"Koningin Wilhelmina dacht aan ruil met nazi's om koning Leopold III te helpen"

Vandaag verschijnen in Nederland de originele oorlogsdagboeken van Eelco van Kleffens, minister van Buitenlandse Zaken tijdens Wereldoorlog II. Onder de titel "Majesteit, U kent het werkelijke leven niet" krijgen we een inkijk in de diplomatieke hofhouding ten tijde van de oorlog.

Een opvallende passage daarin beschrijft hoe koningin Wilhelmina aan het einde van Wereldoorlog II aan Van Kleffens vroeg om te onderzoeken of een zogenoemde "uitruil" mogelijk was met de nazi's. Zij wilde daarmee de Belgische koning Leopold III helpen, die met zijn gezin door de nazi's vastgehouden werd in Oostenrijk.

Concreet moest Van Kleffens via het Vaticaan aftasten of aan nazi's met een hoge functie een vluchtweg geboden kon worden in ruil voor de vrijlating van Leopold III.

Wilhelmina zou volgens de oorlogsdagboeken van Van Kleffens het initiatief genomen hebben na een gesprek met de Belgische koningin-moeder Elisabeth in Brussel. Daarin zei Elisabeth dat ze bang was dat de Duitsers, die de oorlog aan het verliezen waren, Leopold III en zijn gezin zouden ombrengen.

Volgens Trouw is het verzoek van de koningin opmerkelijk omdat zij niet bepaald Vaticaans-gezind was en ook anti-Duits. Wat er uiteindelijk mee gebeurd is, wordt niet duidelijk uit Nederlandse bronnen, zegt de Nederlandse historicus Michael Riemens. Hij schreef de inleiding voor de oorlogsdagboeken en voorzag ze ook van notities.

(lees verder onder de foto)

Van Kleffens was een van de weinigen in het Nederlandse oorlogskabinet die een vertrouwensband had met koningin Wilhelmina. Uit zijn dagboeken blijkt dat hij zich dikwijls verbaasde over de manier waarop de koningin een loopje nam met het staatsrecht. Hij vond haar ook wat wereldvreemd.

Hij beschrijft een bezoek van Wilhelmina aan het buitenverblijf van de Amerikaanse president Roosevelt. Te midden van moderne Amerikanen oogde ze als een anachronisme (iets dat niet meer past in de tijd, nvr): "Nu zat zij daar, en zei niet veel, een beetje zielig maar met een gezicht van “Ik ben tenslotte toch de Koningin van Nederland” een beetje gelaten en out of place, te midden van de luid pratende Amerikanen met hun scotch en hun rye en hun ice-tea. Het was een toneel om nooit te vergeten, en ik had a royal good time.’

Wilhelmina werd geboren op 31 augustus 1880. Haar vader, koning Willem III, overleed in 1890 toen ze 10 jaar was. Omdat hij geen zonen had, werd Wilhelmina aangeduid als koningin. Haar moeder was regentes tot haar 18e, in 1898, toen volgde ook de officiële inhuldiging. Tijdens Wereldoorlog II verbleef Wilhelmina in Engeland. Ze deed troonsafstand op 4 september 1948.

Wilhelmina overleed op 28 november 1962. Samen met haar man Hendrik van Mecklenburg-Schwerin kreeg ze één dochter, Juliana, van 1948 tot 1980 koningin der Nederlanden. Wilhelmina is de grootmoeder van koningin Beatrix (1980-2013) en de overgrootmoeder van de huidige koning Willem Alexander. Wilhelmina is het langst zittende Nederlandse staatshoofd ooit.

"Majesteit, U kent het werkelijk leven niet. De oorlogsdagboeken van minister van Buitenlandse Zaken mr. E.N. van Kleffens (inleiding en annotatie: Michael Riemens)" is uitgegeven bij Vantilt.