Caster Semenya, tien jaar controverse rond haar geslacht: “Bekijk deze mens eens goed, voor mij is dit geen vrouw”
AtletiekMokgadi Caster Semenya. In de zomer van 2009 schoot ze als een komeet naar het atletiekfirmament. Sindsdien werd het nooit meer stil rond de Zuid-Afrikaanse atlete. Titels en medailles verzamelde ze bij de vleet, maar het gejuich klonk zelden unisono. Gisteravond trad Semenya aan op de 800 meter op de Diamond League-meeting in Doha (winst). Haar laatste race, alvorens de hyperandrogene atlete opnieuw aan de pillen moet om haar testosteronwaarden onder controle te houden. Een terugblik op tien jaar controverse rond haar geslacht.
31 juli 2009 is het als Caster Semenya de atletiekwereld een eerste keer met verstomming slaat. Achttien is ze als ze op de Afrikaanse jeugdkampioenschappen de 800 meter wint in 1:56.72. Niet alleen de beste wereldjaartijd, ook een verpulvering van haar persoonlijk record met bijna vier (!) seconden. Wenkbrauwen worden gefronst, experts spreken hun twijfels uit. Drie weken later snelt Semenya op het WK in Berlijn onbedreigd naar goud met een nieuwe beste wereldjaarprestatie (1:55.45). Nummer twee en drie, de Keniaanse Janeth Jepkosgei en de Britse Jenny Meadows, staan niet op de foto. “Bekijk deze mens eens goed”, fulmineert de Russische Maria Savinova, teleurstellend vijfde in de finale. “Voor mij is dit geen vrouw. Ik voel me zo slecht voor de andere atletes. Het is nutteloos om met zo iemand de strijd aan te gaan. Dit is niet eerlijk.”
Bij de Internationale Atletiekfederatie (IAAF) zitten ze verveeld met de situatie. Secretaris-generaal Pierre Weiss windt er geen doekjes om: “Caster Semenya is een vrouw, maar misschien niet 100 procent.” Mysterieuze woorden, maar wat blijkt? De weken voor het WK heeft de IAAF niet stilgezeten. Semenya wordt gevraagd mee te werken aan een geslachtstest. Uit eerdere tests is gebleken dat de Zuid-Afrikaanse over drie keer zoveel lichaamseigen testosteron beschikt als de gemiddelde vrouw. “Voldoende reden om eraan te twijfelen of Semenya wel 100 procent vrouw is”, oordeelt de IAAF. Semenya werkt gedwee mee aan de geslachtstest en loopt niet veel later naar goud in Berlijn. Vervolgens moet ze bijna een jaar wachten voor ze weer in competitie kan aantreden. Orders van de IAAF. “We moésten haar zaak wel grondig onderzoeken”, zegt de atletiekfederatie. “Je besttijd op de 800 meter met acht seconden verbeteren, dan zijn de verdachtmakingen rond dopinggebruik nooit ver weg.” Pas op 6 juli 2010 geeft de IAAF de Zuid-Afrikaanse groen licht om wedstrijden te lopen. Als vrouw. Elf lange maanden in de wachtkamer zijn het voor Semenya.
Enkele wetenschappers nemen het intussen op voor de Zuid-Afrikaanse. Zo ook Katrina Karkazis, bio-ethicus aan de befaamde universiteit van Stanford. “Semenya wordt simpelweg als verdacht bestempeld omdat ze te snel is en er te mannelijk uitziet”, weet Karkazis. “Maar daar heeft ze zelf geen schuld aan.” Medische rapporten leren Karkazis namelijk het volgende: Semenya beschikt over een SRY-gen. Daardoor hebben haar geslachtsklieren zich ontwikkeld tot inwendige testikels. Onvruchtbare testikels, maar ze maken wel testosteron aan. Volgens Karkazis ligt daar de verklaring voor de hoge testosteronwaarden van Semenya. “God heeft me op deze wijze geschapen, ik ben in het reine met mezelf”, zegt de Zuid-Afrikaanse.
De IAAF laat haar ‘prooi’ echter niet los. De atletiekfederatie stelt nieuwe regels op over testosteronwaarden: atletes die als vrouw door het leven gaan, mogen geen testosteronwaarden hebben die vergelijkbaar zijn met die van mannen. Als dat wel zo is, mogen ze geen voordeel halen uit die hoge waarden. Hyperandrogene vrouwen, zoals Semenya, moeten in dat geval een behandeling ondergaan. Lees: medicatie nemen om hun testosteronwaarden te doen zakken.
