Na May is het nu hoogstwaarschijnlijk de beurt aan Alexander Boris de Pfeffel Johnson

Het was vrijdagochtend zonder meer een aangrijpend gezicht: Theresa May voor de deur van Downing Street 10, die bij het uitspreken van de laatste woorden van haar ontslagspeech (‘… to serve the country I love’) brak en razendsnel de gang van de residentie invluchtte, vermoedelijk om daar minstens een kwartier lang snikkend tegen de muur te gaan hangen, het Britse politieke credo indachtig: het eindigt altijd in tranen.

May deed haar best haar politieke testament van een paar positieve punten te voorzien, maar daarin was niemand geïnteresseerd. Zij zal de rest van haar leven worden herinnerd als de vrouw die een dramatische puinhoop maakte van de brexit, slechts getroost door haar trouwe echtgenoot Philip, de man die haar naar verluidt stimuleerde om hardnekkig vol te houden het onmogelijke te bewerkstelligen, ook toen het spel allang was verloren en ze door iedereen was verlaten.

Het aantreden van Theresa May als premier, in juli 2016, was een typisch gevalletje van pech voor Groot-Brittannië: verkeerde leider op het verkeerde moment. Hoe zoiets precies ontstaat is voer voor politieke historici, en zelfs die zullen problemen krijgen met een juiste reconstructie. Niets ingewikkelder dan het uitpluizen van de toevallige samenloop van omstandigheden.

Het ondoordachte brexitreferendum van Mays voorganger David Cameron, de verrassende zege van de brexiteers, de rampzalig verlopen tussentijdse verkiezingen die May vervolgens uitschreef, de arrogantie waarmee de Britten de onderhandelingen met de EU in gingen, Mays gebrekkige inschatting van de stemming in haar eigen partij: allemaal factoren die een rol speelden.

Tragische zelfoverschatting

Maar ze vormen niet de sluitende verklaring voor het echec dat May uiteindelijk de kop kostte. Daarvoor moet je waarschijnlijk de psychologen naar binnen roepen.

May liet zich tot leider benoemen omdat andere slimmeriken het nog even geen tijd vonden om het roer in handen te nemen: te stormachtig, te onvoorspelbaar, te link voor de loopbaan. May was wel bereid haar hoofd op het hakblok te leggen. Moedig, maar ook een vorm van tragische zelfoverschatting die je wel vaker tegenkomt in de politiek.

May kreeg waardering voor haar volharding en de genadeloze manier waarop ze in het Lagerhuis werd aangevallen wekte mededogen. Maar er is geen reden haar zielig te vinden. Wie in de machtsmachine die de Britse Conservatieve Partij is komt bovendrijven, is per definitie een rücksichtslose machtspoliticus met een nietsontziende ambitie en de volle bereidheid rivalen voor de trein te gooien. Alleen is het wel handig wanneer die karaktertrek gepaard gaat met politiek talent en de aanleg medestanders te vinden. Dat was voor de moeizaam communicerende May niet weggelegd.

Het persoonlijke is politiek, politiek is persoonlijk. Dat was donderdag goed te zien aan de exitpolls van de verkiezingen voor het Europees Parlement. De Nederlandse PvdA won niet vanwege de aantrekkingskracht van de partij, maar door de prominente aanwezigheid van Frans Timmermans. Het vertrouwen van de kiezers in de persoon van de lijsttrekker was een stuk groter dan dat in zijn partij. Individuen winnen verkiezingen, niet partijen. Het tegenovergestelde was zichtbaar in de teleurstellende uitslag voor Forum voor Democratie. De wonderlijke aantrekkingskracht van die partij kun je op het conto van T. Baudet schrijven, maar kennelijk hadden de kiezers minder fiducie in de met alle winden meewaaiende politieke flapdrol DJ Eppink.

Theresa May heeft, zeker voor een politicus, één noodlottig gebrek: ze mist elke overtuigingskracht. De kiezers geloofden haar niet, de meeste van haar partijgenoten nog minder en in Brussel waren ze ook niet onder de indruk.

Slimmer

Hoogstwaarschijnlijk is het nu de beurt aan Alexander Boris de Pfeffel Johnson, die al jarenlang droomt van het premierschap. Johnson is een veel slimmere politicus dan May en hij weet het volk te bespelen met zijn scherpe oneliners en rare fratsen. Of hij in Brussel meer voor elkaar weet te krijgen dan May is twijfelachtig, onder Johnson stevenen we af op een no-deal-brexit.

Of niet: als er in de Britse politiek één nietsontziende opportunist rondloopt die vooral zijn eigen belangen in het oog houdt, is het Johnson.

Seizoen 1 van de serie ‘The Brexit’ is afgerond, maar de vermoedelijke hoofdrolspeler van seizoen 2 belooft andermaal een hoop spanning, sensatie en bizarre scènes.