Meer dan 1 miljoen Belgen stemmen niet: ‘Laat stemmen van mensen met hogere diploma’s meer meetellen’

Jan Neyens (76), Linden, gewerkt als inkoper en commercieel verantwoordelijke bij Philips

“Ik blijf op verkiezingsdagen gewoon thuis. Het zaadje daarvoor is gezaaid in 2009. Toen waren de federale en regionale verkiezingen nog gescheiden. Frank Vandenbroucke, toen nog minister voor sp.a, had net een ministerschap achter de rug waarover iedereen hier in de streek heel tevreden was. De man kreeg een overweldigend aantal stemmen achter zijn naam. Maar toen werd hij afgedankt door zijn partijvoorzitter Caroline Gennez.”

“Het speelde al langer in mijn hoofd, maar dat was voor mij de druppel. Als iemand die zo’n goed parcours had gereden om partijpolitieke redenen aan de kant wordt gezet, waar zijn we dan mee bezig? Dat ze dan gewoon het parlement afschaffen en de partijvoorzitters alles laten beslissen. Dat zou op hetzelfde neerkomen. Maar onze stem, daar werd geen rekening mee gehouden.”

“Ook met wat experts zeggen wordt nauwelijks rekening gehouden. Er zijn tal van economen en andere slimme mensen die met doordachte plannen komen. Dan zie je dat die bot vangen bij de partijen, die gewoon hun eigen koers varen.”

“Hoe meer ik erover nadacht, hoe zekerder ik werd. Kijk naar de rapporten die politici voor elke verkiezingen krijgen in de media. Daaruit blijkt telkens weer dat er tussen zitten die werkelijk geen klop uitvoeren. Terwijl in ons land aan veel dingen iets schort en je toch zou denken dat er veel werk is. Maar sommigen gaan alleen maar naar dat parlement om af en toe op een knopje te drukken. Ik vind dat vreselijk storend.”

“Of ik me ooit weer zie stemmen? Ik betwijfel het. Misschien als ze iedereen eerst een examen laten afleggen om te tonen dat ze in staat zijn een fatsoenlijke stem uit te brengen. Een groot deel van de stemmers doet daar niet eens moeite voor. Wat is zo’n stem dan waard? De stemplicht afschaffen kan misschien al een eerste stap zijn. Maar eigenlijk zou je de mensen moeten dwingen goed over hun stem na te denken. Alleen dan kan het systeem misschien een beetje werken.”

“Ik sluit me niet af van de maatschappij, integendeel zelfs. Ik volg de actualiteit en ben blij dat ik hier woon. Er zijn ergernissen, ja, die steek ik niet weg. Maar over het algemeen ben ik een gelukkig en dus niet verzuurd persoon. Iedereen mag van mij doen wat hij wil. Mijn vrouw gaat wel elke keer stemmen. Maar zelf zie ik er absoluut het nut niet van in te gaan stemmen. Ik ga die zondagvoormiddag liever een pint drinken. (lacht)”

Othman El Hammouchi (19), Vilvoorde, student, jonge denker, opiniemaker en auteur

“Ik ben van plan om in mei blanco te stemmen. De reden is simpel: mijn politieke positie wordt niet vertegenwoordigd door een partij. Ik ben een centrumrechtse, nationaal-conservatieve persoon. Wat men vandaag de rechterkant van het spectrum noemt, is volledig overgenomen door compleet gestoorde identitaire rechtse krachten die mijn visie van een inclusief nationalisme niet delen. Ik ben van nature geen linkse stemmer en heb dus helemaal geen optie. Ik zit een beetje vast.”

“Vorig jaar mocht ik voor het eerst stemmen. Maar bij gemeenteraadsverkiezingen stem je niet zozeer voor een partij, wel voor een persoon. Ik heb op Hans Bonte (sp.a) gestemd, vanwege Bonte zelf.”

“Wat volgens mij moet veranderen? Allereerst moet de stemplicht op de schop. Geen van onze buurlanden heeft een stemplicht. Dat komt uit een ander tijdperk, uit een tijd toen fabrieksbazen hun arbeiders konden beletten te gaan stemmen. Nu zijn er heel wat mensen die zich absoluut niet vinden in het aanbod, maar we worden wel gedwongen naar de winkel te gaan. Ik wil wel, maar ik heb in de folder gekeken en er staat niets in voor mij. Dus zal ik maar thuisblijven.”

“Een eigen partij oprichten? Dat is in ons land met ons kiesstelsel ontzettend moeilijk. Kijk naar de PVDA, die toch een bepaald segment van de bevolking aanspreekt. Ook die heeft het moeilijk om verkozenen te hebben. Als je het aanbod wilt diversifiëren, moet je de kiesdrempel afschaffen. Het probleem is natuurlijk dat dit systeem heel voordelig is voor de grote partijen, waardoor ze het nooit zullen afschaffen. Dat is een self perpetuating cycle.”

“Je kunt van mij veel zeggen, maar niet dat ik ongeïnteresseerd ben in de politiek. Ik zie die desinteresse wel bij veel mensen rondom mij. Mensen stemmen vaak puur tribaal, op basis van weinig informatie en op basis van slogans. Dat is een probleem. Ik heb sympathie voor de Afrikaanse topeconome Dambisa Moyo. Zij pleit niet alleen voor een stemtest, maar ook voor gewogen stemmen. Stemmen dus van mensen die tests hebben afgelegd, of stemmen van mensen met hogere diploma’s meer laten meetellen dan andere.”

“Ik wil wel gaan stemmen, maar heb een groot gevoel van onmacht. Mijn individuele stem maakt heel weinig uit. Zolang partijen die onzekerheid zaaien over de klimaatopwarming stelselmatig 30 procent halen in Vlaanderen, maakt het niet uit of je een weloverwogen tegenstem uitbrengt. Wat nodig is, is een systeem dat vermijdt dat onwetenschappelijke ideeën überhaupt kunnen deelnemen.”

