Direct naar artikelinhoud
MigratieN-VA

De praktijken van ‘Air Francken’, kan dat allemaal zomaar?

Theo Francken en Bart De Wever. ‘ Dat is nu het voordeel van een bevriende staatssecretaris te hebben.’Beeld BELGA

Op een ledenvergadering van N-VA gaf voorzitter Bart De Wever inkijk in de intense samenwerking tussen zijn politiediensten en het kabinet van Theo Francken. Criminelen zonder papieren die werden opgepakt, kunnen met ‘Air Francken’ het land uit. Zijn de uitspraken meer dan enkel gespierde taal? 

en

“Dat is nu het voordeel van een bevriende staatssecretaris te hebben.” Antwerps burgemeester en N-VA-voorzitter Bart De Wever was op een ledenbijeenkomst in oktober 2016 in Hoboken erg openhartig hoe hij criminelen zonder papieren oppakte en liet uitwijzen. Met de hulp van toenmalig staatssecretaris voor Asiel en Migratie en partijgenoot Theo Francken.

“Bijvoorbeeld”, zei hij. “Als we zeggen dat we een razzia doen in het Schipperskwartier, dan vragen we: ‘Hoeveel plaats heb je eigenlijk voor ons? Hoeveel kan je er wegsteken? En naar waar vertrekt uw volgende vlieger?’ U kan daar mee lachen, maar dat is echt zo. En dan wordt er opgepakt tot den bak vol is.” 

De Wever suggereerde te kijken naar de juiste nationaliteit, kwestie van de terugkeer mogelijk te maken. “Theo noemt dat ‘Con Air’ (naar de film met Nicolas Cage, over een gevangenentransport per vliegtuig, BST/RW) of ‘Air Francken’”, zei hij. “Als je die stoeltjes vol kan zetten, zou je zot zijn dat niet te doen.”

Toen het bandje opdook via het Franstalige weekblad Le Vif/L’express, was de verontwaardiging groot. “Dit is het ware gelaat van Bart De Wever”, zegt Groen-voorzitster Meyrem Almaci op Twitter. “Zowel de inhoud als de woordkeuze van dit fragment zijn ronduit schokkend.” Sp.a’er Jinnih Beels: “Gelukkig is Air Francken intussen ter ziele gegaan. Deze praktijken en discours: niet met ons.” 

Twitter bericht wordt geladen...

De voormalige coalitiepartners van N-VA hadden het vooral over de stijl. Open Vld pleitte voor “meer fatsoen”, zowel voor als achter de schermen. CD&V zegt dat “deze manier van spreken mijlenver afstaat van onze stijl als christendemocraten”.

Ook onder De Block

Maar is de manier van werken die De Wever beschrijft ook de gangbare praktijk? Zeker, valt de horen bij de Dienst Vreemdelingenzaken (DVZ). Het is niet ongewoon dat het gezamenlijke acties opzet met de lokale politie en dat daarbij plaatsen gereserveerd worden in gesloten centra. “Dat is beter dan dat we de migranten moeten laten gaan door onvoldoende plaatsen in de centra”, zegt DVZ-woordvoerder Geert Devulder. “We doen zulke acties voor alle duidelijkheid niet enkel in Antwerpen, maar in alle provincies. We hebben in elke provincie een verbindingsambtenaar om dat voor te bereiden.” Ook onder Franckens voorganger, Maggie De Block (Open Vld), werd de werkwijze waarover De Wever het had al toegepast.

Het gaat over de terugkeervluchten van het Europese grensagentschap Frontex. “Onder Francken zijn de deelnames aan die joint return operations toegenomen van één tot vier per maand”, zegt Devulder. “Bij die operaties staat de bestemming op voorhand vast en dan gaan we dus gericht op zoek naar die nationaliteiten. Die mensen kunnen we sneller verwijderen. Andere verwijderingen gebeuren via commerciële vluchten, maar dan is het één uitwijzing per vlucht.”

Nu staatssecretaris De Block (Open Vld) het roer heeft overgenomen van Francken is aan die praktijk volgens DVZ niets veranderd, al is het intussen meer dan een jaar geleden dat er “een vliegtuig gevuld werd voor uitwijzingen”.

Dunne lijn

Toch roept de praktijk vragen op. Migranten van één specifieke nationaliteit gericht oppakken voor uitwijzing, balanceert op het randje van het wettelijke. Het Europees Verdrag van de Rechten van de Mens verbiedt de collectieve uitzetting van vreemdelingen. In 2002 is België nog veroordeeld in de zogeheten Conka-zaak, omdat die familie Conka samen met tientallen andere Roma-families naar het Gentse politiekantoor was gelokt en op het vliegtuig naar Slowakije gezet. 

