Otto-Jan Ham: ‘Mensen gaan er van uit dat een carrière altijd in stijgende lijn moet gaan. Maar dat hoeft echt niet’

Een quiz had Otto-Jan Ham nog nooit gepresenteerd. De campus cup was dus een uitdaging, zoals dat in het jargon heet. Bovendien heeft de secretaresse van Woestijnvis toegang tot zijn agenda. “Ik kon dus niet zeggen dat ik met iets anders bezig was.” Zo kwam Otto-Jan Ham na vijf jaar in het chaotische universum van De ideale wereld plots in een strak geformatteerde quiz terecht. Een serieuze quiz, waarin studenten uit verschillende universiteitsfaculteiten het tegen elkaar opnemen om uit te maken wie de slimste is. “Er staat dus wel degelijk iets op het spel. Dat maakt dat je als quizmaster een soort verantwoordelijkheid hebt. Mensen die aan zo’n quiz meedoen, verwachten dat ze een eerlijke kans krijgen. Ze hebben geen boodschap aan een of andere mafkees die er alles aan doet om de boel te saboteren. Al wisten de makers natuurlijk ook dat ik er sowieso wat klootzakkerij zou insmokkelen. Voor degelijkheid en saaiheid zijn er veel betere mensen. Anderzijds was dat strakke format ook een hulpmiddel om het voor mij als presentator overzichtelijk te houden.”

Ik dacht dat een quizmaster enkel de vragen zonder haperen moest aflezen?

Ham: “Dat dacht ik ook. (lacht) En er komen wel degelijk kaartjes bij kijken, maar er is nog zoveel meer dat je in de gaten moet houden. De score, bijvoorbeeld. Of wie je al lang genoeg in de zeik hebt genomen en wie je misschien wat meer aandacht moet geven. Dat soort dingen. Je moet zeer geconcentreerd blijven. En laat concentratieverlies nu net één van mijn vele slechte kanten zijn.”

Ook de kijkers moeten er tijdens De campus cup het kopje bijhouden. Geen schrik dat de hoge moeilijkheidsgraad een deel van publiek zal doen wegzappen?

“Als je op zoek gaat naar de slimste studenten, moet je de lat hoog durven te leggen. De kandidaten die bij ons passeren, zijn de advocaten, politici of wetenschappers van morgen. De mensen in wier handen we onze toekomst leggen. Dat kunnen maar beter grote geesten zijn. In programma’s als De Canvascrack en Per seconde wijzer passeerden ook best pittige vragen. Dat hoeft het kijkplezier niet in de weg te staan. Ik word graag verrast door de kennis van die jonge gasten. Aanvankelijk denk je: ‘Fucking snotapen, wat kunnen die nu weten?’ en dan hoor je ze plots haarfijn uitleggen wat het Tsjerenkov-effect is.”

Was het niet de bedoeling om na De ideale wereld een programma rond het brein te maken?

“Dat programma is er ook. Maar om Otto-Jan Ham overkill te vermijden, komt dat pas dit najaar op tv. In Brein ga ik op zoek naar manieren om het menselijk brein beter, scherper en slimmer te maken. Er blijken heel wat dingen te bestaan die je kan doen om de afbraak van dat onderdeel van je lichaam tegen te gaan. Een afbraakproces dat trouwens verbazend snel in blijkt te zetten.”

Is ouder worden een issue op je veertigste?

“Absoluut. Het gaat ook heel snel, ineens. Ik had het twintig jaar geleden alvast niet voelen aankomen dat ik me daar op gegeven moment zorgen over zou maken. Ergens aan het eind van mijn dertiger jaren ben ik gaan beseffen dat het allemaal eindig is en dat je behoorlijk snel richting dat einde gaat. Je kan er dus maar beter het beste van maken.”

Is dat besef nog duidelijker geworden na het plotse overlijden van je StuBru-collega Christophe Lambrecht?

(denkt na) “Natuurlijk. Al hoef ik geen vriend te verliezen om tot dat inzicht te komen. Na dat soort gebeurtenissen komt altijd de oproep om elkaar nog eens goed vast te pakken en vooral niet te vergeten om de dag te plukken. Maar zo eenvoudig is het allemaal niet. Het is al moeilijk genoeg om af en toe eens de tijd te nemen om de dingen met wat meer afstand te overschouwen. Om jezelf en de dingen waar je als een razende mee bezig bent te relativeren. Dat probeer ik tegenwoordig wat vaker te doen.”

Ben je daarom vorig jaar met De ideale wereld gestopt? Om aan het strakke ritme van zo’n actualiteitsprogramma te ontsnappen? 

