Wat dit seizoen van ‘Temptation Island’ zo slecht maakte? De kandidaten trappen er niet meer in

Het was natuurlijk altijd al een gek format. Het idee dat relaties getest moeten worden. En dat je dat dan het beste kunt doen door je op een tropisch eiland te omringen met sexy mensen die de opdracht hebben jou te verleiden. Met camera’s erbij, en gehaaide montage. Met de empathische smoel van Rick Brandsteder, die moet verhullen dat hij het vuurtje graag wat verder opstookt.

Toch werd Temptation Island in 2016, toen het realityformat na lange afwezigheid terugkeerde op de Nederlandse en Vlaamse televisie, enthousiast omarmd. Het programma groeide uit tot het vlaggenschip van VIJF. Vorig seizoen keken wekelijks gemiddeld 700.000 mensen – klinkende kijkcijfers voor de kleine zender. Maar nu zit de sleur er in. Twee weken voor het einde is het huidige seizoen goed voor gemiddeld 488.049 kijkers. Blijven erg mooie cijfers, vindt de zender, die rekening houdt met de nieuwe uitzendavond en de onlinecijfers. Die stegen met 14 procent, naar gemiddeld 192.000 gestarte afleveringen per week.

Maar ook alles bij elkaar geteld blijft dat weinig. In Nederland zakten de kijkcijfers zelfs van 800.000 naar een half miljoen. De sfeer in de resorts is slecht, iedereen lijkt zo snel mogelijk naar huis te willen. Als kijker zit je de rit zuchtend uit. Het laatste kampvuur op een groot scherm? Nee, dank je.

De finale

Vrijdag is de verlossing eindelijk daar. Dan zendt VIJF de finale uit, volgende week volgt nog een terugblik. Wij nemen alvast een voorschot op de evaluatie. Wat maakte dit seizoen zo slecht? En hoe kan het programma beter worden?

In Temptation Island gaan vier stellen ‘de ultieme relatietest’ aan. De partners worden van elkaar gescheiden en met vrijgezellen in een luxeresort geplaatst. Daar worden de avonden overgoten met bacardi-cola, zijn er schuimparty’s en verkleedpartijen met smaakvolle thema’s als ‘stoute verpleegster’ of ‘tropische verrassing’. Om de paar dagen krijgen de partners beelden van elkaar te zien bij het zogenaamde kampvuur. Die beelden worden zonder enige context uitgeserveerd en moeten de partners ongerust maken. Dat lukt veelal ook. En, interessant: kijkers zijn getuige van die manipulatie. “Er is geen andere realityshow die de reality-tv-wetten zo onverbloemd in het format integreert”, schreef tv-recensent Gidi Heesakkers al eens in de Nederlandse krant de Volkskrant.

Naast dat meta-element schuilt de aantrekkingskracht in ironie. Alles is erover: de opgespoten lippen, nepwimpers, tatoeages, opgepompte borstkassen en shots waarin de verleiders (m/v) hun glimmende lijven tonen. De ironische voice-over speelt  graag in op klassenverschillen. Tijdens een date kregen een deelneemster en verleider onlangs een chique diner voorgeschoteld. Zij wilde weten welke vork ze moest pakken voor het voorgerecht. “Gelukkig heeft Gaetan wel wat gastronomische ervaring”, meesmuilde de commentator, waarop de jongen uiteraard het verkeerde antwoord gaf.

Er zit dus verschil tussen de kijkers en de deelnemers. Dat maakt dat de twee groepen niet hetzelfde doel voor ogen hoeven te hebben. Bij de meeste tv-programma’s is dat wel het geval: iemand moet een bepaalde prestatie leveren, het publiek leeft vanaf de bank mee. Bij Temptation Island is er een tegenovergesteld doel. De stellen willen een beetje ongeschonden uit de strijd komen, wat betekent: niet vreemdgaan of onaardige dingen over elkaar zeggen. De kijkers – en de makers dus ook – hopen natuurlijk dat ze dat wél doen.

Jarenlang ging dat goed fout. De kandidaten sprongen gewillig door de hoepels die de productie hun voorhield. Ze graaiden in stringbikinibroekjes, sloegen in het zwembad aan het tongen of doken met een verleider (m/v) het bed in. Op Wikipedia wordt keurig in een tabel bijgehouden hoeveel koppels de zogenaamde relatietest overleefden, alsof het de medaillespiegel van de Olympische Spelen is. Vaak slechts twee van de vier, en in 2018 zelfs maar een.

‘De temptation aangaan’

Dit seizoen zat het de makers tegen. De deelnemers zouden niet, zoals dat in jargon heet, ‘de temptation zijn aangegaan’. In de wereld van Temptation Island is deze term zo’n vanzelfsprekendheid dat nooit wordt uitgelegd wat er precies mee wordt bedoeld. De zin ligt presentatoren, deelnemers en verleiders in de mond bestorven: “Je moet wel de temptation aangaan.”

Dit seizoen viel plotseling op dat ‘de temptation aangaan’, hoe vanzelfsprekend ook in de context van dit programma, júíst in de context van dit programma een belachelijk concept is. Als deelnemers naar de smaak van de makers niet voldoende deelnamen aan het feest, werd dat extreem geproblematiseerd. Dansten en dronken ze wel, dan was dát weer een probleem.

De kandidaten dienen over een heel dun koordje te lopen, een waarop nauwelijks te balanceren valt. Voorheen donderden ze er braaf vanaf, dit seizoen niet. Ze zijn de makers te slim af.

In de media beklaagde presentator Annelien Coorevits zich over de deelnemers. “Ik heb het gevoel dat bepaalde koppels zich niet hebben ingeschreven om hun relatie te testen, maar om bekend te worden”, zei ze tegen de krant Het Laatste Nieuws.

