De stap naar het "klassieke" jeugdwerk is voor kinderen en jongeren in armoede nog te groot

De oproep van Hannes De Reu van FOS Open Scouting wordt positief onthaald door armoedeverenigingen. Binnen het Netwerk tegen Armoede hebben wij zelf een aantal jongerenwerkingen waar kwetsbare tieners en twintigers een tweede thuis vinden. En dat werkt. Jongeren treden uit hun sociaal isolement, merken dat ze niet alleen staan in hun problemen en krijgen weer zelfvertrouwen en weerbaarheid. De stap naar het "klassieke" jeugdwerk blijft echter nog te groot. 

We zijn verheugd, en niet eens verrast, dat scouts en andere jeugd­bewegingen willen nadenken hoe ze kwetsbare jongeren zich kunnen laten thuis voelen in hun werkingen. Tegelijk moeten we verder durven kijken dan financiële drempels, hoe reëel die ook zijn. 

In het najaar worden de nieuwe beleidsplannen opgemaakt voor het Vlaamse beleid. Aandacht voor kwetsbare jongeren en investeren in duurzaam jeugdwerk, ook voor kinderen en jongeren in armoede, moet een prioriteit zijn. Het aantal kinderen en jongeren dat opgroeit in armoede is verdubbeld in 10 jaar tijd.

Bij Betonne Jeugd, een van onze Antwerpse jongeren­werkingen, zagen ze het aantal jongeren dat dakloos is binnen hun werking stijgen van 3 naar 34 in 4 jaar tijd. Ze zijn ook steeds jonger, zo hebben ze een jongen van 10 jaar die samen met zijn moeder op straat leeft. 

Jongeren die moeten overleven in zeer moeilijke omstandigheden, met vaak acute problemen. Hebben zij nood aan opvang binnen een jeugdwerking? Het antwoord is volmondig ja.

Vakantie is net als vrije tijd een recht waar soms te weinig aandacht voor is. Het is een gezamenlijke verantwoorde­lijkheid die we als jeugdsector en de brede vrijetijdssector samen met het beleid moeten nemen. Kinderen en jongeren ervaren heel veel drempels om aan het bestaande jeugdaanbod deel te nemen. Ruimte maken voor mensen begint met plaats maken. Schuif op en vraag: kom je naast mij zitten?

Maar…

Als we enkel praktische drempels proberen weg te werken, dan beperken we ons tot een oppervlakkige en symptomatische aanpak. Als we écht willen dat er iets verandert, dan moeten we werken aan een grondige visie op armoedebestrijding.

Als jeugdwerk is de kous niet af door te zeggen dat er een korting is en dat het nu maar aan "hen" is om te komen. Toeleiding is meer dan communiceren over het bestaand aanbod en zorgen dat ouders carpoolen om naar de wekelijkse samenkomsten te gaan.

We staan te vaak aan de zijlijn, het gevoel van ”ik kan aan hun specifieke situatie niets veranderen” klopt, maar in plaats van te kijken wat je niet kan veranderen, is het belangrijk te kijken welke stappen er wel mogelijk zijn, hoe klein die ook lijken.

Het klopt dat mensen in armoede drempels over moeten om te kunnen participeren. Sommige obstakels zullen ze zelfstandig overstijgen, andere kunnen ze onmogelijk zelf overbruggen. Maar als we elk naar eigen mogelijkheden ruimte creëren, dan pas kan er ook echt sprake zijn van “deel uitmaken van een groter geheel”. Dan pas zal de participatie kans hebben om duurzaam te zijn. Jongeren zullen zich echt welkom voelen, zullen het gevoel hebben deel uit te maken van een jeugdbeweging of ander soort jeugdwerk.

Wat dit betekent voor iemand in armoede, overstijgt de kleinschalige context, of zoals iemand in armoede het zo mooi verwoordt: “Van dan af  voelde ik mij waardig.” Jeugdwerk op zich kan armoede niet wegwerken. Je kan wel binnen je eigen organisatie op een andere manier naar jeugdwerk proberen te kijken. 

Vanuit een open blik, los van je eigen context en zonder vooroordelen, in samenwerking met mensen in armoede kan je uitzoeken hoe jouw jeugdbeweging, jeugdhuis, jeugdwerk meer op maat van mensen in armoede kan zijn. Want vrijetijdsparticipatie in het algemeen is een ideale uitgangs­positie om kinderen en jongeren (weer) deel te laten uitmaken van de samenleving.

Zoeken naar manieren om binnen de eigen begeleiding en animatoren ook voor jongeren in armoede een plek te creëren, is een belangrijke stap om duurzaam jeugdwerk voor alle kinderen mogelijk te maken.

Jeugdwerk speelt zich af in een informele omgeving en is daarom de ideale manier om afstand te nemen van de dagelijkse stress die armoede met zich meebrengt. Op die manier voelen jongeren zich echt welkom, ontdekken ze hun talenten, leren ze trots te zijn, ontwikkelen ze doorzettings­vermogen en competenties los van het overleven.

Dus als je je de volgende keer afvraagt waarom kinderen en jongeren de kansen die er zijn om (betaalbaar) aan jeugdwerk te doen niet "gewoon nemen", bedenk dan dat het niet enkel gaat over de vele praktische drempels, maar vooral ook over wat armoede met je doet als mens.

Bedenk dan dat, hoewel je als jeugdsector weinig kan veranderen aan iemands situatie, je toch een groot verschil kan maken in iemands leven. Durf kritisch te kijken naar wat jij zelf kan doen om ruimte te maken om iets te veranderen.

Dat gezegd zijnde, zijn we wel blij dat jeugdbewegingen hier zelf over willen nadenken en begaan zijn met het recht op vrijetijdsparticipatie van kwetsbare kinderen en jongeren. Daarom al deze handvatten om samen mee aan de slag te gaan. Wij willen de handschoen alvast opnemen.

Jeugdbewegingen die kwetsbare jongeren duurzaam willen bereiken, gaan best in zee met een armoedevereniging die hun leefwereld heel concreet kan maken. Ze zullen leren dat vooraf communiceren over kosten en verwachtingen een noodzaak is, dat je rekening moet houden met jongeren die minder mobiel zijn, dat je best contact houdt met jongeren, ook als ze tijdelijk weg blijven. Dat kan het best via telefoon of sms. En maak gebruik van de Uitpas om financiële en andere drempels weg te werken. 

Het zijn maar enkele van vele kleine stappen die de kloof tussen jeugdwerk en jongeren in armoede kunnen dichten. Wij staan alvast klaar om het gesprek aan te gaan.