“Je mag dus niet blindelings mensen van een bepaalde nationaliteit oppakken omdat er toevallig een Frontex-vlucht naar dat land is”, zegt professor migratierecht Dirk Vanheule (UAntwerpen). “Je moet hun individuele dossier hebben onderzocht. Als je daarvoor voldoende waarborgen biedt, kan het dus wel, bijvoorbeeld omdat je weet dat ze al eens de hele asielprocedure hebben doorlopen en al een bevel hebben om het grondgebied te verlaten. Het is een dunne lijn.” 

DVZ benadrukt dat het niet om collectieve uitwijzingen gaat, maar dat elk dossier individueel onderzocht wordt. Vaak kent de politie de mensen die ze gaan oppakken en hun achtergrond. In veel gevallen hebben ze eerder al het bevel gekregen om het grondgebied te verlaten. 

De ‘razzia’ waar De Wever over sprak was er een gericht tegen mensenhandelaars, pooiers en drugsdealers in de rosse buurt.  Enkele maanden voordien nam De Wever als burgemeester een journalist van Gazet van Antwerpen mee bij zo’n politieactie in samenwerking met DVZ. “Vroeger moesten we die laten gaan omdat er geen opvangcapaciteit was, maar staatssecretaris Theo Francken heeft een vijftiental opvangplaatsen voor criminele illegalen gecreëerd”, zei De Wever toen. “Als we vanavond criminele illegalen aantreffen, worden die dus overgebracht naar een gesloten centrum en worden die effectief op het vliegtuig gezet.”

Dat gebeurt niet altijd vlekkeloos. Bij een grote politieactie tegen transitmigranten in de zomer van 2018 liet Francken 202 uitgeprocedeerde vreemdelingen vrij, om plaats te maken voor anderen. Dat creëert de indruk van een draaideur. Bovendien bleken 32 van de vrijgelatenen achteraf een strafblad te hebben. 

Cadeau

Dat het geluidsfragment net nu, enkele dagen voor de verkiezingen opduikt, kan de N-VA niet verontrusten, wel integendeel. “We staan nog steeds achter deze aanpak”, zegt partijwoordvoerder Joachim Pohlmann. “Dit is gewoon efficiënt beleid.” En de stijl van De Wever? “Bart was daar op een open ledenvergadering, en hanteerde zijn typische badinerende stijl. Het is redelijk bekrompen van links om daar aanstoot aan te nemen.” 

Wat meer is, N-VA beschouwt dit als een cadeau om alsnog het beleid van Francken alsnog in de verf te zetten. De ex-staatssecretaris postte meteen een pancarte op de sociale media met daarop een foto van een vliegtuig en de terugkeercijfers van criminelen zonder papieren. Die stegen sinds 2015 naar 1.500. 

Twitter bericht wordt geladen...

De Wever en zijn partij predikten sinds enkele weken een meer gematigd discours over migratie. Maar dat de N-VA, ingehaald door haar verleden, weer fel uit de hoek komt over migratie laat de partij zich welgevallen. Zeker nu het Vlaams Belang piekt in de peilingen.

Hoe kwam deze uitspraak aan het licht?

Het fragment duikt op bij het Franstalige magazine Le Vif. Journalist Aubry Touriel pakt er deze week uit met een reeks over N-VA waarvoor hij undercover ging. In 2014 was Touriel naar Antwerpen verhuisd en maakte hij zich lid van de partij. Op meetings hield hij zich vooral heel stil. Het Nederlands van Touriel is uitstekend, maar als Franstalige bevond hij zich toch in het hol van de leeuw.

“Het leek me interessant om te weten wat de N-VA intern zegt en dat te vergelijken met hun discours in de media”, zegt Touriel. “Eigenlijk zijn de verschillen minder groot dan verwacht. Ook intern is bijvoorbeeld het woord confederalisme nooit opgedoken. En op racistische uitspraken kon je De Wever niet betrappen.”

Ook in 2016 berichtte Touriel al over de vergadering, in zowel Le Vif als Knack, maar toen onder een schuilnaam, Dominique Dewael, pun intended. Al was er in dat artikel geen sprake van ‘Con Air’ of ‘Air Francken’. Waarom dan nu wel daarmee uitpakken, vlak voor de verkiezingen? “Het is zeker niet mijn bedoeling om de N-VA te beschadigen, maar wel een analyse te geven, gebaseerd op mijn periode als lid.”