Semenya gehoorzaamt en reist als topfavoriete naar de Olympische Spelen in Londen. Ze wordt aangeduid als vlaggendrager van haar land en krijgt daarbij ondermeer de voorkeur op Oscar Pistorius. “Het is een hele eer voor mij dat ik op deze manier mijn land mag vertegenwoordigen”, zegt ze. Op de 800 meter moet ze vrede nemen met zilver. De Russische Maria Savinova, drie jaar voordien in Berlijn nog aan het briesen over valsspelerij, snoept Semenya het goud af. Een zoete wraak voor de Russische? Toch niet. Vijf jaar later moet Savinova haar gouden plak weer inleveren. Op doping betrapt, o ironie.
De jaren gaan voorbij, het wordt juli 2015. Semenya krijgt goed nieuws. De Indiase atlete Dutee Chand, net als de Zuid-Afrikaanse van hyperandrogene komaf, heeft een zaak aangespannen bij het Internationaal Sporttribunaal (TAS). De IAAF dwingt Chand net als Semanya tot het nemen van medicatie om haar hormonale afwijking te bestrijden. “Zonder medicatie geen wedstrijden”, wordt ze afgedreigd. De Indiase vecht de maatregel aan bij het TAS en krijgt gelijk. “Er is onvoldoende bewijs dat Chand sportief voordeel geniet door haar aangeboren hoge testosteronspiegel”, luidt het in het vonnis. Zolang de IAAF het tegendeel niet kan bewijzen, mag Chand blijven deelnemen aan wedstrijden. De IAAF krijgt twee jaar de tijd om de wereld van haar gelijk te overtuigen. In Stanford lacht bio-ethicus Katrina Karkazis in haar vuistje. “Wie dacht dat hoge testosteronwaarden hetzelfde betekenden als benzine voor een vliegtuig, mag zijn mening herzien.”
De Spelen van Rio 2016 komen eraan. Semenya begint - zónder medicatie - als grote favoriete aan de 800 meter en maakt de verwachtingen waar. Na een geweldige eindspurt verovert ze goud. Het debat of Semenya aan oneerlijke concurrentie doet, is evenwel nog niet voorbij. Paula Radcliffe, wereldrecordhoudster op de marathon, mengt zich in de discussie. “Dit is geen sport meer wanneer iemand op zo’n wijze wint”, zegt de Britse zonder schroom. Radcliffe voegt eraan toe dat sommige landen hyperandrogene atleten ‘recruteren’ om meer wedstrijden te winnen. Haar landgenote Lynsey Sharp, zesde in de finale, breekt na afloop in tranen uit. “Iedereen heeft kunnen zien dat hier twee verschillende races zijn gelopen”, jammert de Britse. “En ik sta hier machteloos tegenover.”
Semenya laat het niet aan haar hart komen. Op de Memorial Van Damme van dat jaar vestigt ze op de 400 meter een nieuw persoonlijk record. Op het WK 2017 in Londen pakt ze goud op de 800 meter en brons op de 1.500 meter. Moment waarop de IAAF zich andermaal als een pitbull vastbijt in de zaak. In april 2018 komt de atletiekfederatie met nieuwe regels op de proppen voor hyperandrogene atleten. De bovengrens inzake testosteronwaarden wordt vastgelegd op 5 nanomol per liter urine. In 2009 bedroeg die nog 10 nanomol. De meningen bij de insiders over de IAAF-regel zijn verdeeld. Is het een maatregel die Semenya speciaal moet viseren? Who knows.
In juni 2018 kondigt Semenya aan dat ze in beroep gaat tegen de “onfaire” regelgeving van de IAAF. Vorige woensdag velde het Internationaal Sporttribunaal zijn vonnis. Semenya wordt in het ongelijk gesteld en moet na Doha weer aan de medicatie. Of zet ze er straks gewoon een punt achter? Een tweet van enkele dagen terug vormt in elk geval voer voor speculatie. “Weten wanneer je moet weggaan, is een teken van wijsheid”, schrijft de Zuid-Afrikaanse. “Daartoe in staat zijn is een teken van moed. Weggaan met opgeheven hoofd is een teken van waardigheid.”
Winst in laatste wedstrijd
Met opgeheven hoofd kan ze na haar laatste wedstrijd zeker weggaan. Semenya won gisteren haar 800 meter op de Diamond League in Doha. De Zuid-Afrikaanse deed 1:54.98 over haar loopnummer. Ze bleef daarmee 73 honderdsten boven haar persoonlijk record van vorig jaar in Parijs. De allerlaatste keer was ze wel nog goed voor de achtste tijd die ooit gelopen werd op de 800 meter bij de vrouwen. Het wereldrecord (1:53.28 van de Tsjechische Jarmila Kratochvílová) staat al sinds 1983 overeind.
