Verplichte inenting tegen mazelen: ja of neen? ‘Soms moet je water bij de wijn doen’

Paolo Bonanni: ‘Soms is het nodig om inenting te verplichten’

“Had je het mij tien jaar geleden gevraagd, ik zou nooit hebben gepleit voor een verplichte vaccinatie. Toen was ik ervan overtuigd dat we gewoon zo veel mogelijk mensen moesten overtuigen van de voordelen. Als iedereen er het nut van inziet en de vaccinatiegraad hoog ligt, waarom zou je het dan verplichten? Maar als de realiteit je overtuiging inhaalt, moet je bereid zijn water bij de wijn te doen.

“Zo’n tien jaar geleden hebben we de verplichting tot vaccinatie afgeschaft in één regio in Italië, als experiment. Maar dan moet je wel voldoende investeren in communicatie, zodat mensen doorhebben waarom we dat doen. Daar knelde het schoentje: er kwam te veel miscommunicatie, gecombineerd met enkele media die de controverse zochten. Journalisten gaven mensen met gekke ideeën, zoals de link tussen vaccins en autisme, evenveel aandacht als degenen die 99,99 procent van de wetenschap achter zich hadden. 

“Die ideeën hebben altijd al bestaan, maar eigenlijk moeten we er geen aandacht aan schenken. Niet om de discussie uit de weg te gaan, want vaccinaties zijn na drinkbaar kraanwater zowat de belangrijkste medische uitvinding. Maar door gekke ideeën aandacht te geven, spelen we hen gewoon in de kaart.

“Die miscommunicatie kwam rond 2014 sterk opzetten, net op het moment dat Europa een dramatische uitbraak van mazelen kende, met 5.000 gevallen in Italië alleen al. Daarom besliste de Italiaanse regering in 2017 dat het gewoon nodig was om, op z’n minst tijdelijk, over te gaan tot een verplichte vaccinatie. De verplichting wordt afgedwongen met boetes. Met een maximum van 500 euro zijn die niet extreem hoog en dus meer een signaal in de juiste richting dan een zware straf. Nu is de situatie al een stuk beter dan vijf jaar geleden..

“Door collega’s word ik soms aangesproken op mijn positie, bijvoorbeeld in het Verenigd Koninkrijk. Daar genieten de publieke gezondheidsinstellingen net als in België een groot vertrouwen. Kijk, ik blijf erbij dat in een ideale situatie iedereen overtuigd kan raken. Nu was het gewoon praktisch nodig om tot een verplichting over te gaan.

“Al hangt het bij ons ook samen met een groter probleem: de opkomst van het populisme. Populisten stellen het establishment in vraag. Onrechtstreeks horen daar ook de publieke instellingen bij die vaccinaties organiseren. Daardoor zien ouders zich gelegitimeerd om het nut van die vaccinaties in twijfel te trekken. Je ziet dat ook bij de Amerikaanse president Donald Trump. Waar baseert die zich dan op? Hij weet het zelf niet. Hij beschikt niet over voldoende kennis of gegevens om conclusies te trekken. 

“Waarom moeten politici zich dan in godsnaam uitlaten over vaccinaties? Laat dat alsjeblieft over aan wetenschappers.

“Internationaal zien we inderdaad een groeiende groep vaccinatietwijfelaars. Of verplichting een antwoord kan zijn op dat onbegrip? Ook in Duitsland ligt de optie nu op tafel. We moeten zoiets lokaal en tijdsgebonden beoordelen. Daarbij staat vaccinatie zelf niet ter discussie. De manier waarop we dat doen, kan wel besproken worden.”

Dirk Devroey: ‘Vaccinatiegraad is hier hoog genoeg’

“In België is alleen vaccinatie tegen polio verplicht. Vroeger ook die tegen de pokken, maar die ziekte is uitgeroeid en dus heeft de overheid die verplichte vaccinatie stopgezet. Of ik dat zeer korte lijstje zou willen uitbreiden met een verplichte vaccinatie tegen mazelen? Als iedereen zijn verantwoordelijkheid neemt en zijn gezond verstand gebruikt, lijkt me dat niet nodig. 

“De vaccinatiegraad in ons land is voldoende hoog, mede dankzij de werking en organisatie van Kind en Gezin. En via het digitale platform vaccinnet.be zouden we die graad heel goed kunnen monitoren, als dat nodig is. Dat lijkt me geruststellend genoeg.

“Mazelen kunnen we namelijk perfect beheersen via de zogenoemde groepsbescherming: als slechts een klein aantal mensen niet gevaccineerd is, vormt dat geen probleem. We hebben in België, in tegenstelling tot bijvoorbeeld de Verenigde Staten, geen grote streng-religieuze groeperingen die vaccinaties afwijzen. Hooguit een beperkte groep ‘antivaxxers’. Dus waarom zou je gaan verplichten? We moeten de mensen niet nodeloos willen betuttelen. Laat ze zoveel mogelijk de vrije keuze, maar: informeer ze goed.

“Daarom wil ik wél een actiepunt maken van artsen die bewust verkeerde informatie geven. 99,99 procent van de artsen – huisartsen en specialisten – is het erover eens dat je best kunt vaccineren tegen mazelen. We kennen de gevaren van mazelenvaccinatie: het sterftecijfer is 1 op 1 miljoen – niemand kent iemand die gestorven is aan het mazelenvaccin. Het sterftecijfer door mazelen bij mensen die niet of slechts één keer zijn gevaccineerd, bedraagt daarentegen 1 op 1.000. Dat is zeer veel. In Europa zijn vorig jaar veel meer mensen gestorven door mazelen dan door aanslagen of door vliegtuigongevallen.

“Er zijn dus artsen – mensen die wetenschappelijk gevormd zijn – die zeggen dat je niet moet vaccineren. Onder hen een aantal believers, en een aantal anderen die een markt zien, die zo aan patiëntenbinding proberen te doen. Die artsen moet je op het matje roepen en aanpakken, vanuit de Orde of de overheid. Zij zijn er mee verantwoordelijk voor dat we van die gekke berichten te lezen krijgen, bijvoorbeeld dat vaccinatie autisme veroorzaakt. Daar is geen enkel bewijs voor. 

“De waarheid is dat de diagnose voor autisme nu veel fijner is afgesteld en we die diagnose daardoor vaker kunnen stellen. Vroeger waren dat ‘vervelende kinderen’ of ‘slechte leerlingen’. Die ziekte bestond dus al veel eerder. Vergelijk het met de diagnose van ADHD – dat waren vroeger ‘lastige’, ‘drukke’, ‘ongehoorzame’ kinderen.

“Diezelfde artsen stellen ook dat je door te vaccineren je eigen immuniteit vermindert. Dat onze immuniteit de afgelopen decennia is afgenomen, klopt, maar dat komt niet door het vaccineren; wel doordat we in een veel te propere omgeving leven: we mogen ons niet meer vuil maken, we moeten altijd onze handen wassen, het glas waaruit we drinken moet proper zijn, alles moet gewassen zijn, enzovoort.

“Kortom: het is de verantwoordelijkheid van iedere ouder om zijn kind te laten vaccineren, maar het is de plicht van de overheid om verspreiders van valse informatie aan te pakken.”