Direct naar artikelinhoud
AchtergrondSkeyes

Een ongenode gast aan de onderhandelingstafel: dit mysterieus clubje heeft ons luchtruim in zijn greep

Het controlecentrum van CANAC.Beeld BELGA

De kans dat er morgen een einde komt aan de acties van de luchtverkeersleiders bij Skeyes is klein. Niet zo verwonderlijk, zeggen insiders. Want er zit een ongenode gast aan de onderhandelingstafel: de Gilde van de Luchtverkeersleiders.

“Het is gewoon psychologische terreur.” De ervaren luchtverkeersleider aan de andere kant van de lijn zucht diep. Hij wil anoniem blijven, want wie openlijk spreekt over het sociaal conflict bij Skeyes krijgt volgens hem al snel een klacht aan zijn been van de directie. Volgens hem is het er de directie, en niet het minst CEO Johan Decuyper, om te doen om de luchtverkeersleiders te breken.

De kans dat het nieuwe voorstel, waar morgen over onderhandeld wordt, een doorbraak kan betekenen in het aanslepende conflict is dan ook bijzonder klein. Dat voorstel kwam er na een bemiddelingsronde die minister van Werk Kris Peeters (CD&V) in maart opstartte. In het voorstel: een arbeidsweek van 32 in plaats van 35 uur, nachtshiften van 8 in plaats van 10 uur en boel extra premies en vergoedingen. Maar volgens de luchtverkeersleiders ook veel vaagheden en addertjes onder het gras. Zoals bijvoorbeeld de passage in het voorstel waarin staat dat in uitzonderlijke gevallen het uurrooster nog op het laatste nippertje aangepast kan worden ‘om de continuïteit’ te verzekeren.

“Die ‘continuïteit is zo ongeveer altijd in het gedrang”, zegt de luchtverkeersleider. “Want er is een groot personeelstekort, zo’n 25 procent van de nodige jobs is niet ingevuld. In plaats van het volume van het luchtverkeer aan te passen aan het beschikbare personeel, zoals in het buitenland gebeurt, moet het personeel zich hier volgens de CEO gewoon dubbelplooien. Met uitputting tot gevolg.”

Die uitputting was ook de reden voor de ‘ziekmeldacties’, al mogen we dat volgens de luchtverkeersleider absoluut zo niet noemen. “We melden ons niet ziek. We weigeren enkel om op onze schaarse vrije dagen te komen opdraven om de gaten door personeelstekort op te vullen.” Dat daardoor diensten onderbemand zijn en vluchten dan maar geschrapt worden of vertraging oplopen bij het landen of opstijgen, is volgens hem een ‘vervelend neveneffect’. Belangrijkste zou de veiligheid moeten zijn, meent hij. “Je wil toch ook niet geopereerd worden door iemand die er net 12 zware werkdagen na mekaar heeft opzitten? Dit is om problemen vragen?”

Bij de directie van Skeyes zelf zeggen ze dan weer dat er van een tekort geen sprake meer is. Volgens hen baseren de vakbonden zich op oude schattingen van hoeveel personeel er nodig is. Door aan de uurroosters te sleutelen en flexibeler te werken, zijn er lang niet zoveel mensen meer nodig, vindt de directie. Bovendien zijn de aanwervingen van nieuwe luchtverkeersleiders volop bezig, waardoor er op de verkeerstorens in de luchthavens, waar vliegtuigen begeleid worden bij het landen en opstijgen, geen tekorten meer zijn. Die zijn er wel nog bij het CANAC-hoofdkwartier in Steenokkerzeel, waar piloten die gans het land overvliegen aangestuurd worden. Maar ook daar wordt volop aan versterking gewerkt.

De controletoren van Skeyes, het vroegere Belgocontrol, in Steenokkerzeel.Beeld Photo News

Vertrouwen weg

Wie er gelijk heeft, is moeilijk uit te maken. Feit is wel dat het vertrouwen tussen de vakbonden enerzijds en de CEO anderzijds compleet zoek is. De verwijten vlogen de afgelopen maanden geregeld over en weer.

