Het geheim van Keanu Reeves: de stunts zijn echt, de trauma’s ook

Keanu Reeves te paard, in volle galop over Times Square bij nacht. Even later: Keanu Reeves náást dat galopperende paard, terwijl hij hangend aan een paar touwen een motorrijder van zich af probeert te slaan en een kraanwagen met camera voor hem uit dendert. Een reeks clandestien opgenomen achter-de-schermenfilmpjes op de set van de actiefilm John Wick 3: Parabellum verscheen afgelopen zomer online en de reacties waren opmerkelijk eensgezind: Keanu Reeves is ‘the real deal’. Een ster zonder stuntman. Twintig jaar geleden was hij de coole superheld Neo in The Matrix, in de tussenliggende jaren leek hij minder in de schijnwerpers te staan, maar plotseling is de acteur weer relevant: als de actieheld die zijn stunts levensecht maakt door ze zelf uit te voeren.

Keanu Reeves, 54 jaar oud inmiddels, heeft zichzelf met de John Wick-franchise onder regie van zijn voormalige stuntman Chad Stahelski opnieuw uitgevonden. Ogenschijnlijk eenvoudige wraakfilms zijn het, waarin de door Reeves gespeelde voormalige huurling zich revancheert voor de moord op zijn puppy, die hem cadeau werd gedaan door zijn ongeneeslijk zieke vrouw. Stahelski had nog nooit een film geregisseerd, en zijn debuut in 2014 was een gok. De John Wick-films ontlenen hun spanning niet aan een snelle montage (zoals de Jason Bourne-films met Matt Damon), maar aan lange ononderbroken opnamen waarin de acteur alle bewegingen van zijn personage daadwerkelijk uitvoert.

Waar de montage de eventuele gebrekkige vechtkunst van de acteur kan verbloemen, tonen de actiescènes in de Wick-films een Reeves op de toppen van zijn fysieke kunnen. Het sloeg aan: aan de bioscoopkassa’s verdiende John Wick zijn budget meer dan vier keer terug. De vervolgfilm John Wick: Chapter Two leverde vergelijkbare actie op grotere schaal (budget: 35 miljoen euro, opbrengst wereldwijd: 152 miljoen), met onder meer een auto-achtervolging waarbij de camera Wicks gezicht voortdurend in beeld houdt, om te benadrukken dat Reeves zélf achter het stuur zit.

Achter Reeves’ transformatie tot John Wick gaat een indrukwekkende training schuil, blijkt uit een andere reeks filmpjes, waarin de acteur op een schietbaan van een breedgeschouderde drill instructor leert in moordend tempo een hindernisparcours af te werken. We zien hem als een volwaardige commando razendsnel van wapens wisselen en zo snel mogelijk herladen, terwijl hij het ene na het andere doelwit in de roos raakt. De instructeur is zichtbaar onder de indruk.

Over het fysieke talent van Reeves zei Stahelski onlangs tegen het tijdschrift GQ: “Als je een acteur mag regisseren die kan motorrijden, vechten én met een paard overweg kan, waarom zou je daar dan geen gebruik van maken?”

Meer mens dan superster

Let wel: Keanu Reeves is niet de enige topacteur die halsbrekende toeren uithaalt in zijn films (een stuntman meldt zich pas als het echt niet anders kan). Vorige zomer nog werd Tom Cruise in de Volkskrant geroemd vanwege de krankzinnige risico’s die hij nam op de set van Mission: Impossible 6.  Maar Cruise oogt meer als ster dan als mens, onaanraakbaar, bezeten door zijn werk en een tikje maf. Reeves is ondanks de mateloze populariteit die hij dankt aan films als Point Break (1991), Speed (1994) en The Matrix (1999) toch meer mens dan superster gebleven.

Dat bleek afgelopen maart nog maar eens uit een tot de verbeelding sprekende anekdote, een waargebeurd verhaal met Reeves in de hoofdrol. Hij was passagier aan boord van een vliegtuig op weg van San Francisco naar Burbank (iets ten noorden van Los Angeles), toen een van de motoren uitviel en het toestel moest uitwijken naar een ander vliegveld, op zo’n twee uur rijden van de eindbestemming. Reeves haastte zich na de onverwachte landing niet naar een eigen limousine, zoals je wellicht van een ster zou verwachten, maar nam met een handvol willekeurige medepassagiers een busje en las onderweg vanaf zijn telefoon toeristische wetenswaardigheden voor over tussenliggende plaatsjes. Ooit zou zo’n verhaal wellicht naar het rijk der fabelen zijn verwezen, maar in 2019 staan de filmpjes van het avontuur gewoon op Instagram. 

