Moord Julie Van Espen: Steve B. of Steve Bakelmans? Onherkenbaar in beeld of toch weer niet?

Julie Van Espen verdwijnt zaterdagavond 4 mei. Zondagnamiddag is er nog altijd geen teken van leven, er wordt groot alarm geslagen. Een koortsachtige zoektocht naar de jonge vrouw start, het zijn bange uren. In de nacht van zondag op maandag komt de politie met een opsporingsbericht. De speurders willen de identiteit weten van een man die ze dan publiekelijk nog omschrijven als een belangrijke getuige.

De media - ook VRT NWS - tonen zijn foto. We zien een man - herkenbaar in beeld - van bovenuit gefotografeerd. Het publiek ziet z'n gezicht, half verlicht door invallend zonlicht.  De politie weet intussen beter. Want een getuige voor het publiek is voor de speurders intussen een verdachte, want hij houdt het fietsmandje van Julie in z’n hand. Maar dat is een ander verhaal.

Mensen zien het gelaat van de getuige, op dat moment nog onbekend, en reageren massaal. De speurders sluiten intussen het net rond de man, en op de trein in het station van Leuven is het prijs. Het is maandagnamiddag 6 mei. Rond dezelfde tijd wordt het lichaam van Julie Van Espen gelokaliseerd en gevonden in het Albertkanaal in Merksem. Het parket in Antwerpen verstuurt rond 17 uur een persmededeling, de getuige wordt een verdachte.

Zo’n verdachte heeft bepaalde rechten. Een van de belangrijkste rechten is het vermoeden van onschuld, en dat primeert, ook voor VRT NWS. Vanaf dat ogenblik beslist de redactie om het gezicht van de man – intussen bekend als Steve Bakelmans - wazig te maken en hem als Steve B. te omschrijven. Journalistiek deontologisch volgens het boekje, ook al beseft de redactie dat het op zich misschien weinig zoden aan de dijk zet, want op sociale media blijft de herkenbare getuigenfoto intussen rondgaan.

Steve B. wordt op dinsdag 7 mei voorgeleid bij de onderzoeksrechter. Hij legt verdere bekentenissen af over wat hij Julie Van Espen heeft aangedaan. Hij wordt formeel aangehouden voor moord. De hoofdredactie beslist dat volledige identificatie mogelijk is. Weg alweer de wazige foto dus. Hij wordt herkenbaar in beeld getoond en zijn volledige naam - Steve Bakelmans - wordt gegeven.

Daar zijn verschillende redenen voor: er is journalistieke zekerheid na de bekentenissen, het gaat om een zaak met grote maatschappelijke impact, het zijn zware feiten én er was al een eerder herkenbaar opsporingsbericht. Al die redenen samen maken dat Steve Bakelmans als dusdanig kan worden genoemd en zichtbaar getoond.

In België wordt bij belangrijke zaken, die bijvoorbeeld ook een debat starten over het functioneren van Justitie, ervoor gekozen om de volledige naam te geven, zoals Ronald Janssen of Marc Dutroux. In Nederland kan dat anders zijn.

Voor elke beslissing waren begrijpelijke redenen: als iemand opgespoord wordt, wordt zijn gezicht getoond. Ook al omdat het parket dat vraagt. Als hij een verdachte blijkt te zijn, wordt zijn identiteit beschermd omdat een journalist probeert rekening te houden met de onzekerheden van gerechtelijke procedures.

De man kan onschuldig blijken. Als er duidelijkheid is over de schuld, bijvoorbeeld door bekentenis en de zaak zorgt voor veel maatschappelijk debat, dan kan gekozen worden voor volledige identificatie. Dat kan best verwarrend zijn voor een nieuwsconsument maar wezenlijk bewijst het dat de ethische afwegingen wel degelijk gemaakt worden én dat ze voortdurend  worden geëvalueerd en aangepast. En dat is dan eigenlijk weer goed nieuws voor iedereen die bekommerd is om journalistieke verantwoordelijkheid.