Nu zijn er wel meer bedrijven waar een hoge werkdruk voor spanningen zorgt tussen vakbonden en directie. Daar is sociaal overleg voor, en als dat niet werkt: bemiddeling vanuit de overheid. Bij Skeyes wordt het echter bijzonder hard gespeeld, op de kap van duizenden passagiers. Elke poging tot compromis lijkt ook te mislukken.

Insiders wijzen daarvoor naar de grote rol die de Gilde van de Luchtverkeersleiders speelt. Die Gilde is een corporatistische organisatie die liefst op de achtergrond blijft en waar weinig over geweten is. Volgens de Gilde zelf zijn ze een gewone beroepsorganisatie. “We verdedigen de belangen van onze leden. Het zou raar zijn om het omgekeerde te doen”, stelt voorzitter Bjorn Borrey nogal laconiek.

Dat verdedigen van de belangen gebeurt ook vrij openlijk. De Gilde is een erkende beroepsorganisatie, maar mag officieel niet mee aan de onderhandelingstafel zitten bij sociaal overleg. Die rol is voorbehouden voor de sociale partners, zijnde vakbonden en werkgever. Maar daar heeft de Gilde iets op gevonden. Voorzitter Borrey zit vermomd als ACV-afgevaardigde mee aan de tafel. Tot grote ergernis van de directie. Maar zelf ziet hij daar absoluut geen graten in. “Waarom zou ik geen vakbondsafgevaardigde mogen zijn? Ik verdedig daar de luchtverkeersleiders. Het gaat vaak om technisch complexe dossiers, waar de vakbondsmensen, die zelf geen luchtverkeersleider zijn, onze hulp bij nodig hebben. Waarom is dat een probleem?”

Omdat de Gilde op die manier grote druk zet op de onderhandelingen, meent een andere luchtverkeersleider, die benadrukt geen lid te zijn van de Gilde. “De Gilde vertegenwoordigt vooral de verkeersleiders van CANAC. Dat is maar een fractie van het hele personeel bij Skeyes en ze voelen zich voor een stuk ook verheven boven de anderen.”

Dat is historisch gegroeid. Vroeger bracht het overvliegend luchtverkeer vanuit CANAC meer op dan het luchtverkeer dat vanuit de verkeerstorens bij de luchthavens wordt geregeld. Dat gaf de Gilde een grote macht. “Ze dreigden gewoon met een staking als ze geen loonsverhoging kregen en de vorige directie gaf bijna altijd toe”, weet de andere luchtverkeersleider. “Niemand durfde hen iets weigeren. Ze regelden ook hun eigen werkschema, wie welke shiften deed. De financieel voordelige nachtshiften bijvoorbeeld. Ze kwamen ook vaak wat later toe op het werk of gingen wat vroeger weg. Niemand die er wat van durfde zeggen. Het kwam er basically op neer dat ze hun eigen zin deden.”

Maar die tijd is voorbij. De nieuwe directie, die in 2013 aangesteld werd, gooide het roer om. Ondertussen kwamen er nieuwe Europese regels en een nieuw financieringssysteem, waarbij het management bij Skeyes meer bevoegdheden heeft. De macht van de Gilde is dus aan het afkalven.

En dat is niet naar hun zin, getuigt een jonge luchtverkeersleider. “Het zijn vooral de oudere collega’s die lid zijn. Wij, de jongeren, zien het nut niet echt van zo’n toch wel duur lidmaatschap. De ouderen willen vooral hun privileges van vroeger behouden, ook al is dat in het huidige systeem onhoudbaar. Maar de Gilde-leden zijn niet bezig met het voortbestaan van het bedrijf. Het kan hen niets schelen of Skeyes failliet gaat. Zij zijn statutair beschermd en weten dat er overal een tekort is aan verkeersleiders. Ze kunnen overal terecht.”

