Het effect van Hilde? Nihil

De christendemocraten trokken al met dichtgeknepen billen naar de stembus. Een maand geleden werden ze gepeild op amper 15 procent. Toen al bleek het ineens niet meer zo zeker of de ooit zo almachtige volkspartij nog de tweede grootste van Vlaanderen kon blijven na de N-VA. Het Vlaams Belang zat haar op de hielen. De keuze om Hilde Crevits uit te spelen als minister-president leek wel aan te slaan, maar was het ook voldoende?

Al bij de eerste uitslagen in de vooravond werd duidelijk dat het verhoopte Hilde-effect zwaar tegensloeg. De oranje balkjes klommen veel minder hoog dan verwacht. De christendemocraten bleven zelfs onder de pessimistische peiling van vorige maand, die nog dateerde van voor de lancering van Crevits. Naarmate de uitslagen uit landelijke gemeenten ’s avonds laat binnenkwamen, maakte de partij wel nog een kleine remonte. Ze landde bij het ter perse gaan op 15,2 procent, een kleine 4 procent minder dan in 2014.

Opvallend is dat CD&V zelfs in de thuisprovincie van Crevits verliest. Bij het ter perse gaan was de partij in West-Vlaanderen gezakt naar 17,3 procent, zowat 4 procent minder dan in 2014. Dat is slecht nieuws voor federaal lijsttrekker Hendrik Bogaert, die de ambitie koestert om Wouter Beke op te volgen als partijvoorzitter. De Vlaams-nationalisten, die kopman Geert Bourgeois naar Europa zagen vertrekken, blijven Vlaams Belang en CD&V op federaal niveau voor als grootste partij.

Het moet wel gezegd dat Crevits op Vlaams niveau de meubelen redt in haar thuisprovincie. Bij het ter perse gaan stond CD&V op 23,1 procent, een verlies van amper 2,2 procent. De CD&V blijft er op Vlaams niveau de grootste partij.

In Antwerpen, waar CD&V tevergeefs op zoek ging naar een wit konijn, blijken lijsttrekkers Koen Van den Heuvel en Servais Verherstraeten meer dan één maat te klein voor N-VA-voorzitter Bart De Wever en het Vlaams Belang. Dezelfde tendens tekent zich af in het Limburgse bastion van voorzitter Wouter Beke, in het Vlaams-Brabant van justitieminister Koen Geens, en in het Oost-Vlaanderen van Joke Schauvliege en Pieter De Crem.

In The Event Lounge in Schaarbeek, waar de militanten van CD&V gisteravond verzamelden, was het ongeloof dan ook groot. “We wisten dat het Vlaams Belang zou groeien en dat we een beetje zouden verliezen. Maar dat het verlies zo groot zou zijn, had niemand verwacht”, zegt Orry Van de Wauwer, de vierde kandidaat op de Vlaamse lijst in Antwerpen, die uiteindelijk maar 11,4 procent van de Antwerpenaren kon bekoren.

Behalve naar de opmars van het Vlaams Belang wordt verwezen naar de rol die CD&V als meest linkse partij speelde in de centrumrechtse Zweedse coalitie. De Wever zei het al in 2014: “CD&V fietst niet mee.” Sindsdien sleept CD&V het imago mee van een partij die ‘op de bagagedrager’ zit: een partij die voortdurend afremt, terwijl andere partijen vooruit proberen te geraken. Een dodelijk beeld voor een partij die zich beroept op haar bestuurskracht.

Fundamentele vraag

Feit is ook dat CD&V nooit echt in de campagne kwam. “Het doet pijn, zeker als je weet dat Hilde overal op handen werd gedragen. Ik denk dat we haar vroeger hadden moeten uitspelen”, zegt Youssef Kobo. Daarnaast wist de partij zich maar moeilijk te positioneren in het identitaire steekspel tussen links en rechts. Het opzet van Beke was dat de ‘revolutie van de redelijkheid’ zou afsteken tegen dat opbod, maar in werkelijkheid raakte de partij erdoor bedolven.

“We zijn te braaf geweest”, zegt Kobo. “We hadden het beste verhaal van alle partijen, maar we hadden ons scherper moeten positioneren.” Zijn voorspelling: zowel rond klimaat als migratie zijn de christendemocraten dringend aan reflectie toe. “We moeten nadenken over hoe we ons in de toekomst beter kunnen positioneren. Want dat is het grote pijnpunt. We kunnen er niet omheen.”

Wat heel wat basismilitanten misschien nog meer tot somberheid stemt, is de vaststelling dat gisteren zowat alle nationale boegbeelden onder de lat zijn gedoken. Het idee dat Wouter Beke na negen jaar voorzitterschap aan vervanging toe is, begint meer en meer te rijpen. Tegelijk zitten ze met een fundamentele vraag: wie staat er klaar om hem op te volgen? De kans bestaat dat het intern gaat rommelen.

Nooit met Vlaams Belang

Bij haar aankomst in Schaarbeek hield Hilde Crevits gisteravond de boot af. Als er conclusies uit deze uitslag moeten worden getrokken, dan is dat voor later. Mogelijk vanmiddag al op het partijbureau van CD&V. “Ik denk wel dat we sowieso moeten nadenken over hoe we mensen weer fysiek kunnen ontmoeten”, zegt de kopvrouw. “Voor veel mensen zijn de sociale media nu de enige bron van nieuws. En de kloof tussen de Wetstraat en de dorpsstraat is groot.”

En Beke? Die zit met zijn hoofd al bij de volgende regeringsvorming. In theorie is een heruitgave van de Zweedse formule op Vlaams niveau mogelijk. Ook op federaal niveau heeft de partij opties. “Met deze uitslag zullen we bescheiden zijn, maar ook verantwoordelijk”, benadrukt de voorzitter. “Ook als we de komende dagen gevraagd worden.”

Voor de christendemocraten staat één ding wel vast: nooit, jamais, never met het Vlaams Belang.