Gratis onbeperkt toegang tot Showbytes? Dat kan!
Log in of maak een account aan en mis niks meer van de sterren.Lees Meer
-
PREMIUM3
“Ik voel veel dankbaarheid van Nina”: hoe Derwael en nieuwe coach Ulla Koch op korte tijd een succesvolle klik vonden
-
Livios
Zonnepanelen met 40 jaar garantie: zijn ze echt van hogere kwaliteit of is het louter een verkooptechniek?
Solar Solutions Group - AEG’s leverancier van zonnepanelen, omvormers en thuisbatterijen - pakte onlangs uit met een nieuw model van zonnepanelen. Niet zozeer het paneel zelf sprong in het oog, maar wel de garantie van 40 jaar die eraan vasthangt. Maar betekent dat ook dat de zonnepanelen daadwerkelijk beter zijn? Of is de garantie eerder een marketingstrategie om de verkoop aan te zwengelen? Bouwsite Livios zoekt uit wat de regels rond garanties zijn. -
Mijnenergie
Benzine, diesel of elektrisch: wat is de goedkoopste brandstof?
Exact een week geleden steeg de maximumprijs voor benzine 95 tot 1,784 euro per liter. Dat is meteen het hoogste niveau in vijf maanden tijd, en ondanks een lichte daling blijft de dieselprijs eveneens hoog. Daartegenover staan de sterk gedaalde stroomprijzen. Mijnenergie.be ging na wat dat betekent voor het prijsverschil tussen rijden op fossiele brandstof en rijden op elektriciteit. -
-
22
“Dit is diefstal”: WK shorttrack draait uit op nachtmerrie voor Hanne Desmet na nieuwe diskwalificatie in finale 1.000 meter
-
HLN Shop
Smakelijk eten voor een (h)eerlijke prijs: deze vier scherp geprijsde kookboeken tik je nu op de kop
Wil je je gasten trakteren op een heerlijke paasbrunch? Of heb je deze vakantie gewoon eindelijk tijd om terug meer ‘homemade’ aan je maaltijden toe te voegen in plaats van het noodgedwongen ‘kant-en-klaar’? Een kookboek komt dan wellicht goed van pas. HLN Shop ging op koopjesjacht en kwam terug met vier smakelijke titels voor een klein(er) prijsje. -
4
Brecel tankt met nieuwe zege vertrouwen voor WK: “Ik denk dat ik meer kans op de titel maak dan vorig jaar”
Zijn tweede kaap in China is genomen. Met een 5-2 overwinning tegen de Engelsman Oliver Brown heeft Luca Brecel zich geplaatst voor de tweede ronde in de World Open (953.000 euro) in Yushan. En tankt hij opnieuw vertrouwen richting het WK in Sheffield van eind april. Brecel: “Ik geloof in mijn kansen. Misschien hebben de strubbelingen van het voorbije seizoen me wel sterker gemaakt.” -
5
Yellow Tigers-kapitein Celine Van Gestel (26) kondigt verrassend pensioen aan: “Proeven van het werkleven”
-
1
Jamal Ben Saddik heeft opnieuw kanker, kickbokser intussen geopereerd
-
28
“Een narcist die me helemaal in z’n macht had”: Loena Hendrickx getuigt in aanloop naar WK over toxische relatie die ze had
Ze pakte in januari historisch goud op het EK kunstschaatsen en later deze maand trekt Loena Hendrickx met hoge ambities naar het WK in Canada. Straf, zeker omdat onze landgenote van ver komt. In een uitgebreid interview met HUMO legt Hendrickx haar ziel bloot en praat ze onder meer over een toxische relatie die haar tekende. -
4
Motorcrosser Van doninck getuigt over brute behandeling in Argentijns ziekenhuis: “Zonder verdoving gat in onderbeen geboord”
De kwalificatierace in de MXGP van Argentinië vorige zaterdag is voor motorcrosser Brent Van doninck (28) op een nachtmerrie uitgedraaid. Bij een val liep hij een zware beenbreuk op en voelde hij zich in twee lokale ziekenhuizen met helse pijnen bruut behandeld: “Ik lag een tijd in een stockageruimte. Zolang ze hier geen geld zien, ben je aan je lot overgelaten.” -
11
“De scheidsrechter vindt me niet leuk”: drama-WK voor Hanne Desmet na diskwalificatie op de 1.500m en val op de 500m
39 reacties
Resterende karakters 500
Log in en reageerJean Emare
eric debanne
Luc Raes
Nico Eeckhout
Mark Marken