Hoe twee jonge vrouwen de Sudanese opstand in één beeld vingen

Ze hebben elkaar gebeld, maar nog steeds niet ontmoet: Alaa Salah en Lana Haroun, samen verantwoordelijk voor het iconische beeld van de Sudanese volksopstand. Alaa Salah (22) stond in wit gewaad op het dak van een auto te midden van de demonstrerende massa in de hoofdstad Khartoem. Lana Haroun (32) fotografeerde op 8 april met haar mobiele telefoon het tafereel en plaatste het op Twitter, waarna het beeld internationaal furore maakte.

Ze vinden maar geen tijd voor een ontmoeting, vertellen ze afzonderlijk van elkaar. Ze zijn druk met het meelopen in de demonstraties in Khartoem, en anders wel met andere dingen. Wie weet komt het er toch nog eens van.

Wat opvalt aan deze personen, die elkaar dus eigenlijk amper kennen, zijn hun overeenkomsten. Vrouw. Jong. Uitgesproken. En: van gegoede komaf. Alaa Salah studeert bouwkunde, haar vader is bouwkundige en haar moeder ontwerper. Lana Haroun runt een bedrijf met tien werknemers dat landbouwzaden exporteert naar landen als India en de Filipijnen. Haar vader is hoogleraar in de scheikunde, haar moeder secretaresse.

Vrouwenopstand vs. bebaarde islamisten

Alaa Salah en Lana Haroun belichamen maar een deel van de Sudanese betogers. De demonstranten komen namelijk uit alle lagen van de bevolking en hoeken van het land, dat is wat het protest tot een echte volksopstand maakt. Wel eisen vrouwen daarbinnen nadrukkelijk een rol op. Jonge, hoogopgeleide vrouwen ook, studenten bijvoorbeeld van de universiteit van Khartoem. De straten zijn nu ook van hen, na de dertig jaar waarin de bebaarde islamisten van de afgezette president Omar Al Bashir de straten beheersten met behulp van de zedenpolitie.

Jeans, lippenstift: dat mag Alaa Salah graag dragen. Maar maak niet de fout te denken dat Sudanese vrouwen nu pas hun stem verheffen, benadrukt ze tijdens een gesprek in Khartoem. Haar beroemd geworden, witte gewaad ontleent ze aan de “dappere vrouwen” uit de periode na Sudans onafhankelijkheid in 1956, aan vorige generaties vrouwen die betoogden tegen vorige generaties machthebbers. Het wit van de gewaden staat voor ‘helderheid, zuiverheid’.

Ze droeg haar gewaad al voor de dag dat de bekende foto van haar werd gemaakt, in de universiteit bijvoorbeeld, toen ook al als teken van protest. ‘Nubische koningin’ is hoe sommige mensen haar gingen noemen, omdat haar dracht zou verwijzen naar het oude Nubische koninkrijk Koesj. Grappige bijkomstigheid: “Ik heb zelf geen Nubische wortels, ik kom uit een ander deel van Sudan.” Maar haar ‘rol’ als kandaka, koningin, geeft haar nu een podium, en daar is ze blij mee. “Ik kan namens Sudanezen een geluid laten horen over onze revolutie. Ik voel de verantwoordelijkheid. De echte helden zijn onze landgenoten die werden gedood in de strijd voor verandering.”

Elektronische Jihad

Het gesprek met Alaa Salah vindt plaats in een boekwinkel annex koffiebar. Boeken in het Arabisch en het Engels. Brave New World van Aldous Huxley. Twee jonge vrouwen met hoofddoek komen binnen en herkennen Salah uit het nieuws. Het zijn Maryam en Fatima uit Nigeria, ze studeren in Sudan. “Ik hoop dat jullie in Sudan bereiken wat jullie willen”, verklaart een beduusde Maryam wanneer ze Salah de hand schudt. “Je bent heel dapper.” Fatima: “Nigeria kan wel wat van hetzelfde gebruiken.”

Bedreigingen heeft Alaa Salah naar eigen zeggen niet ontvangen sinds ze voor de buitenwereld is uitgegroeid tot gezicht van Sudans protesten. Op Twitter verschenen wel nepprofielen met haar naam: ‘Alaa Salah’ noemde zichzelf een icoon, een andere ‘Alaa Salah’ kreeg geld van Qatar. Ze denkt dat de nepprofielen op Twitter komen van de cyberbrigade van Sudans geheime dienst, de Elektronische Jihad.

Twitter, daar is Lana Haroun natuurlijk bekend mee. Via haar account @lana_hago stuurde ze de foto van Alaa Salah de wereld in. Een foto gemaakt om 14 minuten en 49 seconden na 18 uur op 8 april, zo laat Haroun zien als ze in haar bedrijfskantoor in Khartoem de originele opname tevoorschijn scrolt op haar zwarte Huawei-telefoon. “Fotograferen is een hobby van me. Toen ik deze foto maakte, wist ik: deze is anders. Deze is perfect.”

Net als Alaa Salah, de vrouw voor de camera, is Lana Haroun, de vrouw achter de camera, blij met de aandacht die door de foto wordt gevestigd op Sudan. “Ik voel me betrokken bij mijn land. Mensen die ik ken, zijn gedood bij de protesten. We moeten van Sudan een betere plek maken. Geld hoef ik niet voor mijn foto. De foto is voor Sudan.”