Het succes van Pokémon: het begon met kevers in een potje

Er is helemaal niets mis met u wanneer u Pokémon alleen maar kent van de tekenfilms op wijlen VT4 of de ruilkaarten die eind jaren 1990 waanzinnig populair waren op speelplaatsen. Of misschien recenter nog, van de Pokémon Go-hype die in de zomer van 2016 miljoenen mensen op jacht liet gaan naar virtuele wezentjes in het straatbeeld.

Maar Pokémon is niet zomaar Japanse anime die uitgroeide tot popcultuur. Het is begonnen als ordinair computerspel, recht uit het brein van de Japanse spelontwikkelaar Satoshi Tajiri (53). Een spel dat er bijna nooit gekomen was.

Insectenjacht

Als kind was Tajiri verslingerd aan videogames. Bovendien was hij benieuwd naar de technologie erachter. Zo haalde hij geregeld zijn eerste Nintendo-console uit elkaar. Als zestienjarige begon de jonge Japanner zelfs een eigen magazine, Game Freak, vol tips en tricks voor de allernieuwste nieuwste spellen. Maar Tajiri wilde meer, en op zijn 24ste hervormde hij Game Freak tot een bedrijf dat spellen ontwikkelde.

Hun grootste wapenfeit werd Pokémon, waarin strijd wordt geleverd tussen fictieve figuurtjes, elk met specifieke krachten en zwaktes. Om het spel te kunnen uitspelen, moet de speler zo veel mogelijk Pokémon verzamelen. En om dat concept te begrijpen, moeten we nog eens terugkeren naar Tajiri’s jeugd.

Die was dan wel zot van videospellen, maar bij goed weer was hij vooral buiten te vinden. In de bossen net buiten Tokio ging hij op insectenjacht. Daar verzamelde hij kevers in potjes, verzon hij talrijke spitsvondige manieren om ze te vangen, en ruilde hij dubbels of uitzonderlijke exemplaren met vrienden. Op school leverde het hem de bijnaam ‘Dr. Bug’ op. Maar als hoofdontwikkelaar van zijn eigen gamestudio ook het idee van zijn leven.

Nadenkend over wat hem als kind bezighield, herinnerde Tajiri zich zijn passie voor het zoeken naar kevers. Iets wat de kinderen in het Tokio van 1990 niet meer kenden, omdat de bossen rond de metropool plaats hadden gemaakt voor urbanisatie. De drift voor het verzamelen wordt de basis van Pokémon, en verklaart meteen de baseline: ‘Gotta Catch ’Em All’.

Precies op dat moment lanceerde Nintendo de linkkabel voor zijn pocketconsole Game Boy, waarmee twee spelers het tegen elkaar konden opnemen in het spel Tetris. Tajiri zag mogelijkheden voor zijn ‘Pocket Monsters’, ofte Pokémon. Gebruikers moesten hun gevonden figuurtjes individueel trainen, om ze tijdens grootse gevechten in te zetten tegen de getrainde Pokémon van een verbonden speelkameraad.

Met al zijn contacten in de sector slaagde Tajiri erin een voet tussen de deur te krijgen bij Nintendo. Om den brode werkte Game Freak mee aan Super Mario-spin-offs als Yoshi en Mario & Wario. Tegelijk werd naarstig gesleuteld aan de uitwerking van Pokémon. Het spel zou er twee keer bijna niet komen. Om te beginnen zagen de bazen van Nintendo weinig brood in het concept, dat aanvankelijk erg complex en onsamenhangend was. Maar Shigeru Miyamoto – ontwerper van onder meer Donkey Kong en The Legend of Zelda – zag groot potentieel, en overtuigde zijn oversten het project toch een kans te geven.

Daarnaast had Tajiri misschien iets te veel tijd genomen. Wanneer hij in 1996 eindelijk de eerste versies Pokémon Red en Blue klaar had, was Game Boy alweer uit de mode. Met de komst van ingewikkelder spellen op cd-rom, die bovendien grafisch mooier waren uitgewerkt, lagen de meeste pocketconsoles stof te vergaren.

Besnorde broertjes

“Toen Pokémon eindelijk klaar was, dacht ik dat Nintendo het nooit nog zou uitbrengen”, vertelde Tajiri later in Time Magazine. “Ik voelde me als een baseballspeler die naar het tweede honk gleed, en wist dat hij snel uit het spel zou liggen. Maar om een of andere reden kwam alles goed.”

Die reden kan worden gevonden in de Japanse economie op dat moment. Voor veel jonge gezinnen waren nieuwe spelconsoles of pc’s te duur, maar de oude technologie van Game Boy is daardoor wél betaalbaar. Nintendo besloot dat er niets te verliezen viel, en bracht Pokémon zonder verwachtingen op de markt. De Japanse stripuitgeverij Shogakukan rook een opportuniteit en sprong op de kar.