Reeves, geboren in de Libanese hoofdstad Beiroet en vernoemd naar zijn verre Hawaïaanse oom Keaweaheulu, brak door in de late jaren tachtig, zonder zich vast te pinnen op één type rol. Tegenover het deftige kostuumdrama Dangerous Liaisons (1988) stond de jolige stonerkomedie Bill & Ted’s Excellent Adventure (1989). Hij vergaarde hunkstatus als surfer-detective in Point Break (1991), speelde in My Own Private Idaho (1991) tegenover zijn goede vriend River Phoenix en groeide uit tot dé actieheld van de jaren negentig na zijn rol in Speed (1994), waarin hij met Sandra Bullock een bus door het verkeer moet leiden die niet mag afremmen omdat er dan een bom ontploft.

Jan de Bont, de Nederlandse cameraman die met Speed zijn regiedebuut maakte, herkende een nieuw type actieheld in Reeves. Geen macho à la Schwarzenegger, Stallone of Van Damme, maar een jongen die wel beslist en doelgericht is, maar voor het publiek herkenbaar en toegankelijk blijft. Met The Matrix (1999), waarin  de bleekneuzige hacker Neo ontdekt dat de realiteit een computersimulatie is, werd Reeves’ status als 21ste-eeuwse actiester onderstreept.

Er zijn critici die beweren dat Reeves qua mimiek en emotionele reikwijdte niet veel te bieden heeft. Mogelijk hebben zij gelijk: Keanu Reeves is doorgaans in de eerste plaats Keanu Reeves, daarna pas het personage dat hij vertolkt. Je zou hem met enige onwil zelfs een houten klaas kunnen noemen, een acteur die niet in staat lijkt de gedachten en gevoelens van zijn personages over te brengen. Aan de andere kant: Reeves is goed in het spelen van mannen die zich geen raad weten met hun gevoel: van de introverte hacker The Matrix tot de getraumatiseerde wreker in John Wick. Beide rollen behoren tot de populairste en beste van zijn carrière.

Traumatische gebeurtenissen

Privé kreeg Reeves een haast onbevattelijke reeks traumatische gebeurtenissen te verwerken. Hij was 29 toen in 1993 zijn vriend River Phoenix overleed aan een overdosis. Enkele maanden na de première van The Matrix, in december 1999, kwam het dochtertje dat hij met vriendin Jennifer Syme verwachtte dood ter wereld. Het stel verbrak hun relatie, vijftien maanden later kwam Syme bij een auto-ongeluk om het leven. Het is vermoedelijk de reden waarom hij zich in interviews op de vlakte houdt over zijn privéleven. Pijn die zó groot is, kun je beter voor jezelf houden, zei hij eens.

Uit deze periode komt de beroemde foto waarin Reeves in zijn eentje en ogenschijnlijk verdrietig een broodje zit te eten op een bankje. Zo begon de sad Keanu-meme, die zelf tot een fysiek poppetje van een verdrietige Reeves op een bankje leidde. Reeves reageerde gevat. Zonder direct op de fotohype te reageren bracht hij een poëziebundel uit onder de titel Ode to Happiness.

Hoewel zijn rollen van na de eeuwwisseling niet konden tippen aan die van zijn hoogtijdagen, bleef zijn ietwat zonderlinge imago groeien. Met zijn korte stemrol als kat in de actiekomedie Keanu (2016), die op het hoogtepunt van de film orakelt in Matrix-achtige wijsheden, leek de balans tussen ironie en zelfspot zelfs even zoek. Met kleine rollen in duistere films van uitgesproken regisseurs als Nicolas Winding Refn, die Reeves castte als perverse motelmanager in The Neon Demon (2016) en Ana Lily Amirpour, die hem vroeg voor een bizarre rol als sekteleider in Bad Batch  (2016), vergaarde Reeves zelfs enige cultstatus.

Inmiddels is Reeves de zelfspot ontstegen, met een drietal wraakfilms die voor de goede verstaander meer van de acteur laten zien dan je op het eerste gezicht zou denken. Het verdriet van John, die vrouw en puppy verliest, zei hij in een interview, maakt de films persoonlijk. Reeves ziet in Wick geen ordinaire wreker, maar een man die zijn leven terugverovert. En dat voel je.