“Neen. Ik dacht vooral: ik kan dit nog tien jaar doen, maar noch het programma, noch ikzelf gaan daar beter van worden. Dan is het beter om er uit te stappen. En het programma had uiteraard ook een heel grote impact op mijn planning. Zolang ik De ideale wereld presenteerde, kon ik niets anders doen. Vlak voor ik er effectief mee op hield, kreeg ik ineens nog koudwatervrees. Maar de dag na die laatste uitzending voelde ik meteen: dit is mijn beste beslissing ooit. Ineens kon ik met afstand naar dat programma kijken, dat had ik daarvoor nooit gekund.”

Loop je nog wel eens de redactie van DIW binnen met de inzichten die dat oplevert?

“Neen. Het zou heel ongezond zijn mocht ik me daar ook maar een klein beetje komen bemoeien. Ik heb die gasten echt niets te leren. En zij hebben mij niets te vragen. Ik volg het programma ook totaal niet meer. Het is helemaal weg. Heel raar. De ideale wereld zat echt in mijn lijf. Ik heb altijd gedacht dat ze het chirurgisch zouden moeten verwijderen, maar toen ik de deur dichttrok, was het van het ene op het andere moment voorbij.”

Had je geen schrik voor het zwarte gat toen je uit De ideale wereld stapte?

“Ik heb daar wel rekening mee gehouden. Het was geen toeval dat ik meteen daarna een theatertour had gepland. Ik wou niet thuis zitten wachten tot er voldoende brainstorms over mijn mogelijk nieuw programma waren georganiseerd.”

Heb je schrik voor de dag dat die programmavoorstellen niet meer komen?

“Ik ben van nature vrij angstig, maar uitgerekend daarvoor heb ik nu echt geen schrik. Stel dat het ophoudt op televisievlak, dan zijn er wel weer andere dingen te doen. Dat is altijd al mijn uitgangspunt geweest. Nu gaat het me goed, maar mijn ‘carrière’ heeft niet meteen een blitzstart genomen. Integendeel, zelfs. Ik heb flink wat jaren aangemodderd. De periodes waarin ik weinig werk had, kluste ik bij als elektricien. Ik weet wat magere jaren zijn en hoe ik er mee om moet gaan.”

Is er een plan B?

“Er zijn plannen B tot en met Z. Je mag gewoon niet in je kop steken dat alles altijd per se hoger, beter en sneller moet. Als je bereid bent ook eens een stap opzij te zetten, liggen de mogelijkheden voor het grijpen. Mensen gaan er van uit dat een carrière altijd in stijgende lijn moet gaan. Maar dat hoeft echt niet. Zeker niet op financieel vlak. Als ik morgen als bakkersknecht aan de slag ga, zal de verrijking niet in de verloning zitten, wel in het feit dat ik ineens te weten kom hoe je pistolets moet bakken. Niet dat ik ambitie in die richting heb trouwens. Veel te vroeg opstaan en als je zoetigheid maakt die vervelende wespen altijd.”

“Ik ben veertig nu. Voor veel mensen ligt dan de richting waar hun leven naartoe gaat grotendeels vast. Maar met een beetje geluk word ik misschien wel tachtig jaar. Ik ga toch niet nog veertig jaar dezelfde koers blijven varen? Wat ik nu doe vind ik leuk, maar ik hoop wel dat er op gegeven moment frisse lucht binnen komt waaien.”

Is het componeren van de soundtrack voor De campus cup een manier om daar voor te zeggen?

“Dat was iets wat ik altijd al wou doen. Ik heb thuis een ministudiootje en als ik wat tijd over heb ’s avonds, vind ik het leuk om daar wat dingetjes in elkaar te flansen. Toen ik tien was, maakte ik kijkdozen en gezelschapspelletjes. Nu maak ik liedjes.”

Die je met de band Awesome Sumi ook live brengt. Zit daar de grote doorbraak er nog aan te komen?

“Neen, absoluut niet. Pas op, ik neem die band heel serieus, maar het lijkt me verschrikkelijk om ook nog eens beoordeeld te worden op wat ik op muzikaal vlak doe. Spelen bij Awesome Sumi doe ik echt omdat ik het leuk vind. Het is me niet om erkenning te doen. We willen wel nog eens een plaat opnemen. En af en toe treden we op om te zien of ons materiaal wel goed genoeg is. Maar dat is – in mijn geval – steeds met gezonde tegenzin.”

Je bent toch de frontman?

“Alweer met gezonde tegenzin. Ik ben er in gestapt als bassist, met de bedoeling om tijdens optredens constant met mijn rug naar het publiek te staan. Maar toen kwam er plots een goede bassist bij en is er beslist dat ik door moest schuiven. Ik wou nochtans tweede viool spelen, maar omdat we die bij Awesome Sumi niet hebben is het dan toch maar frontman geworden. Maar niemand hoeft zich daar al te veel zorgen over te maken. Je zal ons nooit op de radio horen. Dat is beloofd.”

De campus cup, vanaf maandag om 22u20 op Canvas