Minderjarige migranten riskeren levenslang na kaping reddingsschip

Twee van de jongeren zijn minderjarig, maar werden toch een tijdlang op de zwaarbeveiligde afdeling van de volwassenengevangenis vastgehouden. "Ze werden als volwassen criminelen behandeld", verklaart Neil Falzon, directeur van mensenrechtenorganisatie Aditus Foundation en een van de Maltese advocaten die deel uitmaakt van de verdediging van de jongeren.

"Ze kregen geen voogd toegewezen en zagen zelfs geen sociaal werker om hun welzijn te evalueren. Dat is niet alleen onverantwoord – het is ook in strijd met de mensenrechten."

Eind maart redt de kleine olietanker El Hiblu 1 op vraag van een Europees militair vliegtuig 108 migranten die net Libië verlaten. De bemanning krijgt de boodschap dat ze de geredde migranten kunnen overdragen. Later vaart het schip om een nog onbekende reden toch verder naar Libië.

Wanneer de Libische hoofdstad Tripoli aan de horizon verschijnt, breekt er paniek uit onder de passagiers. Volgens kapitein Nader el-Hiblu vallen zo'n twintigtal mannen de stuurhut aan, bonzen hard op de deuren en ramen en dreigen de boot te vernielen. "Ik vreesde voor mijn leven. Ze werden helemaal gek en schreeuwden: draai om! Draai om!"

Wanneer het schip rechtsomkeer maakt, wordt al snel duidelijk dat ze in Italië niet aan land kunnen gaan. Ook de Maltese overheid verbiedt de kapitein eerst om binnen te varen. "Het schip is gekaapt", klinkt het vervolgens op de radio. Om de bemanning te hulp te kunnen schieten, mogen ze Malta naderen. Eens in Maltese wateren, komen de elitetroepen aan boord. De rare twist? "Ik heb het schip terug onder controle", meldt de kapitein nog voor het leger ingrijpt. 

Op 20 mei komen de drie migranten voor de rechter. Ze worden beschuldigd van terreur (door het kapen van een schip, met oog op het dwingen van een overheid een bepaalde actie te ondernemen), opsluiting, psychologisch misbruik, bedreigingen en kidnapping naar een ander land. Sommige van de aanklachten staan gelijk aan een levenslange gevangenisstraf.

"Deze rechtszaak is ongezien", vindt Falzon. En ook de Verenigde Naties stellen hun vragen bij het proces. "De omstandigheden rond het besluit van de kapitein om het schip uiteindelijk naar Malta te sturen, worden betwist", klinkt het bij het Bureau van de Hoge Commissaris van de Verenigde Naties voor de mensenrechten. "We zijn zeer bezorgd over de ernst van de beschuldigingen en denken dat de aanklachten tegen hen overdreven zijn." De VN zou bij de Maltese overheid hebben aangedrongen om de beschuldigingen te heroverwegen.

"Naar mijn weten werd er in Malta nog nooit iemand voor terreur aangeklaagd", vertelt advocaat Neil Falzon. "Laat staan een minderjarige. Laat staan omdat er een schip gekaapt zou zijn. Laat staan omdat ze hun eigen leven en dat van de andere passagiers wilden redden."

Volgens hulporganisaties zijn de leefomstandigheden in de Libische migrantenkampen keihard en mensonwaardig. Er is sprake van moord, slavernij, seksueel misbruik, mishandeling en foltering. "De situatie is er zo erg dat het landen verboden is om migranten terug te sturen naar Libië", weet Falzon.

"De migranten aan boord hebben louter geprotesteerd tegen zulk vervoer door een privéschip. Gerechtigheid zit niet in een veroordeling van enkele van deze passagiers. Om gerechtigheid te halen, zouden ze deze aanklachten zonder pardon moeten laten vallen."

Mensenrechtenorganisaties zien in het verhaal het falen van het Europese migratiebeleid. De Italiaanse minister van Binnenlandse Zaken Matteo Salvini vindt het een bewijs "dat immigratie gerund wordt door criminelen".