Wat zijn de symptomen van legionella? Dit weten we over de uitbraak in Gent

Wat is er gebeurd in Evergem?

Mensen zijn besmet geraakt met legionellose, een infectieziekte ten gevolge van de legionellabacterie. De meesten van hen hebben zich met klachten gemeld in Gentse ziekenhuizen rond 3 mei, maar vanaf 7 mei kwamen er opnieuw patiënten binnen. In totaal waren er uiteindelijk 32 patiënten, van wie er 2 overleden zijn.

Hervé Férodet, een alleenstaande vijftiger, leed aan suikerziekte en was daardoor mogelijk gevoeliger voor de infectie. Daarna overleed een tweede slachtoffer, een man van zeventig. “Sommige mensen met diabetes hebben ook een verzwakte gezondheid en in die zin kan het een rol spelen”, zegt Jan Van Bouwel van het Instituut voor Bedrijfsveiligheid. “Legionella is vooral gevaarlijk voor oudere mensen, rokers en mensen met een verminderde immuniteit.”

Op dit moment liggen nog 2 patiënten in het ziekenhuis, maar niet langer op intensieve zorgen.

Hoe ontstaat legionellabesmetting?

In elk water zit eigenlijk de legionellabacterie, maar dan in kleine hoeveelheden, die zelfs met staalnames niet vaststelbaar zijn. De bacterie gedijt goed in water met een temperatuur tussen de 25 en de 50 graden Celsius, maar groeit vooral heel snel in stilstaand water tussen 30 en 35 graden. 

Als dat water vervolgens op een of andere manier vernevelt, kunnen mensen het inademen en besmet geraken. “De meeste gezonde personen zullen zich een paar dagen grieperig of verkouden voelen, maar bij sommigen evolueert dat naar een longontsteking”, zegt Van Bouwel. 

In 1999 geraakten 85 mensen besmet bij een uitbraak, van wie vijf mensen overleden. Ze hadden allemaal een beurs bezocht met bubbelbaden. Bij de uitbraak in het Gentse is de bron minder duidelijk. Het Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid zoekt nog achter de haard van de besmetting. 

Waarom is het zo moeilijk om de haard van de besmetting te vinden?

De personen die in Gentse ziekenhuizen terechtkwamen met symptomen van legionella hebben vermoedelijk niet dezelfde activiteit gedaan. Het gaat om mensen van diverse leeftijden, van 25 jaar tot 90 jaar, met heel andere levensstijlen. Wat ze wel gemeenschappelijk lijken te hebben, is dat ze veel in Evergem komen, een gemeente net buiten Gent, in de buurt van de haven.

Bij zeventien bedrijven met koeltorens zijn stalen genomen. In de stalen van 5 bedrijven is deze vorm van legionella aangetroffen. In 3 bedrijven ging het om relatief lage waarden, terwijl in 2 bedrijven hogere waarden opgetekend werden. Dat wil nog niet zeggen dat deze bedrijven effectief de bron van de besmetting waren. De 5 bedrijven zullen nu verder onderzocht worden, met prioriteit voor de 2 firma’s waar de hoogste waarden vastgesteld werden. De resultaten van het labo-onderzoek worden pas verwacht in de week van 3 juni.

Waarom is een koeltoren de mogelijke oorzaak? 

Koeltorens zijn gevoelige installaties voor legionellaverspreiding. In 2006 zorgde een koeltoren in Amsterdam voor een uitbraak, met twee dodelijke slachtoffers als gevolg. Ook in Frankrijk is het al gebeurd. In een koeltoren valt water naar beneden over een warmtewisselaar. Dat water neemt die warmte op. Een ventilator stuwt een luchtstroom over dat water, en die nevel kan zich verspreiden in de omgeving.

“Normaal gezien is dat geen enkel probleem doordat voldoende bacteriedodende middelen zoals chloor worden voorzien, en controles worden uitgevoerd”, zegt Jan Van Bouwel van het Instituut voor Bedrijfsveiligheid. “Bij een goed controlebeheer kan je dit normaal vermijden.”

Is er nog besmettingsgevaar? 

Zolang er geen uitsluitsel is over de bron van de besmetting, is die vraag moeilijk te beantwoorden. Dat er nog steeds patiënten zich melden, wil niet meteen zeggen dat de bron van de besmetting nog niet verdwenen is. “Tussen de blootstelling aan en het vaststellen van een longontsteking zitten algauw tien dagen”, zegt Van Bouwel.

Het Agentschap Zorg en Gezondheid zegt “voorzichtig hoopvol” te zijn dat de uitbraak achter de rug is, omdat er de afgelopen 5 dagen geen nieuwe start van symptomen is gemeld. Bovendien heeft in alle bedrijven na de staalnames een desinfectie plaatsgevonden. 

Is er dan een gebrek aan controle op koeltorens?

Na de dodelijke uitbraak in 1999 bij bubbelbaden in Kapellen is de regelgeving in Vlaanderen aangepast. In 2007 heeft Vlaanderen dat nog uitgebreid met het zogeheten ‘legionellabesluit’, een ministerieel besluit dat stelt dat gebouwen met een verhoogd risico, zoals zwembaden, rusthuizen en scholen, een beheersplan moeten hebben.

Ook koeltorens hebben een verplicht beheersplan en zijn meldingsplichtig. “Als je water vernevelt moet dat gemeld zijn bij het Agentschap Zorg en Gezondheid”, zegt Van Bouwel. “Er zijn dan maandelijkse controles op het kiemgetal, een soort algemene bacterietelling. Twee keer per jaar moet men ook een legionellastaal nemen.”

Het agentschap is ook die maandelijkse controles van de onderzochte bedrijven aan het bestuderen. “Daar is nog niets in opgedoken”, zegt Moonens. 

Waarom heet het eigenlijk legionella of legionairsziekte?

De bacterie heeft haar naam te danken aan een eerste grote uitbraak bij een bijeenkomst van oorlogsveteranen in Philadelphia, in 1977. De oud-strijders van de oorlog in Korea werden besmet door de verluchtingsinstallatie van het hotel waar ze verbleven. Maar liefst 221 veteranen werden ziek en er stierven uiteindelijk 34 mensen aan de longontsteking.