Machtsevenwicht kantelt in het Europees Parlement, maar eurosceptische doorbraak is er niet gekomen
Voor het eerst hebben de grote fracties zoals de conservatieve EVP en de sociaaldemocratische S&D niet langer de meerderheid in het Europees Parlement. De grote doorbraak van anti-Europese of eurosceptische partijen is er echter ook niet gekomen, ondanks forse winst in Frankrijk en Italië. Hoe ziet het nieuwe Europa eruit?
De inzet van de Europese verkiezingen ging deze keer niet zo zeer tussen links of rechts, maar wel tussen pro-Europese centrumpartijen en overwegend radicaal-rechtse eurosceptische of ronduit anti-EU-partijen. Gevreesd werd dat de opgang van die laatste categorie tot een blokkeringsminderheid zou leiden waarna die de EU van binnenuit zouden kunnen hinderen of afbouwen. (Lees verder onder de foto).
Zo ver is het gisteren niet gekomen: de zetelwinst van de eurosceptici is groot, maar niet groot genoeg ondanks een aantal opvallende lokale successen. Zo haalde het Rassemblement National (vroeger FN) van Marine Le Pen nipt meer Europese zetels dan de nieuwe En Marche van de pro-Europese president Emmanuel Macron. Een persoonlijke revanche voor de nederlaag van Le Pen bij de presidentsverkiezingen, maar aan de machtsverhoudingen in Parijs verandert dat niets.
In Italië veegde haar goede vriend Matteo Salvini van de radicaal-rechtse anti-migratiepartij Lega de vloer aan met de anderen. Salvini ziet zichzelf als de leider van een nieuw blok van rechts-nationalistische partijen in Europa die niet willen weten van migratie of vluchtelingen en terug willen naar traditionele familiewaarden. Ook in Hongarije zette de partij van de gelijkgezinde premier Viktor Orban een uniek resultaat neer en dat gold ook voor de oerconservatieve PiS in Polen. De nagelnieuwe Brexitpartij van Nigel Farage deed dat nog eens over op de puinhopen van de Conservatieven van premier May en Labour van Jeremy Corbyn, maar die partij hoopt zichzelf binnenkort irrelevant te maken in Straatsburg.
Het Europese centrum breekt niet
Tegenover al die successen was er gisteren echter ook fors tegengewicht. Het erg rechtse Alternative für Deutschland (AfD) konden niet profiteren van het verlies van de paarse regeringscoalitie van kanselier Angela Merkel; dat deden wel de Grüne met forse winst en die horen tot het pro-Europese kamp. (Lees verder onder de foto).
De nieuwe partij van president Macron En Marche moest in Frankrijk dan wel nipt Le Pen laten voorgaan, hij stuurt wel een stevig bataljon pro-Europese centristen naar Brussel en Straatsburg en die zullen daar de volgende vijf jaar een flinke vinger in de pap krijgen. Dan is er nog een groot land als Spanje waar de sociaaldemocratische PSOE van premier Pedro Sanchez het recente verkiezingssucces nog eens Europees kon verzilveren en waar ook de liberale Ciudadanos een bakje graan van mee pikken. Het extreemrechtse Vox bleef daar op zijn honger zitten.
Eerder was al duidelijk dat in Nederland de sociaaldemocratische PvdA van nu vicevoorzitter van de Europese Commissie Frans Timmermans als grootste uit de bus is gekomen voor de liberale VVD, toch twee sterke Europeesgezinde partijen. Opvallend: het rechts-radicale Forum voor Democratie van Thierry Baudet kon zijn "boreaals" succes van enkele weken geleden niet helemaal vertalen naar Europa. De PVV van Geert Wilders zou weer volledig uit het Europees Parlement kunnen verdwijnen. Salvini, Le Pen & Co. verliezen zo een belangrijke bondgenoot.
Liberalen en groenen rukken op
Een andere kanteling is het feit dat de twee grote fracties voor het eerst onder de 50 procent zakken in het Europees Parlement; dat zijn dat de christendemocratische Europese Volkspartij (EVP) met onder meer de Duitse CDU/CSU en onze CD&V en daarnaast de socialistische S&D. Tot nu toe controleerden die het Europees Parlement. (Lees verder onder de foto).
In dat parlement boeken de liberale en groene fracties echter flinke winst. De liberale ALDE onder leiding van Guy Verhofstadt en de Deense huidige EU-commissaris Margrethe Vestager profiteert zo mee van de opkomst van de partij van Macron in Frankrijk en van de Liberal Democrats (anti-brexit) in Groot-Brittannië, al is dat laatste natuurlijk mogelijk tijdelijk. De groene fractie profiteert van forse winst en in Duitsland en Frankrijk en andere landen en samen met de liberale opgang kan die de pro-Europese dijk versterken tegen de populistische vloed.
Samengevat: de tijd dat christendemocraten en socialisten in Straatsburg de lakens uitdeelden en de postjes monopoliseerden, is voorbij. Voortaan zal dat in samenspraak met liberalen en/of groenen moeten. En tegelijk is de Europese gedachte nog zeker niet dood. De droom van Le Pen en Salvini om de EU te ontmantelen tot een "unie van nationale staten en volkeren" is zeker niet voor de komende vijf jaar.
Bekijk het verslag uit "Het Journaal" hier:
