De flexi-jobs: schrappen of net uitbreiden? Het nieuwste politieke veldslagje voor u uitgelegd

De flexi-jobs zijn eind 2015 in het leven geroepen door de regering-Michel om in sommige sectoren mensen, vandaar de benaming, flexibeler te kunnen inschakelen op een voordelige manier. Dat moet zwartwerk tegengaan. Met zo'n flexi-job kan je bijklussen in de horeca en sinds vorig jaar ook in de detailhandel, zoals bij bakkers en kappers. 

De voorwaarde? Dat het louter een bijverdienste is. Je moet drie kwartalen voordien minstens voor vier vijfde gewerkt hebben bij een andere werkgever. Het wettelijke minimumloon bedraagt 10,08 euro per uur.  Ook gepensioneerden mogen sinds 2018 bijklussen met een flexi-job.

Als flexi-jobber betaal je geen belastingen en geen sociale bijdragen op het geld dat je verdient met die bijverdienste. Je werkgever betaalt een verlaagd tarief van 25 procent sociale bijdragen.

Almaar meer. De meest recente cijfers van de RSZ tonen aan dat het voorbije kwartaal alles samen meer dan 53.000 mensen aan de slag waren in een flexi-job. Dat zijn er 20.000 meer dan een jaar geleden. Zowel in de horeca, de detailhandel als via de uitzendkantoren stijgt het aantal flexi-jobbers fel.

Op het kabinet van staatssecretaris voor Bestrijding van de Sociale Fraude Philippe De Backer (Open VLD) zien ze die stijging ook en spreken ze daarom van "een succes". "En daar zijn we fier op. Omdat het een eenvoudig systeem is, omdat het werk 'wit' maakt dat misschien vroeger in het zwart werd uitgeoefend, omdat daardoor extra inkomsten naar de sociale zekerheid vloeien, omdat mensen die een centje willen bijverdienen dit op een voordelige manier kunnen doen."

Voorzitter Meyrem Almaci verwijst naar een kritische evaluatie van het systeem van de flexi-jobs door het Rekenhof. Dat stelt dat meer dan een derde van die flexi-jobs (35,8 procent) in de plaats is gekomen van bestaande banen. Ook waarschuwt het Rekenhof voor lagere opbrengsten voor de sociale zekerheid, omdat de sociale bijdragen van zulke bijverdiensten veel lager zijn dan die van "gewone" jobs. 

Almaci zegt dat door de flexi-jobs een kwetsbare groep van laaggeschoolde werklozen niet meer aan de bak komt, omdat de banen op hun maat worden ingenomen door flexi-jobbers: mensen die al een job hebben en nog wat willen bijklussen.

"Het lijkt ons geen goed idee om op dat elan verder te gaan", zei Almaci in "De ochtend". "Het wordt niet gebruikt op piekmomenten, wat de bedoeling was, het heeft ook nauwelijks effect op de leefbaarheid van horeca, en het zorgt voor een verschuiving van gewone arbeiders naar goedkopere statuten, waardoor we ook inkomsten voor de sociale zekerheid mislopen."

Beluister hier het gesprek met Meyrem Almaci in "De ochtend" op Radio 1:

De liberalen van Open VLD zijn grote fans van het systeem van flexi-jobs en willen het zelfs nog uitbreiden. "Wij willen de flexi-jobs uitbreiden naar de hele private sector. Meer helpende handen, eenvoudig en betaalbaar", zegt voorzitter Gwendolyn Rutten op Twitter. "Wie flexi-jobs wil afschaffen, zal ons tegenkomen. Hier vechten we voor."

Ook bij partijkopstuk Bart Tommelein klinkt eenzelfde geluid: "Wie de flexi-jobs wil afschaffen, zal dit zonder ons moeten doen." Vincent Van Quickenborne spreekt zelfs van een "breekpunt".

Ook N-VA en CD&V zijn kritisch voor de stelling van Almaci. "Flexi-jobs zomaar afschaffen zou een slag in het gezicht zijn van de horeca en kleinhandelaars zoals bakkers, slagers en kappers", zegt Kamerlid Zuhal Demir. Voor N-VA moet het systeem in de volgende legislatuur wel geëvalueerd worden. 

Zowel Demir als CD&V-Kamerlid Hendrik Bogaert linkt Groen aan haar Franstalige zusterpartij Ecolo. "Groen wil nu ook de flexi-jobs afschaffen. Opnieuw in opdracht van Ecolo rijden tegen de welvaart en de jobs van Vlaanderen. Groen is meer en meer het vertaalbureau van Ecolo in Vlaanderen."

Niet helemaal terecht, die laatste opmerking, zo blijkt uit onze Stemtest. Ecolo is juist tégen de afschaffing van de flexi-jobs. De partij wil het systeem vooral evalueren en op basis daarvan eventueel aanpassingen doen.