In een mum van tijd verschenen tientallen stripalbums over die gekke wezentjes. En bij elk boekje hoorde een gratis ruilkaart. Het werd de start van een bijzonder lucratieve franchise. Waar andere generatiegenoten/videospellen als Final Fantasy snel hoge toppen schoren maar de hype even snel weer ging liggen, bleef de verkoop van Pokémon gestaag groeien – om zo een heel lange tijd door te gaan.

De afgelopen twee decennia was Pokémon de op één na best verkopende spelreeks uit de stal van Nintendo, na de besnorde broertjes Mario. Maar als franchise deed het merk het nog veel beter. In 1996 besloten Game Freak, Nintendo en merchandisespecialist Creatures de rechten gezamenlijk onder te brengen in het daarvoor opgerichte The Pokémon Company.

Sindsdien heeft dat bedrijf een slordige 80 miljard euro omzet gedraaid. Ongeveer twee derde daarvan komt uit de verkoop van speelgoed. Daarmee is Pokémon de best opbrengende franchise ooit, met een grote voorsprong op Hello Kitty (71 miljard euro), Mickey Mouse (62,5 miljard euro) en Star Wars (58 miljard euro).

Na de stripverhalen en ruilkaarten volgde ook snel een animereeks over Pokémon-trainer Ash Ketchum en de gele Pikachu, die 22 seizoenen zou meegaan. Er werden ook 21 tekenfilms in de zalen vertoond. En ook de ruilkaarten kloppen elk record, met in totaal 25,7 miljard verkochte kaarten. Maar het voorbije decennium zijn de Pokémon wat uit de spotlights verdwenen, en doen de afgeleide producten het vooral nog goed in thuisland Japan. Tot 2016.

Eigenlijk ontstond het idee voor het fenomeen Pokémon Go al twee jaar eerder. Op 1 april 2014 implementeerde Google een grapje in zijn Google Maps. Met de Pokémon Challenge konden gebruikers Pokémon ‘vangen’ op de kaarten van het systeem. Een idee dat augmented reality-bedrijf Niantic Labs heeft opgepikt en verder uitgewerkt.

De ontwikkelaars hadden er aanvankelijk niet op gerekend dat hun app zo’n succes zou worden. In de weken na de lancering vertoonde de app geregeld haperingen en crashes. En Google – dat de servers voor het spel in de lucht hield – berekende waarom. Pokémon Go werd vijftig keer meer gedownload dan Niantic Labs in zijn meest optimistisch scenario had voorzien. Ook in ons land werd de zomer van 2016 er een waarin gebruikers massaal de straat op trokken om via hun smartphone Pokémon te vangen.

Ryan Reynolds

Ook vorig jaar draaide het spel nog een omzet van 713 miljoen euro, een stijging met 35 procent ten opzichte van 2017. Vandaag worden er geen grote krantenartikelen meer gewijd aan de app, toch heeft een grote groep spelers het spel op hun telefoons laten staan. En daar speelt Niantic Labs nog altijd gretig op in. Zo worden er nog steeds met de regelmaat van de klok nieuwe Pokémon gelost, nieuwe snufjes toegevoegd en evenementen georganiseerd. Het gevoel dat echt iedereen aan de Pokémon Go zit, is dan wel weg, toch beleeft het spel nog geregeld pieken. En dat doet de kassa telkens opnieuw rinkelen.

The Pokémon Company had het wereldwijde verhaal stilaan opgegeven, maar Pokémon Go zorgde voor een onverwachte doorstart. Nintendo is nieuwe spellen gaan ontwikkelen, zoals Pokémon: Let’s Go, Pikachu en Let’s Go, Eevee. En ook filmstudio Warner Bros. sprong op de kar, met de eerste live-action Pokémon-film: Detective Pikachu.

Warner Bros. heeft hier potentieel goud in handen, omdat de film op twee grote doelgroepen mikt. De fans aan de ene kant, de leken aan de andere. En die tweede groep zou weleens massaal voor de ‘nieuwe’ Pikachu kunnen vallen. Die ziet er niet alleen hoogst aaibaar uit in zijn CGI-verschijning. Hij wordt ook ingesproken door (en voorzien van de humor van) Deadpool-acteur Ryan Reynolds. En dat wordt veelvuldig uitgespeeld in de marketing. Om maar te zeggen: de verwachtingen zijn hooggespannen.

De titel van meest lucratieve franchise hebben ze al. En misschien wordt Pokémon: Detective Pikachu zo binnenkort ook de meest succesvolle speelfilm gebaseerd op een spel. Want het begon dan wel met kevers in een potje, Pokémon blijft nog altijd een verhaal dat vertrekt uit een videogame.

Lees hier onze recensie van Pokémon: Detective Pikachu.

Vanaf 8/5 in de zalen.