Dat klopt natuurlijk. Het is onvoorstelbaar dat er kandidaten zijn die zich in het verleden oprecht hebben aangemeld om hun relatie te testen, maar feit is dat realitysterren dankzij de opkomst van sociale media er een aantrekkelijk perspectief hebben bijgekregen. Hun 15 minutes of fame kunnen online worden gerekt en te gelde gemaakt. De hoofdrolspelers van dit seizoen hebben inmiddels honderdduizenden volgers op Instagram. Daarmee zijn ze influencers met een groot bereik. De meesten vervolgen hun carrière als professionele spierbundel, bouwpakket voor cosmetisch chirurgen of wandelende reclamezuil. Ook hierin tonen ze zich berekenend, terwijl het format gestoeld is op hun naïviteit.

Verregaande ingrepen

Tijdens de opnamen zal de paniek groot zijn geweest. De crew moet hebben voorzien dat dit een tegenvallend seizoen zou worden. De makers lieten zich daarom verleiden tot vergaande ingrepen in de dynamiek van het programma.

Zo zagen we hoe Laura een avond van het resort werd gestuurd in de hoop dat de andere vrouwen zonder haar een misstap zouden maken. De blonde Vlaamse trok consequent haar eigen plan en bracht feestjes geregeld gapend en met een glas spa rood voor de neus door.  Ze werd een avondje verbannen, omdat ze haar collega’s op het rechte pad probeerde te houden. 

Morgan, een van de mannelijke deelnemers, ontving een videoboodschap van zijn vriendin. Ze had beelden van hem gezien en maakte zich zorgen. Toevallig waren dat precies de zorgen die de makers vermoedelijk ook hadden: hij feestte niet enthousiast genoeg mee en ging derhalve ‘de verleiding niet aan’. Normaliter mogen de deelnemers twee weken niet met elkaar communiceren, maar nu werd de persoonlijke videoboodschap toch maar even getoond. De jongen besloot direct zijn leven te beteren en mee te gaan feesten.

De productie koos voor de vlucht naar voren. Het platte vermaak dat Temptation Island al is, werd nog wat platter gemaakt door de deelnemers te behandelen als een stel laboratoriummuizen. Maar daarmee ontmaskerden de makers zichzelf. Het succes van het programma drijft op het contrast tussen de deelnemers enerzijds en de makers en kijkers anderzijds. Die laatsten vinden elkaar in ironie, in de pretentie dat ze het allemaal niet zo serieus nemen. Maar nu de productie zo nadrukkelijk ingreep, bleek dat de makers  – alle valse commentaartjes van de voice-over ten spijt – het programma natuurlijk wél serieus nemen. Er moet een goed seizoen worden gedraaid. 

Ze hadden het ook anders kunnen aanpakken. Nu er zo weinig gebeurt, wordt duidelijk hoe weinig Temptation Island doet aan karakterontwikkeling. De deelnemers zijn eendimensionale personages. We weten weinig van ze, behalve hoe ze heten en waar ze vandaan komen. Ook de informatie over de relaties is summier. We weten niet wat ze missen of waarnaar ze verlangen.

Herboren format

Begin dit jaar kwam de nieuwe Amerikaanse versie van Temptation Island uit. In 2003 was het programma daar roemloos van de buis verdwenen als toonbeeld van een ‘trashy tv-show’. Anno 2019 is het format herboren – en hoe. Het principe is hetzelfde als in de VIJF-versie: vier stellen testen hun relatie door een paar weken gescheiden van elkaar te leven, omringd door aantrekkelijke vrijgezellen.

Maar het uitgangspunt is anders. In de Nederlands/Vlaamse versie beweren de stellen dat hun relatie goed is. Vooruit, de een is wat jaloers en de ander heeft eens buiten de pot gepist, maar verder is er geen twijfel. De Amerikanen zijn wat volwassener en twijfelen overduidelijk wel. Ze zijn tegen problemen aangelopen in hun relatie en willen uitzoeken of ze ‘met de juiste persoon’ naar de opnamen zijn gekomen. De grote vraag is waarom ze niet gewoon plaatsnemen op de bank van de relatietherapeut, maar soit. Het werkt namelijk.

Met die insteek is ‘de temptation aangaan’ niet een onmogelijke balanceeract op een dun koord, maar een ruimte om te experimenteren. Ze daten veelvuldig en schuwen emotioneel en fysiek contact niet. Het zijn rijke personages, die ook nog eens een ontwikkeling doormaken.

Uiteraard blijft het reality, maar voor het genre lijkt het programma verfrissend oprecht gemaakt. De montage is eerlijker, de presentator betrouwbaarder. Hij maant de deelnemers tot rust als ze overstuur raken van kampvuurbeelden. Ze kennen de context niet, toch? De verleiders lijken niet geselecteerd op het aantal cc’s in hun boezem of op smakeloze tatoeages, maar op de mate waarin ze bij de deelnemers passen. Ze zouden bovendien, heus waar, op zoek zijn naar echte liefde. Daarmee stemmen ze qua mensbeeld in elk geval optimistischer dan hun collega’s bij ons, die op aarde zeggen te zijn om relaties kapot te maken.

De softe reality-aanpak bleek een succes. Het aantal kijkers groeide week na week en de producent kondigde al snel een tweede seizoen aan. Ook in België en Nederland wordt er met lof over Temptation Island USA gesproken. Het chagrijn over ‘onze’ variant en het gejuich over de Amerikaanse zal de makers dan ook aan het denken zetten. Geliefden schijn je niet te kunnen veranderen. Televisieformats wel.

Temptation Island, elke vrijdag om 20.35 uur bij VIJF