50 jaar na Stonewall: Is de Pride nog nodig of is alles al verwezenlijkt? "Ik wil de klok niet meer terugdraaien"

Op 28 juni 1969 valt de politie tijdens de vroege uurtjes homobar Stonewall Inn in de Amerikaanse stad New York binnen. Holebi’s en transpersonen zijn in die tijd loslopend wild die met de regelmaat van de klok worden lastiggevallen en niet in het minste door de politie. Voor de aanwezigen is deze razzia de druppel, ze besluiten terug te vechten en er breken rellen uit.

Lees verder onder de -vermoedelijk- enige foto van de rellen die later in de krant New York Daily News verscheen:

Na de rellen trekt de allereerste Pride door de straten van New York om het oproer te herdenken en om gelijke rechten te vragen. De Stonewall-rellen groeien zo uit tot het startpunt van de Pride-beweging*, eerst in de Verenigde Staten en later in de rest van de wereld.

*Noot: De holebibeweging is ouder dan de Pride-beweging. In België bijvoorbeeld lag de lesbische vrouw Suzan Daniel in de jaren 50 aan de basis van de eerste Belgische holebigroepering.

Lees verder onder de foto van een homobetoging uit 1970:

Nu een halve eeuw later worden jaarlijks op tientallen plaatsen ter wereld Prides georganiseerd en heeft de brede beweging al heel wat resultaat geboekt. In ons land bijvoorbeeld kunnen holebi’s trouwen en kinderen adopteren. Er zijn antidiscriminatiewetten en er is sinds kort een nieuwe transwet (red. al moet die herwerkt worden na uitspraak Grondwettelijk Hof).

Ligt er net nog veel werk op de plank of is intussen zowat alles verwezenlijkt zoals kwatongen soms beweren? Wat moeten we onthouden uit de vijftigste verjaardag van Stonewall? We vragen dat en veel meer aan 5 mensen die actief zijn (of geweest zijn) binnen de beweging: jong en minder jong.

Neal is een theatermaker en acteur. Zelf valt hij eerder op mannen en vindt hij gender irrelevant. Hij speelt vooral in theaterstukken met een zogenoemde queer-insteek, stukken die verder kijken dan de klassieke mannen- en vrouwenrollen. Tussendoor schrijft hij ook soms vlammende opiniestukken over onder meer genderthema's.

Neal vindt de Pride ook anno 2019 nog steeds ontzettend belangrijk, maar dat is niet altijd zo geweest. "Toen ik net uit de kast kwam, vond ik de Pride raar", zegt hij daarover. "Ik herinner me dat ik het op de televisie zag samen met mijn oma. Ik schaamde me een beetje. Het was niet wie ik wilde zijn, dacht ik toen."

Intussen ziet Neal wel het belang in van de Pride. "Ik weet nu waar het vandaan komt en dat het een soort herinnering is aan de Stonewall-rellen", zegt hij. "Nu dat 50 jaar geleden is, is het belangrijk om ons te herinneren dat we daar toen allemaal samen op de barricaden stonden aan het begin van de homorechtenbeweging."

"De lesbiennes, dragqueens en transvrouwen waren de eersten die terugvochten tegen de politie bij de rellen in New York", gaat Neal voort. "Het is dankzij hen dat we nu zoveel rechten hebben. De trieste ironie is dat die groepen nog altijd het minste van alle verworvenheden kunnen genieten. Net daarom is het belangrijk om Stonewall te blijven gedenken en dus om een Pride te organiseren."

"Voor veel mensen die net uit de kast zijn gekomen, voelt de Pride aan als thuiskomen", zegt de 71-jarige Maggie die op vrouwen valt. "Dan zien ze ineens veel soortgenoten. Het is de enige dag dat je jezelf kan zijn en niet moet opletten. Ik vind de Pride dus ontzettend belangrijk." Al is ze ook kritisch voor de beweging. "Er is te weinig ruimte voor vrouwen. Daar moet echt nog aan gewerkt worden", vertelt ze. "Temeer omdat in ons land een vrouw, Suzan Daniel, aan de wieg van de holebibeweging stond."

De afgelopen halve eeuw zijn er grote stappen voorwaarts gezet, zegt Maggie voorts. "Zeker op wettelijk vlak, al verandert de mentaliteit van de mensen niet zo snel." Ze verwijst onder meer naar de situatie in veel woonzorgcentra. "Pioniers van de beweging die er bij het begin al bij waren, kruipen nadat ze in een serviceflat of woonzorgcentrum gaan wonen, terug de kast in." Ze heeft zelf een organisatie mee opgericht om personeel in de ouderenzorg vormingen te geven.