Groen krijgt volgens diezelfde Stemtest in Vlaanderen eigenlijk enkel de steun van de PVDA, die tegen de wilde uitbreiding van niet-vaste en niet-volwaardige jobs is. Aan Franstalige kant willen de christendemocraten van CDH, de socialisten van PS en de extreemlinkse PTB de flexi-jobs weg. 

De SP.A in Vlaanderen is veeleer pragmatisch: de partij is voor de flexi-jobs, omdat het enkel in specifieke sectoren wordt toegepast waar vaak veel flexibiliteit noodzakelijk is.

"Hangt ervan af hoe je het bekijkt", reageert econoom en armoedespecialist Ive Marx (UAntwerpen). "Voor mensen die zo'n flexi-job hebben, is dat natuurlijk positief. Zij kunnen onbelast bijverdienen."

Maar Marx treedt de stelling van Almaci bij dat het systeem ook slachtoffers kan maken. Want om in aanmerking te komen voor een flexi-job, moet je dus al vier vijfde gewerkt hebben. "Het gaat om jobs die voor werklozen net goed zouden zijn. Maar die komen door die flexi-jobs niet meer bij hen terecht." 

Lees verder onder de foto.

Bovendien betalen mensen in ons land normaal gezien belastingen volgens hun draagkracht, zegt Marx. "Maar wie nu pakweg 500 euro bijverdient via een flexi-job betaalt daar geen belastingen op. Terwijl iemand die meer gestudeerd heeft om een job te kunnen uitoefenen die een hoger loon biedt dan wel op dat hogere loon belast wordt. Dat verschil staat haaks op dat principe van belastingen volgens draagkracht. Dat is gewoon onrechtvaardig."

Maar helpen de flexi-jobs dan niet de horeca en kleinhandel te overleven? "Daar valt veel voor te zeggen", geeft Marx toe. "Meer flexibiliteit zou goed kunnen zijn voor de winst, wat dan weer goed is voor de economie en de tewerkstelling. Maar de grote vraag is: hebben de flexi-jobs dat effect ook gehad? In de rudimentaire studie die het Rekenhof daarover heeft gemaakt, zijn daar niet veel aanwijzingen voor te vinden."

Dat moet arbeidsmarkteconoom Stijn Baert (UGent) ook toegeven: "Van veel maatregelen op de arbeidsmarkt kan je zeggen welk effect ze hebben. Maar bij de flexi-jobs is dat niet duidelijk en ook heel moeilijk te berekenen."

Baert wil de flexi-jobs dan ook met de nodige nuance bekijken. "Je loopt wel degelijk het risico om een arbeidsmarkt met twee snelheden te creëren: enerzijds een circuit van mensen die goed verdienen in een vaste job en anderzijds mensen met tijdelijke, meer onzekere jobs. De flexi-jobs kunnen dat verschil nog versterken."

Toch denkt hij dat de flexi-jobs momenteel een positief effect sorteren. "De flexi-jobs bieden nu eenmaal een antwoord op de nood aan flexibiliteit in bepaalde sectoren." Volgens hem lijkt het er nu in elk geval op dat flexi-jobs toch wat zwarte jobs "verwit" hebben en dat er niet al te veel bestaande jobs door verdrongen zijn (het Rekenhof bevestigt dat trouwens ook in zijn evaluatie, red.). 

Zowel Marx als Baert geeft toe dat niemand op dit moment de concrete cijfers heeft om de voor- of nadelen van flexi-jobs hard te maken. Een effect op de werkzaamheidsgraad - hoeveel mensen er effectief aan het werk zijn - heeft het systeem in elk geval niet gehad, zegt Baert, aangezien de flexi-jobs bovenop een bestaande job moeten komen.

Hij vindt dat de discussie daarom op dit moment enkel "normatief" kan worden gevoerd. "In dat opzicht is het een politieke discussie waard. Bij sommige voorstellen kan je op basis van de cijfers duidelijk vaststellen of iets populistisch is of niet. Maar in dit geval hangt het er gewoon van af met welke bril je de kwestie bekijkt. Het lijkt een afruil tussen meer 'witte' betrekkingen en een arbeidsmarkt met twee snelheden."

Marx zegt dat zijn twee grote bezwaren - de onrechtvaardigheid en de kans op slachtoffers bij werkzoekenden - de balans voor hem naar de negatieve kant doen overslaan. Baert ziet net de troeven en denkt dat het systeem op dit moment succesvol is.

Er is wel een belangrijke "maar", vindt Baert. "Ik zou het systeem niet meer uitbreiden naar andere sectoren. En ik zou zeker niet de voorwaarde laten vallen dat je nog een volwaardige job moet hebben. Je wilt niet in een situatie belanden zoals in Duitsland, waar mensen 4 of 5 van die mini-jobs moeten doen om rond te komen."