Monique Van de Weygaert (56), Schilde, nachtbegeleider kinderen met een beperking

“Ik kan me de laatste keer dat ik ging stemmen niet meer herinneren. (lacht) Ik ben nochtans opgegroeid met politiek, thuis werd er veel over gepraat. Maar met het ouder worden ben ik er meer over gaan nadenken en kwam ik tot de conclusie dat politiek gewoon een poppenkast is waarin we om de zoveel jaar meegesleurd worden.”

“Ik ben allereerst tegen de stemplicht. Dat is verplicht kuddegedrag. En ik stoor me ook aan de manier waarop aan politiek wordt gedaan. Ik heb het gevoel dat we bedrogen en belogen worden door mensen die vinden dat ze ver boven ons staan. En die bovendien grote bedragen krijgen om dat te doen.”

“Ze verliezen daardoor voeling met wat leeft bij het gewone volk. Ze hebben het over koopkracht. Die is volgens de huidige regering gestegen, terwijl mensen gewoon merken dat dat niet het geval is. Maar wat weten die politiekers met hun riant loon nu over hoe het is om met een gemiddeld maandloon een gezin te onderhouden en een huis af te betalen?”

“Er is nog nooit zo’n boom geweest aan weggeefgroepen. Kijk maar eens op Facebook. Dat is begonnen als een trend: hippe mensen die niet meer wilden leven in een wegwerpmaatschappij. Maar lang niet iedereen doet dat uit milieubewustzijn. Bij een groot deel van de leden is het pure noodzaak. Politici weten niet hoe het is om zo te moeten leven.”

“Ik werk al jaren in de sociale sector. Volgende week komt de bevoegde minister een nieuwe jeugdvoorziening openen. Die is al een jaar open, maar de minister had nog geen tijd om een lintje te komen doorknippen. Dat zal hij nu wel doen, na het drinken van een glaasje cava. Als ik de kans krijg hem aan te spreken, wil ik hem vragen of hij eigenlijk wel weet welke miserie hier samenzit? Uit welke ellende die kinderen vaak komen, en vooral, welke toekomst die hebben?”

“Ik volg de actualiteit, ook de politieke, heel goed en word enkel maar bevestigd in mijn stemweigering. Ik hoor slimme, geleerde mensen totaal wereldvreemde uitspraken doen. Ze leven in een bubble.”

“Wanneer ik eventueel wel weer zou gaan stemmen? Als de politici vervangen worden door mensen die voldoende expertise hebben. Mensen die over een onderwerp specifiek gestudeerd hebben en er continu in de praktijk mee bezig zijn. En dus niet zoals nu op de achterbank van hun chique auto met chauffeur even op de laptop kijken hoe ze iets kunnen aanpakken.”

Monne Huysmans (37), Brussel, coördinator van alternatief cultureel centrum BiestebroekBis

“Eén keer ben ik gaan stemmen, toen ik 18 jaar was. Dat werd een grote teleurstelling. Ik woonde nog in Wijgmaal bij Leuven en was heel goedgelovig. (lacht) Alle programma’s had ik bekeken, ik had debatten gevolgd. Ik mocht voor het eerst stemmen en vond dat ik mij erop moest smijten.”

“Ik heb op Louis Tobback (sp.a) gestemd. Die was sociaal, was goed in debatten en had goede ideeën. Dacht ik. Eenmaal verkozen heeft hij van Leuven een politiestad gemaakt. Met een hoop repressieve maatregelen regeerde hij in Leuven als een dictator. Dat heeft het voor mij gedaan. Ik voelde me echt bedot. Sindsdien ben ik nooit meer gaan stemmen.”

“Ik ben wel altijd geïnteresseerd gebleven in mens en maatschappij, en heb daarna zelfs politieke wetenschappen gestudeerd. Om te weten hoe alles werkt. Daar vond ik pas echt bevestiging. Het probleem zit ingebakken in het politieke systeem. Ik ben nogal voor samenhorigheid en de wil om er samen iets van te maken. Ik vind de mens nog altijd een sociaal wezen. De politiek werkt dat helemaal tegen. Ik heb ook onderwijs gestudeerd. Daar leer je dat als leerlingen ruziemaken, je als leerkracht moet zeggen: ga samenzitten, kom tot een compromis en leer van elkaar in plaats van elkaar tegen te werken. En dan kijk je naar de politiek en denk je: maar mannekes toch. Hebben zij dat dan niet op school geleerd?”

“Wat ik echt geleerd heb tijdens mijn studies is dat politici steeds minder te zeggen hebben. Sinds de globalisering zijn we volledig afhankelijk van de grote bedrijven. De politiek wordt gebruikt om de bevolking kalm te houden, maar eigenlijk zitten politici niet aan de knoppen.”

“In Brussel zijn er steeds meer mensen die niet of blanco stemmen, veel meer dan in Vlaanderen. Daar schrik ik niet van. Er zijn hier veel mensen die weinig boodschap hebben aan wat de politiek vertelt. Ze hebben wel iets anders aan hun hoofd. Mensen voelen ook geen band met politici. Kijk naar onze regeringen: die zijn geen vertegenwoordiging van de Belgische bevolking. Als je je niet vertegenwoordigd voelt, voel je ook geen band. En geloof je er niet in.”

“Misschien dat burgerparticipatie een oplossing kan zijn. Dan krijg je in elk geval al meer kans op een echte vertegenwoordiging. Of het kan werken, weet ik niet. Maar het is in elk geval interessant om eens iets anders te proberen.”

Blanco, vanaf dinsdag 7 mei om 21.20 uur op Canvas en VRT NU.