Dat laatste is broodnodig, zegt Maggie, want de huidige situatie leidt soms tot schrijnende situaties. Ze heeft weet van een man wiens echtgenoot is overleden en die sindsdien op zoek is naar een vrouw "die hem aanvaardt als homo". Omdat hij anders vreest voor de reacties in het zorgcentrum. "Twee mannen samen zijn er onaanvaardbaar, vertelde hij me", zegt Maggie. "Werden we maar aanvaard zoals iedereen. Dan konden we leven zoals iedereen. En dat kan nu niet."

Prides zijn volgens homo Adel erg belangrijk: "Het vergroot niet alleen het draagvlak, maar houdt het ook mee in stand. Zonder Pride zou het draagvlak snel weg zijn." Vanuit Stonewall bekeken is er volgens de Gentse student sociaal werk nog veel werk aan de winkel. "Het was een protest geleid door zwarte, latina en transgendervrouwen die in armoede leefden en aan sekswerk deden", zegt hij. "Voor die meest gemarginaliseerde groep is er nog veel werk."

Volgens Adel gaat dat verder dan het beleid tegen homo- en transfobie. "We hebben nood aan een beleid dat alle barrières kan wegwerken. Ook het antiracismebeleid en het anti-armoedebeleid moeten allemaal even sterk staan, zodat we echt iedereen kunnen meekrijgen."

Adel is zeker wat armoede betreft een ervaringsdeskundige. "Mijn moeder is alleenstaand en heeft haar hele leven voor vier kinderen moeten zorgen, dat was niet altijd evident", legt hij uit. "We zijn er deels doorgekomen door hulp van allerlei instanties en ik wil dat als sociaal werker graag voortzetten."

Zijn familie heeft het niet echt moeilijk gehad met zijn geaardheid. "Mijn moeder reageerde er eigenlijk heel positief op", zegt hij. "Ik kan wel zeggen dat ik geluk heb gehad met mijn familie." Als jonge holebi kwam hij terecht bij jongeren holebi-organisatie WelJongNietHetero waarvoor hij nog af en toe vormingen geeft op scholen.

Malika die op personen valt "ongeacht het geslacht waarmee ze zich identificeren" is niet onverdeeld gelukkig met de manier waarop de Pride wordt georganiseerd. "Je krijgt langs de ene kant er wel de kans om uitbundig te feesten en te tonen wie je bent zonder een toek op je bakkes te krijgen", zegt ze.

Toch vraagt ze zich af of dat de beste manier van actievoeren is. "Het is te veel een parade, het zou veel meer een betoging of een mars moeten zijn. Volgens mij zou dat veel meer impact kunnen hebben." Al benadrukt ze wel dat ze het feest van niemand wil afpakken. "Het is superbelangrijk dat we nog altijd een Pride organiseren."

Desondanks is ze hoopvol. "Ik denk toch dat er de afgelopen 50 jaar wel al veel veranderd is", zegt ze. "Je kunt tegenwoordig toch meestal al zonder al te veel problemen over straat lopen." Toch zijn we er nog niet, aldus Malika. "Er zijn nog altijd geen gelijke rechten en zolang dat niet het geval is, is er werk aan de winkel."

Ook binnen de beweging is er nog werk, want doordat ze niet specifiek enkel op mannen of vrouwen valt (red. de term biseksualiteit gebruikt ze zelf niet graag), voelt ze zich niet altijd even goed begrepen. "Je hebt niet echt een plaats. Niet bij de hetero's en niet bij de homo's", zegt ze. Daarnaast word je als vrouw die (ook) op vrouwen valt volgens Malika, heel snel geseksualiseerd.

Luc heeft een lichte mentale beperking en richtte mee de Roze Maks op, een West-Vlaamse holebigroep voor mensen met een beperking. "Ik vind het erg belangrijk dat dit bestaat", zegt hij daarover, "want zo worden wij ook gehoord binnen de beweging."

Met die organisatie en koepelvereniging çavaria trekt hij jaarlijks naar de Pride, omdat het voor hem ook belangrijk is om te tonen dat er ook holebi's met een beperking zijn. "Ik vind het wel spijtig dat de media altijd het beeld tonen van de halfnaakte mannen. Ik ben daar ook om te helpen en ik hou altijd mijn kleren aan", zegt hij daarover. "Ik ben heel blij dat ik eindelijk mezelf kan zijn."

Zelf is hij opgegroeid in een katholieke instelling in de jaren 70 en 80. "Vroeger kon je alleen maar hetero zijn", vertelt hij daarover. "Ik groeide op met het besef dat ik op mensen van hetzelfde geslacht viel en dat ik me niet kon uiten. Dat is heel zwaar geweest".

Op z’n zesentwintigste heeft hij al zijn moed bijeengeraapt en is hij uit de kast gekomen. "Ik was heel bang voor de reacties, maar godzijdank waren die positief", zegt hij. "Men staat er veel meer voor open dan vroeger. Ik wil de klok niet meer terugdraaien naar hoe het vroeger was. Ik heb intussen ook mezelf leren aanvaarden. Ik ben blij, want ik kom van heel ver."