Europa houdt vast aan deal met Iran en waarschuwt voor "oorlog door een misverstand"
De onverwachte tussenstop van de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Mike Pompeo in Brussel lijkt weinig verschil te hebben gemaakt. Europa blijft de deal met Iran, over het Iraanse kernprogramma, verdedigen en naleven. Tegelijk waarschuwt Europa de VS voor de oplopende spanningen met Iran. Die doen de kans op een oorlog op basis van een misverstand - een "war by accident" - alleen maar toenemen.
VS-minister van Buitenlandse Zaken Mike Pompeo zal morgen te gast zijn bij de Russische president Vladimir Poetin. Onderweg maakte hij een tussenstop in Brussel voor overleg met de Europese Unie, en dat was niet gepland. De toekomst van het nucleaire akkoord met Iran stond bovenaan de agenda. Die kwestie werd nog prangender nu er een militaire opbouw bezig is in de Perzische Golf en er daar gisteren vier schepen zijn aangevallen. (Lees verder onder de foto).
Europa blijft achter het nucleaire akkoord met Iran staan, ook al wil de Verenigde Staten dat anders. Maar dan moet volgens EU-topdiplomate Federica Mogherini Iran zich wel aan ALLE bepalingen van dat akkoord houden. Dat is nog eens herhaald na gesprekken van Mogherini met de ministers van Buitenlandse Zaken van Groot-Brittannië, Frankrijk en Duitsland, respectievelijk Jeremy Hunt, Jean-Yves Le Drian en Heiko Maas. Mogherini beklemtoonde dat enkel het Internationaal Agentschap voor Atoomenergie de naleving kan controleren en beoordelen.
Tot nu toe heeft Iran alle verplichtingen van dat akkoord nageleefd, maar vorige week liet Teheran weten dat het een aantal bepalingen daarvan binnenkort niet meer zou uitvoeren. Het zou dan gaan over het bezit van verrijkt uranium dat als onderdeel voor een kernbom gebruikt zou kunnen worden. In dat geval dreigt onder meer Frankrijk om de sancties tegen Iran opnieuw in te voeren.
EU tussen hamer en aambeeld (VS en Iran)
Een jaar nadat VS-president Donald Trump zijn land eenzijdig uit het nucleaire akkoord heeft teruggetrokken, staat dat belangrijke verdrag dus op losse schroeven.
De Iraanse economie lijdt zeer zwaar onder de nieuwe Amerikaanse sancties. En omdat die ook Europese en andere bedrijven kunnen treffen, hebben die ondernemingen hun contracten met Iran eveneens verbroken. Bedrijven zoals Peugeot-Citroën, Total, UniCredit en andere vrezen miljardenboetes vanuit de VS of van de Amerikaanse markt geweerd te worden.
Frankrijk, Duitsland en Groot-Brittannië hebben daarom een systeem bedacht om toch nog een zekere handel met Iran toe te laten, zonder dat Europese bedrijven door de VS bestraft zouden worden. Dat heet INSTEX (Instrument in Support of Trade Exchanges), een ingewikkeld ruilsysteem zonder dollars waarbij Europa toch nog voedsel, medicijnen en medische apparatuur aan Iran zou kunnen leveren zonder dat Amerika EU-bedrijven zou kunnen bestraffen.
Iran zou graag zien dat de EU dat systeem verder uitbreidt tot ALLE goederen en diensten, maar dat is allicht te optimistisch. Waarschijnlijk was het "ultimatum" van Teheran vorige week bedoeld om INSTEX tot meer flexibiliteit te bewegen. Omgekeerd verhogen de VS de druk op Europa om dat INSTEX-systeem - en bij uitbreiding de hele deal - te laten vallen.
Delicaat moment
Voorlopig houdt Europa dus voet bij stuk. De Amerikaanse minister Pompeo kon zijn Europese collega's niet overtuigen. Integendeel, zij drukten bij hem hun bezorgdheid uit over de oplaaiende spanningen. Federica Mogherini wond daar na afloop van het overleg geen doekjes om. "Mike Pompeo kreeg van ons heel duidelijk te horen dat we ons op een cruciaal en delicaat moment bevinden, en dat de zinvolste en meest verantwoordelijke houding er nu één is van maximale terughoudendheid, en het vermijden van elke militaire escalatie."