Direct naar artikelinhoud
Verenigde Staten

Journalisten VS: ‘Regering-Trump brengt persvrijheid in gevaar met inzetten spionagewetgeving tegen Assange’

Amerikaans president Donald Trump.Beeld Photo News

Amerikaanse journalisten en burgerrechtenactivisten reageren bezorgd op de aanvullende aanklachten die de regering-Trump heeft ingediend tegen WikiLeaks-oprichter Julian Assange. Assange wordt nu ook aangeklaagd onder de Spionagewet voor het publiceren van defensiegeheimen. Volgens critici kan dat ernstige gevolgen hebben voor de persvrijheid.

Tot nog toe werd Assange alleen aangeklaagd wegens zijn pogingen om voormalig legeranalist Chelsea Manning te helpen inbreken in een overheidscomputer om geheime documenten te stelen, niet voor het publiceren van de honderdduizenden geheime documenten die Manning WikiLeaks had toegespeeld. Maar de VS hebben het uitleveringsverzoek voor Assange aan Groot-Brittannië nu uitgebreid met 17 nieuwe aanklachten, waaronder ‘het opzettelijk publiceren van de namen van geheime menselijke bronnen in oorlogsgebieden’. Daarmee bracht hij informanten van de VS in gevaar.

Onder president Obama heeft het ministerie van Justitie ook gekeken naar mogelijkheden om Assange aan te klagen op grond van de Spionagewet, die nog van de Eerste Wereldoorlog dateert. Maar uiteindelijk zag de regering-Obama daarvan af omdat zij het een gevaarlijk precedent vond Assange te vervolgen voor iets dat journalisten en kranten de hele tijd doen: tegels lichten. Tot nog toe werd de wet alleen gebruikt tegen overheidsfunctionarissen, zoals Manning die zeven jaar vast zat wegens het doorgeven van geheimen.

Bovendien betwijfelden het Witte Huis en het ministerie van Justitie of een aanklacht onder de spionagewetgeving wel overeind zou blijven bij een afweging van de rechter tegen het grondwettelijke recht op vrije meningsuiting, vastgelegd in het Eerste Amendement. Mogelijk ziet de regering-Trump daar nu wel meer ruimte voor, nu het Hooggerechtshof naar rechts is opgeschoven doordat Trump de kans kreeg twee nieuwe rechters in het hoogste rechtscollege te benoemen. 

Een man op straat in Los Angeles heeft een papier in handen met daarop de oproep Julian Assange vrij te laten, 1 mei 2019.Beeld AFP

Bedreiging voor journalisten

Het ministerie van Justitie hamert erop dat Assange uitdrukkelijk niet als journalist wordt gezien, maar volgens Bruce Brown, de directeur van het Reporters Committee for Freedom of the Press, is dat onvoldoende geruststelling. “Iedere poging van de regering om de Spionagewet te gebruiken om de ontvangst en publicatie van vertrouwelijke informatie strafbaar te stellen, vormt een ernstige bedreiging voor journalisten die dergelijke informatie in het belang van het publiek openbaar willen maken”, reageerde hij. 

Edward Snowden, die in 2013 tal van geheimen onthulde over de afluisterpraktijken van de Amerikaanse inlichtingendiensten, zei in een tweet: “Het ministerie van Justitie heeft zojuist de oorlog verklaard, niet aan WikiLeaks, maar aan de journalistiek zelf.”

Ook Manning zelf, die een dwangsom opgelegd heeft gekregen wegens haar weigering te getuigen over Assange en WikiLeaks, zei bang te zijn dat de spionagewetgeving door de regering-Trump zal worden gebruikt om  de persvrijheid te beknotten. “Deze regering omschrijft de pers als de oppositiepartij en vijand van het volk”, zei Manning in een reactie op de nieuwe aanklachten.

Het grootste probleem is volgens juristen dat er misschien wel een groot verschil is tussen hoe Assange te werk ging en wat professionele journalisten doen, maar dat er in de Spionagewet niet duidelijk wordt beschreven wie er wel en niet onder vallen. Als de wet tegen Assange kan worden gebruikt, dan kan dat volgens hen ook gebeuren tegen The New York Times of andere media die vertrouwelijke informatie opdiepen en publiceren.

Verkrachting in Zweden

Overigens is het de vraag of Assange uiteindelijk wel voor een Amerikaanse rechter zal verschijnen. Sinds hij door de ambassade van Ecuador in Londen op straat werd gezet, zit hij in Groot-Brittannië een celstraf uit wegens het schenden van zijn borgtocht. De Britse minister van Justitie moet nu beslissen of hij zal worden uitgeleverd aan de VS of aan Zweden, waar hij beschuldigd wordt van verkrachting. Volgens deskundigen heeft de regering-Trump de kansen op uitlevering drastisch verkleind met de nieuwe aanklachten. Zowel Groot-Brittannië als Zweden maakt voor spionage en politieke zaken een uitzondering in hun uitleveringsverdragen. Als het daarom gaat, wordt uitlevering doorgaans geweigerd.