiek rond de leerachterstand niet ontgaan. "Het voeren van een beleid voor gelijke onderwijskansen moet een prioriteit blijven", benadrukt ze. Volgens haar kunnen de "compensatiefinanciering" - dat betrekking heeft op alle financiële maatregelen in functie van gelijke onderwijskansen - en de grondige modernisering van het secundair onderwijs ervoor zorgen dat Vlaanderen steeds meer "kansrijke" scholen krijgt.

"Zo kunnen we alle leerlingen laten schitteren, ongeacht waar ze wonen of naar school gaan", vult Crevits aan. Ze benadrukt bovendien het belang van de kennis van het Nederlands. "Ik vraag dat de volgende Vlaamse regering inzet op een taalturbo per school met een taalcoach die het taalbeleid stroomlijnt, goede praktijken deelt met leerkrachten, leerlingen en ook hun ouders hiermee versterkt."

Bekijk het rapport "Ongelijkheden in het Vlaamse onderwijssysteem: Verbetering in zich?" hier.

Lees de samenvatting: "Vijftien jaar gelijke onderwijskansenbeleid: een balans" van Ides Nicaise & Emilie Franck hier.