Als jonge kracht en niet-lid voelt hij naar eigen zeggen een enorme druk vanuit de Gilde. “De oproep tot actie komt wel degelijk vanuit de Gilde. En wie niet meedoet, zoals ik, die krijgt dreigementen. Dat ze mij een slechte roostering gaan geven, dat ik moet oppassen want dat zij mijn carrière kunnen maken of breken.”

De Gilde heeft altijd ontkend dat zij achter de acties zit of druk uitoefent op wie dan ook, maar dat ze het sociaal overleg in een richting wil sturen, wil voorzitter Bjorn Borrey wel toegeven. “We sturen weleens mails naar de vakbondsafgevaardigden met onze opmerkingen ja. We willen hen zo ons standpunt laten weten. Dat moet toch kunnen. Wij vertegenwoordigen de luchtverkeersleiders en hun mening is wel degelijk belangrijk.”

10 is 14

CEO Johan De Cuyper zei het ooit in een interview met Knack letterlijk: het is de Gilde die ervoor zorgt dat het sociaal overleg keer op keer faalt. Een stelling waar minstens een grond van waarheid inzit, stelt ook Bart Neyens van de socialistische vakbond ACOD. “Niemand betwist dat de job van luchtverkeersleider zwaar is en dat de werkdruk hoog is. Maar tijdens de onderhandelingen komt het altijd weer terug op één punt, iets dat enkel de luchtverkeersleiders en vooral die van CANAC aanbelangt. De ‘10 is 14'. Dat is de regeling die zegt dat wie een nachtshift van 10 uur doet, daar 14 uur voor betaald krijgt.”

Die regeling is historisch zo gegroeid en is voor die luchtverkeersleiders heel voordelig. Dat er niet toegegeven wordt op dat punt, zegt veel over wie het aan de onderhandelingstafel voor het zeggen heeft. “Voor ons is dat geen breekpunt”, zegt Neyens. “Bovendien vrezen we dat zoiets ten koste kan gaan van het andere personeel. Die ‘10 is 14'-regeling geldt slechts voor 150 van de ruim 900 personeelsleden bij Skeyes, namelijk de verkeersleiders in CANAC en die in de torens van de luchthavens van Brussel en Luik. Want er werken ook veel technici en administratief personeel. Als de Gilde haar zin krijgt, komen we in de rode cijfers. En worden het moeilijke gesprekken om een goeie cao te krijgen voor het andere personeel.”

10 is 14
Beeld RV

Is het conflict bij Skeyes dan terug te brengen naar een machtspelletje tussen de Gilde en CEO De Cuyper? Waarbij de tweede de eerste probeert onder de knoet te krijgen en de tweede zich danig aan het verweren is? Wellicht wel, denkt ook luchtvaartexpert Luk De Wilde. “Het wordt heel persoonlijk gespeeld. Dat is op zich opmerkelijk. Het is natuurlijk een feit dat deze CEO meer weerwerk biedt dan de vorige. Bovendien zie je inderdaad dat de macht van de Gilde aan het verkleinen is. De jongere haken af. En na de aanslagen van 2016 heeft de Gilde zich ook niet bepaald populair gemaakt toen ze een week na de aanslagen, toen het hele land nog aan het rouwen was en de luchthaven nog in puin lag, al luchtverkeersleiders opriepen om zich ziek te melden, uit protest tegen het personeelstekort. Dat werd hen niet in dank afgenomen.”

Dat het conflict muurvast zit, lijkt een understatement. Bij een aantal Gilde-leden is te horen dat enkel een vertrek van CEO De Cuyper de toestand kan ontmijnen. “Het enige wat wij willen is dat hij een beetje respect toont”, zegt de ervaren luchtverkeersleider. “We zijn een schaars goed, en daar moet je met zorg mee omgaan. Hij doet net het tegenovergestelde. Wij zijn kapot, op. En we moeten steeds harder werken. Dat komt de veiligheid echt niet ten goede.”

Bij de directie houden ze in de gegeven omstandigheden liever hun lippen stijf.  Om de situatie niet nog erger te maken dan ze al is.