Moet de staat cannabis beginnen verkopen?

Als de staat de rol van cannabisboer zou spelen, dan levert dat niet alleen geld op voor de staatskas, maar kan het aantal gebruikers ook stabiel blijven. Dat blijkt uit een studie van de Vrijdaggroep, op vraag van de krant Le Soir. Daarin beschouwt de denktank verschillende scenario’s gaande van enkel de consumptie van cannabis legaliseren tot de productie overlaten aan de vrije markt. 

“De hypothese waarin de overheid alles in handen neemt, heeft potentieel de meest positieve gevolgen voor de overheidsfinanciën”, zegt Audrey Hanard, voorzitter van de Vrijdaggroep. “Het is ook een manier om de zwarte markt voor cannabis volledig leeg te zuigen. Maar je moet er dan wel voor zorgen dat je de juiste prijs op cannabis plaatst. Anders neemt het aantal gebruikers toe.” 

11 euro per gram 

De Vrijdaggroep, een denktank die enkel uit vrijwilligers bestaat, legt elf euro per gram op tafel. Als de prijs lager ligt, zou dat er in combinatie met de legalisering toe leiden dat net meer mensen wiet gaan gebruiken. Als cannabis legaal wordt en de overheid laat het initiatief volledig over aan de privésector, dan zou de prijs dalen naar negen euro. In dat geval explodeert het aantal gebruikers met 78 procent. Wordt de consumptie van cannabis legaal, maar blijven de productie en de verkoop buiten de wet, dan neemt het aantal gebruikers ook toe, maar ‘slechts’ met zo’n 19 procent. 

In elk scenario levert de legalisering van cannabis geld op voor de staat. Maar in het geval waarin de overheid een cannabismonopolie heeft, zou dat onder de meest realistische omstandigheden oplopen tot 144 miljoen euro per jaar. Niet alleen verdwijnen een aantal kosten om cannabisgebruik te vervolgen, ook de verkoop zou een pak inkomsten opbrengen. “Het zijn wel eerder ramingen”, zegt Hanard. “Maar we denken dat de overheid nu 25 tot 50 procent van alle kosten voor het bestrijden van illegale drugs uitgeeft aan cannabis. Voor de inkomsten hebben we gekeken naar welke taksen er nu al op tabak worden geplaatst. Natuurlijk hebben we alles enkel uit het oogpunt van de publieke financiën bekeken. De gezondheidsgevolgen van een legalisering zijn nog niet duidelijk bestudeerd.” 

Momenteel is het nog een wat-als-verhaal, maar de discussie over de legalisering van cannabis speelt natuurlijk al veel langer. In de politiek toont Elio Di Rupo (PS) zich er bijvoorbeeld voorstander van. Enkele jaren geleden hebben enkele Vlaamse academici zich hier ook over gebogen. “Wij pleiten wel voor legalisering, maar dan in combinatie met een sterke regularisatie”, zegt Paul De Grauwe (London School of Economics), die er samen met criminoloog Tom Decorte (UGent) en toxicoloog Jan Tytgat (KU Leuven) een boek over schreef. “Dat kan ook in een privémarkt. In Nederland is bijvoorbeeld gebleken dat depenaliseren uiteindelijk niet gepaard is gegaan met een stijging in het aantal gebruikers.”  

Canada

Toch roepen studies als deze ook veel vragen op, vindt Marijs Geirnaert, directeur van het Vlaams expertisecentrum Alcohol en Andere Drugs. Vooral, zo stelt ze, omdat ze enkel inzoomen op het financiële aspect. “Moet er bijvoorbeeld een minimumleeftijd komen voor cannabis? En waar kan je het dan precies kopen?” Er zijn volgens haar momenteel nog weinig landen die tot voorbeeld kunnen dienen.

“In Canada, waar cannabis gelegaliseerd is, blijven gebruikers naar de illegale markt gaan, omdat wiet daar goedkoper is en omdat er meer werkzame stof in zit”, zegt Geirnaert. “Als organisatie geloven we ook in depenalisering, zodat het niet meer strafbaar is om cannabis te roken. Maar dan wel zoals in Portugal: wie daar cannabis gebruikt, wordt doorverwezen naar een gezondheidscommissie. Die kijkt dan of de persoon in kwestie bepaalde problemen heeft. Cannabis wordt vaak gebanaliseerd, maar het brengt ook risico’s mee zoals psychoses of verslaving.”