Pleidooi voor nieuw Duits volkslied komt minister-president Thüringen op felle kritiek te staan
Met een pleidooi voor een nieuw volkslied heeft de minister-president van de oostelijke Duitse deelstaat Thüringen bijna dertig jaar na de val van de Muur hoon en ergernis over zich afgeroepen. Bodo Ramelow stelt dat het huidige volkslied impopulair is bij Duitsers uit de voormalige DDR, die hun eigen volkslied hadden, en dat het bij hemzelf herinneringen oproept aan de nazitijd.
Bondskanselier Angela Merkel, zelf opgegroeid in de Deutsche Democratische Republik, liet weten zowel de tekst als de muziek prachtig te vinden. Andere prominente politici bekritiseerden het voorstel in soms scherpe bewoordingen.
Ramelow, lid van de partij Die Linke, die voortkomt uit de communistische partij in de DDR, heeft bijna 30 jaar na de val van de Muur een gevoelig snaar geraakt. Na de eenwording van de DDR en de Bondsrepubliek in 1990 besloot de regering in de toenmalige hoofdstad Bonn dat de derde strofe van het aloude Das Lied der Deutschen, meestal Das Deutschlandlied genoemd, het volkslied van álle Duitsers zou zijn. Daarmee verdween het Oost-Duitse volkslied Auferstanden aus Ruinen (vrij vertaald: uit de as herrezen). Veel voormalige DDR-burgers zagen het als een blijk van westerse arrogantie. Ze vonden dat er een nieuw volkslied moest komen, of dat een lied van Bertolt Brecht tot volkslied verheven moest worden.
De derde strofe, het officiële volkslied, begint met de beroemde regels ‘Einigkeit und Recht und Freiheit/ für das deutsche Vaterland’ (Eendracht en recht en vrijheid / voor het Duitse vaderland). Het volledige lied begint met de beladen woorden: ‘Deutschland, Deutschland über alles/ Über alles in der Welt’ (Duitsland, Duitsland boven alles / boven alles in de wereld). Beladen, omdat juist dat deel door de nazi’s uitverkoren was.
Het zingen ervan is in Duitsland weliswaar niet verboden, maar geldt als smakeloos en provocerend. Onlangs werd een vooraanstaande politicus van de rechts-populistische partij AfD in Thüringen betrapt op het zingen van de gewraakte strofe met partijgenoten. Minister-president Ramelow van de deelstaat ziet daarin een bewijs dat Duitsland een nieuw volkslied nodig heeft. Bovendien zingen volgens hem “veel Oost-Duitsers het volkslied niet mee”, omdat ze het niet als het hunne beschouwen.
Ramelow zegt in een West-Duitse krant dat hij het lied van tekstschrijver August Heinrich Hoffman von Fallersleben (1798-1874) en componist Joseph Haydn (1732-1809) zelf wel meezingt, zij het met tegenzin: “Ik zie nog steeds beelden van naziparades voor me.”
Negatief
Collega’s van andere oostelijke Duitse deelstaten reageerden negatief. De christen-democratische minister-president Reiner Haseloff van Saksen-Anhalt: “Als Oost-Duitser weet ik dat de inhoud van het volkslied een reden was om toe te treden tot de Bondsrepubliek. Want daar gold Einigkeit und Recht und Freiheit” – alles wat in de DDR ontbrak.
Ook op sociale media moet Ramelow het ontgelden. Hij wil een volkslied voor iedereen, “moeten er dan ook Turkse en Arabische passages in?”, vraagt iemand schamper. Anderen wijzen er – al dan niet spottend – op dat er nog meer mankeert aan het lied, want met woorden als ‘vaderland’ en ‘broederlijk’ is het vrouwonvriendelijk.
Ramelow krijgt wel bijval van voormalige DDR-dissidenten. Theoloog Friedrich Schorlemmer, een van de drijvende krachten achter de vreedzame revolutie, juicht een nieuwe discussie over het volkslied toe. Al was het maar om het zelfbewustzijn te versterken van de Oost-Duitsers “die destijds verloren”.