Minder CO2, maar ook minder lucht­vaart­jobs: de gevolgen van een vliegtaks voor ons land volgens een gelekte EU-studie

De totale bijdrage van de wereldwijde luchtvaart wordt geschat rond de 2-3 procent wanneer we spreken over de opwarming van de aarde. Dat is niet gigantisch veel, maar de uitstoot van de luchtvaart groeit wel fors en zal fors blijven groeien, zeggen de voorspellingen. Bovendien geniet de luchtvaart, zeggen critici, van een fiscaal gunstregime, ze zijn namelijk vrijgesteld van allerlei belastingen. Het uitblijven van een belasting op kerosine is en blijft een doorn in het oog.

Vliegen kost geld, het is dus een fout om te zeggen dat de luchtvaart niks moet betalen om te mogen opereren. Er zijn kosten voor het gebruik van de luchtverkeersleiding, er zijn overvliegrechten, er zijn start - en landingsgelden, luchthaventaksen, nationale passagierstaksen en op Brussels Airport bijvoorbeeld extra kosten voor wie met een oud en luid vliegtuig wil landen.

Desalniettemin blijkt uit de Europese studie dat Europa een fiscaal paradijs is voor de luchtvaart. Zo is een belasting op kerosine voor internationale vluchten onbestaande, en heffen veel landen in de EU zelfs geen btw op vliegtickets. In vergelijking met landen als de Verenigde Staten, Canada, Australië en Mexico doen we het minder goed. Daar wordt al langer belasting geheven op kerosine voor bijvoorbeeld binnenlandse vluchten, of voor vluchten tussen de VS en Canada.

In Europa bekleedt België samen met een handvol andere lidstaten een unieke positie. De gemiddelde belasting die de luchtvaart moet betalen is volgens de EU-studie gelijk aan 0 en dat is schandalig, vertelt Laurien Spruyt van de Bond Beter Leefmilieu die de studie in handen kreeg: "De studie toont aan dat Europa een belastingparadijs is voor de luchtvaart. En dat kan in deze tijden toch echt niet meer. De invoering van een taks op brandstof alleen al zou ervoor zorgen dat de CO2-uitstoot fors naar beneden gaat en dat dat geen negatief effect heeft op jobs en op de economie in het algemeen."

De luchtvaartsector zelf heeft vaak gezegd dat hij wel bereid is om belastingen te betalen op bijvoorbeeld brandstof, maar dat er wettelijke en vooral ook internationale regels zijn die dat verbieden. Maar zo blijkt nu, dat is voor interpretatie vatbaar.

De internationale luchtvaartorganisatie van de Verenigde Naties, ICAO, heeft in 1944 op een congres in de Amerikaanse stad Chicago een aantal grondregels voor de internationale luchtvaart op papier gezet. Ook rond het heffen van belastingen op brandstof.

Een deel van artikel 24 - dat de studie nu aanhaalt om te zeggen dat belastingen op brandstof wel kunnen - luidt als volgt: "Een vliegtuig op een vlucht naar, van of over het grondgebied van een lidstaat zal tijdelijk vrijgesteld worden van belastingen en douaneregels van die staat, betreffende brandstof aan boord van het vliegtuig."

Ook in Europa zijn er richtlijnen over het belasten van brandstof, zo is het mogelijk om tussen twee EU-landen akkoorden te sluiten om vliegtuigbrandstof wel degelijk te belasten. Tot op heden gebeurt dat echter niet.

Het probleem ligt vooral bij grote luchtvaartakkoorden tussen landen, daarin staan vaak uitzonderingen met betrekking tot het belasten van brandstof. Het luchtvaartakkoord tussen de EU en de VS is daar zeer duidelijk over, de vluchten zijn vrijgesteld van een kerosinebelasting.

In de Verenigde Staten zelf zijn er dus wel taksen die door luchtvaartmaatschappijen betaald moeten worden voor binnenlandse vluchten. De bedragen verschillen van staat tot staat en de opbrengst van de taksen vloeit ook terug naar de luchtvaartsector zelf, internationale luchtvaart naar en van Europa geniet dus wel een vrijstelling.

De Europese Unie stelt als kerosinetaks een minimumbedrag voor van 33 cent per liter brandstof. Lidstaten mogen meer vragen of kunnen ook minder vragen, daar spreekt de studie zich niet over uit.

Indien België 33 cent per liter kerosine zou vragen, dan zijn de gevolgen zeer duidelijk voelbaar. De passagiersaantallen zouden dalen met maar liefst 17 procent, de ticketprijs zou 16 procent stijgen, het aantal vluchten daalt volgens het model rechtevenredig met 17 procent en ook het aantal jobs  neem met 17 procent af.

Op Brussels Airport alleen al zijn 20.000 banen. Het onderzoek gaat uit van 6.000 directe banen voor de hele sector, maar de Nationale Bank spreekt over een vijfvoud van dat getal wat betreft banen op opnze luchthavens: 60.000 in totaal. Het verlies aan jobs en economische opbrengsten uit de luchtvaart worden volgens de Europese Commissie dan gecompenseerd en netto zou er geen jobverlies zijn, zegt ook Laurien Spruyt van de Bond Beter Leefmilieu: "We gaan naar een verschuiving van vervuilende jobs naar minder vervuilende jobs. De banen die verloren gaan in de luchtvaart worden gecompenseerd door de creatie van jobs elders, netto is er dus geen verlies. De taks levert elk jaar ook een half miljard euro op, geld dat kan gebruikt worden voor de uitbouw van het treinnetwerk bijvoorbeeld."

De studie bestudeert ook scenario's waarin ons land enkel een tickettaks zou invoeren, of een btw van 6 procent op vliegtickets. Ook hier gaan 4 tot 6 procent jobs verloren in de luchtvaart en gaat de CO2-uitstoot met 4 tot 6 procent achteruit (De totale uitstoot van de transportsector binnen de EU wordt geschat op 31 procent, de lucht - en scheepvaart nemen daar 7% voor hun rekening van).

De Commissie onderzocht ook wat de impact zou zijn als alle 28 EU-lidstaten hun huidige vliegtaksen afschaffen en vervangen door een uniforme belasting op brandstof van alweer 33 cent per liter kerosine. De vraag naar vliegreizen zou ook hier dalen volgens het onderzoek, er zouden 11 procent minder passagiers het vliegtuig nemen. De ticketprijs zou gemiddeld stijgen met 10 procent. 

Het feit dat er minder passagiers zijn zal volgens de studie automatisch resulteren in minder vliegbewegingen en vliegtuigen. Dat heeft als gevolg dat het aantal jobs in de Europese luchtvaartsector met 11 procent zal afnemen (van de 362.000) en de CO2-uitstoot eveneens met 11 procent, besluit het onderzoek.

De studie spreekt zich niet uit over de wenselijkheid van een vliegbelasting, maar wou een objectieve analyse maken van de huidige belastingsystemen in de EU en een vergelijking met de andere regio's in de wereld.

Bekijk hieronder het verslag uit "Het Journaal":

Bekijk hieronder het gesprek met Europees parlementslid Anneleen Van Bossuyt (N-VA) en econoom Paul De Grauwe in "De afspraak":