In beeld: de tram rijdt al 150 jaar door Brussel
De tram in Brussel bestaat 150 jaar. Op 1 mei 1869 werd de eerste tramlijn in onze hoofdstad in gebruik genomen. Het was een primeur voor ons land. De eerste tram reed van Ter Kamerenbos naar de Naamse Poort. Brussel had in de jaren 30 een van de grootste tramnetwerken van Europa, maar na de Tweede Wereldoorlog kwam de tram in de verdrukking door de auto, de bus en de metro. De laatste 25 jaar is de tram echter aan een heropmars bezig.
Vandaag exact 150 jaar geleden maakten de Brusselaars kennis met de tram als nieuw vervoersmiddel. De eerste tram werd voortgetrokken door paarden, net als zijn voorganger, de "omnibus" of "paardenbus". Dat was een grote koets die verschillende mensen kon vervoeren. De grote vernieuwing die de tram bracht, was dat hij in een vaste bedding op sporen reed. Daardoor waren minder paarden nodig om te trekken en verhoogde het comfort van de reizigers die minder last ondervonden van hobbelige wegen.
In 1874 werd het eerste Brusselse trambedrijf opgericht, Les Tramways Bruxellois, daarna volgden er nog verschillende. Omdat paarden duur waren, verzorging nodig hadden en maar een beperkt aantal kilometer konden stappen, experimenteerden trambedrijven met alternatieven. Even reed er een stoomtram in de hoofdstad, maar die bleek niet opgewassen tegen de Brusselse heuvels. De elektrische tram was wel een succes. De eerste lijn werd geopend in 1894 en reed van het Stefaniaplein naar Ukkel.
In 1899 kreeg Les Tramways Bruxellois als enige de vergunning om het tramnetwerk in de hoofdstad uit te baten tot eind 1945. Voorwaarde was wel dat het bedrijf het hele netwerk zou uitrusten met elektrische aandrijving. In 1885 was het net 37 kilometer lang en in 1945 bereikte het 241 kilometer.
Tijdens de Eerste Wereldoorlog kreeg het tramnetwerk in Brussel het hard te verduren. Het onderhoud werd verwaarloosd, paarden en trammaterieel werden opgevorderd voor militaire doeleinden. Pas tegen 1925 was de normale tramdienst weer hersteld. Tijdens de Wereldtentoonstelling in Brussel in 1935 reden er bijna 100 tramlijnen. Met 240 kilometer was het tramnet een van de grootste van Europa. Speciaal voor de wereldexpo kwamen nieuwe toestellen in dienst. De nieuwe trams hadden twee draaistellen, waardoor ze niet alleen langer waren, maar ook sneller en comfortabeler.
Na de Tweede Wereldoorlog verviel de concessie van Les Tramways Bruxellois. In 1954 werd vervoersmaatschappij MIVB opgericht voor de uitbating van het Brusselse openbaar vervoer. Dat telde toen zo'n 60 tramlijnen, een trolleybuslijn en drie buslijnen. Ondertussen groeide de populariteit van de auto en de bussen. De trams kwamen steeds meer vast te zitten in het verkeer, waardoor de MIVB wilde inzetten op aparte beddingen en tunnels voor trams. De wegwerkzaamheden naar aanleiding van de Wereldexpo in 1958 waren de uitgelezen kans om daar werk van te maken. Er werd geïnvesteerd in tramstations op de Heizel, de Grote Ringlanen en de Louizalaan kregen aparte trambeddingen en in de buurt van het Zuidstation opende de eerste tunnel voor trams.
In de jaren 60 zette het succes van de bus zich door. Het busnetwerk werd uitgebreid en dat ging ten koste van tramlijnen. Voor trams leek de toekomst zich vooral ondergronds af te spelen. De MIVB begon in 1965 aan de bouw van de premetro. Op 17 december 1969 opende koning Boudewijn het eerste stuk van de tramtunnel die de stations van Schuman en De Brouckère met elkaar verbindt. De ontwikkeling van een ondergronds net zorgde ervoor dat er bovengronds kleinere lijnen verdwenen. Dat veroorzaakte veel protest bij de reizigers.
(lees verder onder de foto en de video)
Bekijk hier beelden van de tram in Brussel door de jaren heen:
In 1976 woonden duizenden mensen de opening van de eerste metrolijn bij in Brussel. Het metronet werd de jaren daarop steeds verder uitgebreid. Even leek het erop dat de tram nu definitief achterhaald was. In 1983 lag zelfs een plan op tafel om het tramnet in Brussel helemaal op te doeken, maar na protest ging dat uiteindelijk niet door. De tram bleef wel in het verdomhoekje zitten tot in de jaren 90.
In 1994, honderd jaar na de introductie van de eerste elektrisch trams, nam Brussel opnieuw een pioniersrol op zich met de introductie van de "lagevloertram". De tram zag er meer uit als een metro en liet de reizigers makkelijker in- en uitstappen. De tram werd aangekleed in de nieuwe huisstijl van de MIVB. De nieuwe voertuigen kregen een lichtgele kleur en de letters MIVB werden in een blauwe rechthoek geplaatst op een rode punt.
In 2006 kregen de trams hun huidige look. Het geel en blauw moest plaats maken voor zilver en goud. Het nieuwe type tram kreeg vloeiende lijnen, geïnspireerd door de art nouveau.
Het verhaal van de tram is Brussel is zeker nog niet uitverteld. Er wordt de laatste jaren opnieuw geïnvesteerd in de reorganisatie en uitbreiding van het tramnet. In 2015 werden de eerste sporen gelegd van tramlijn 9. Die rijdt sinds 2018 tussen Simonis en Dikke Beuk, en werd voor het eerst bestuurd door Koning Filip. In 2020 zou de lijn verlengd worden tot halte Koning Boudewijn en later tot Heizel.
Het tramnet in Brussel heeft nu 18 lijnen, goed voor ruim 140 kilometer sporen. Gisteren is koning Filip ook het nieuwe tramtoestel komen bekijken dat vanaf 2020 in Brussel zal rondrijden.
Bekijk de reportage over de viering van 150 jaar tram in Brussel uit "Het Journaal" hier:
