usage worldwide

Hoe Amerika op een beslissend keerpunt staat in het uiterst felle abortusdebat: niets lijkt voor eeuwig 

Niets lijkt nog voor eeuwig in de VS. Veel verworven rechten worden teruggedraaid in het Amerika van Donald Trump. Een discussie die nog dateert uit de jaren 60 van de vorige eeuw laait weer helemaal op. Nieuwe restrictieve wetten in Georgia, Mississippi, Ohio en nu ook Alabama tonen hoe Amerika op een beslissend keerpunt staat in het felle abortusdebat. Alabama gaat het verst en verbiedt abortus nagenoeg totaal. Onze man in Amerika, Björn Soenens, geeft tekst en uitleg.

analyse
Björn Soenens
Björn Soenens is Amerikacorrespondent voor VRT NWS. Hij woont in Brooklyn, New York City.

In Alabama werd er geschreeuwd, geroepen en gescholden tijdens de parlementaire discussie over het Republikeinse wetsvoorstel om abortus nagenoeg te verbieden. De nieuwe wet gaat wel erg ver: ook abortus in het geval van verkrachting of incest is voortaan verboden. Een abortus ondergaan of uitvoeren is voortaan weer een misdaad in de zuidelijke staat Alabama. Er staan celstraffen op tussen 10 en 99 jaar.

De enige mogelijkheid tot abortus doet zich voor als het leven van de moeder acuut in gevaar is. Volgens de Republikeinse indienster van de wet, Terri Collins, is de wet helder: een baby in de baarmoeder is een persoon. En dat leven is heilig, zodra de bevruchte eicel zich in de baarmoederwand heeft genesteld. Elke aanval op het leven zal worden beschouwd als moord.

De "fetal heartbeat"

Dit jaar alleen al zijn in 16 staten van Amerika wetsvoorstellen ingediend om het recht op abortus aan banden te leggen. In Mississippi, Kentucky, Ohio en Georgia geldt nagenoeg een totaal verbod op abortus. Zodra de foetus een hartslag heeft – fetal heartbeat - is abortus verboden. Dat is na zes weken in de zwangerschap. Op dat moment weten vele vrouwen overigens nog niet dat ze zwanger zijn. 

Eigenlijk zijn de voorstanders van strengere abortuswetten uit op het afschaffen van Roe v. Wade, de federale abortusregeling van het Federale Hooggerechtshof uit 1973. Ze willen de klok terugdraaien en voelen dat de wind gunstig waait in Trumptijd.

Ze hebben de volle steun van de president, die in snel tempo een record­aantal conservatieve rechters heeft benoemd in federale hoven en het Hooggerechtshof, die maar wat graag abortusrechten willen inperken. Trump kan het eigenlijk niet schelen (vroeger was hij zelfs voor het recht op abortus), maar hij heeft zich bekeerd tot antiabortusactivist omdat hij zich daardoor verzekerd wist en weet van tientallen miljoenen evangelisch-christelijk-conservatieve kiezers.

De antiabortusactivisten weten dat de strengere abortuswet in Alabama zal worden aangevochten, maar dat is eigenlijk precies wat ze willen. Ze hopen dat de zaak tot bij het Hooggerechtshof komt, dat met een overwegend aantal conservatieve rechters het landelijke recht op abortus wel eens zou kunnen afschaffen, 46 jaar na een historisch arrest.

Sterfgevallen in het kraambed

In North Dakota en Arkansas gelden sinds kort ook abortusbeperkingen. In Iowa en Kentucky hebben lokale rechtbanken verstrakte abortuswetten inmiddels geblokkeerd. Actrice en #MeToo-activiste Alyssa Milano heeft al opgeroepen tot een seksstaking, met de hashtag #SexStrike, als antwoord op de campagne tegen abortusrechten. Milano roept de vrouwen op om geen seks meer te hebben met mannen in Alabama en Georgia, zolang de vrouwen de autonomie over hun eigen lichaam niet terugkrijgen. 

Ook verschillende tv- en filmmaatschappijen willen niet langer draaien en produceren in de film- en belasting­vriendelijke staat Georgia. In staten als Georgia, Alabama en Mississippi sterven meer vrouwen dan elders in Amerika in het kraambed. Door abortus min of meer illegaal te maken, bestaat het risico dat nog meer vrouwen zullen sterven: door een illegaal (en slordig) uitgevoerde abortus, of door miskramen of zwakke gezondheidszorg. Het gaat ook bijna altijd om staten die armer zijn dan de rest van de VS. 

In Ohio probeert een wetsvoorstel tegen abortus ook nog een keer de dekking voor abortus (in een erkend gezondheidscentrum) in de ziekteverzekering te schrappen. De strijd wordt op het scherp van de snee gevoerd. In Alabama protesteerden vrouwen, uitgedost in rode gewaden als personages uit "The handmaid’s tale", een boekverfilming van Margaret Atwoods dystopische roman, waarin vrouwen gereduceerd zijn tot broedmachines (foto onder). In een totalitair Amerikaans regime van christelijke fundamentalisten is hun enige rol nog het baren van kinderen.  

Meerderheid is nochtans pro

Uit verschillende peilingen blijkt nochtans dat een meerderheid van de Amerikanen voor het recht op abortus is. Zo was ik een goed jaar geleden nog in Colorado Springs, waar ik antiabortusactivisten interviewde aan de poorten van een centrum waar vrouwen een abortus konden laten uitvoeren. In december 2015 vielen nog drie doden in dat centrum, toen Robert Lewis Dear Jr. drie mensen doodschoot met zijn AK-47-geweer. Dear noemde zich een strijder voor het ongeboren leven. A warrior for the babies.

Ik trok ook naar Boulder, een progressieve enclave, een soort culturele oase aan de voet van de Rocky Mountains. In Boulder is Dr. Hern actief. Hem interviewde ik enkele maanden geleden voor "Terzake" De man is omstreden omdat hij heel laat in de zwangerschap nog abortussen uitvoert (vooral als het leven van de moeder in gevaar is). Dr. Hern heeft veel woeste woede ontmoet in zijn leven. Religieus rechts lust hem rauw. Hij overleefde verschillende aanslagen op zijn leven. 79 is Dr. Hern, en nog steeds aan het werk.

Bekijk hieronder de bewuste "Terzake"-uitzending:

Videospeler inladen...

Zijn goede vriend en collega, Dr. Tiller uit Kansas, is vermoord in 2009. Ook hij verschafte abortus aan vrouwen die verkracht waren of ongewenst zwanger. Hij bekocht het met zijn leven. Hij werd doodgeschoten in zijn kerk. Ach, Amerika is soms al te radicaal en gepolariseerd. En als het niet lukt met antiabortuswetten, dan draaien verschillende staten gewoon de subsidiekraan dicht voor Planned Parenthood, een netwerk van gezondheidscentra voor minder bemiddelde vrouwen die een abortus willen.

Het befaamde Roe versus Wade-arrest

Zoals gezegd gaan de lokale antiabortuswetten regelrecht in tegen een bestaande regeling voor heel het land, het befaamde Roe v. Wade-arrest. Roe v. Wade is ongeveer het bekendste arrest ooit geveld door het Federale Hooggerechtshof, met een meerderheid toen van zeven rechters tegen twee in 1973. 

Het toestaan van abortus is door een deel van Amerika nooit verteerd. Ze noemen zich de pro life-beweging. Na de jaren 70 nam het verzet tegen het recht op abortus weer toe. Zwangerschappen werden zichtbaarder en hoorbaarder door nieuwe technologie: de echografie. Het leven was sneller merkbaar, voelbaar, tastbaar en dat deed het verzet tegen het voortijdig beëindigen van pril leven weer toenemen. Dat was dus na Roe v. Wade.

Het leek al bijna een halve eeuw vast gebeiteld in de wet, een verworven recht

Wade, dat was Henry Wade, de toenmalige openbare aanklager van Dallas County, die het antiabortusstandpunt van de staat Texas verdedigde tegen (Jane) Roe, het juridische pseudoniem van Norma Leah McCorvey, die in 1970 na een vermeende verkrachting vroeg om een abortus. De zaak kwam in 1973 voor het Hooggerechtshof in Washington. Sindsdien is abortus gelegaliseerd in heel de VS en wordt het beschouwd als een speciaal recht op privacy van de vrouw. Het leek al bijna een halve eeuw gebeiteld in de wet, een verworven recht. Een discussie die al lang voorbij had moeten zijn. Dat blijkt dus niet zo.

In de VS lijken vrouwenrechten meer en meer op losse schroeven te staan. Het lijkt er zelfs op dat Amerikaanse vrouwen in steeds meer staten geen baas meer zijn in eigen buik. 

America, land of the f……free?

Herbeluister hier het gesprek met Björn Soenens op Radio 1: 

Copyright 2019 The Associated Press. All rights reserved.

Meest gelezen