Overeenstemming is er over het feit dat vooral de extremen het goed hebben gedaan en dat Bart De Wever zijn eerste nederlaag heeft geleden. De grootste uitdaging zit volgens de commentatoren op het federale vlak. Het signaal van de Vlaamse kiezer die rechts heeft gestemd, verzoenen met die van de linkse Waalse kiezer, wordt een aartsmoeilijke opdracht. Ander bijzonder heikel punt, wordt de vraag wat er gedaan - of niet gedaan - zal worden met het cordon sanitaire, schrijven ze.

De Tijd: ‘verkiezingen van extremen’

De Tijd ziet in de afgelopen stembusgang een verkiezing van extremen, waarbij het midden is weggezakt. Behalve extreemrechts kan alleen extreemlinks écht blij zijn met deze verkiezingen. Voor het eerst in een halve eeuw stemt Vlaanderen namelijk communisten in het parlement, constateert de krant. Volgens politiek redacteur Bart Haeck is de vraag nu hoe de kracht van de colère de komende weken en maanden omgezet kan worden in beleid. Die last valt in de eerste plaats op de schouders van de N-VA, stelt hij.

De krant verwacht zich aan een nieuwe discussie over het cordon sanitaire en vraagt zich af of de aftredende centrumrechtse Vlaamse regering voort kan regeren. Psychologisch zal dat bijzonder lastig worden, maar mathematisch kan het, klinkt het. Op federaal vlak wordt het volgens Haeck bijzonder lastig om het signaal van de Vlaamse kiezer en dat van de Franstalige kiezer tegelijk ernstig te nemen.

De Standaard: ‘Vlaanderen is welvarender dan ooit, maar de Vlaming is boos en bang’

Dat het centrum is ingestort is ook de conclusie van De Standaard . De centrumkiezer is geradicaliseerd en de optelling van de twee rechtse nationalistische partijen was nooit groter, schrijft Bart Sturtewagen. ‘Vlaanderen is welvarender dan ooit, iedereen is aan het werk, de vacatures blijven openstaan. Maar de Vlaming is boos en bang. Hij verwerpt het migratiebeleid en vreest voor zijn pensioen’, beschrijft Sturtewagen de, wat hij noemt, paradox van 26 mei. Volgens hem heeft de eindeloze opeenvolging van debatten en botsingen tussen steeds dezelfde mensen de afkeer van de Vlaming voor het politieke spektakel alleen nog doen toenemen.

Politiek is er volgens hem een groot probleem gerezen: ‘Twintig jaar na de dioxinecrisis botst opnieuw een politieke generatie op haar limieten. De drie traditio­nele partijen, ooit almachtig, zijn nu bijna irrelevant geworden. Dat kan voor hen en hun voorzitters niet zonder gevolg blijven’, meent hij.

Het Nieuwsblad: ‘Wie zo kwistig omspringt met vertrouwen van burger, krijgt vroeg of laat de rekening gepresenteerd’

Het Nieuwsblad legt onder andere de nadruk op de parallellen met wat in de rest van Europa gebeurt. ‘Overal is extreem- en radicaal-rechts bezig aan een opgang. (...) Er heerst een reëel onbehagen over migratie en diversiteit, over nieuwkomers en zij die er ook twee generaties later nog altijd als nieuwkomers uitzien. Daar heeft Bart De Wever (N-VA) met zijn globale analyse dus gelijk. Maar het is tegelijk te gemakkelijk als verklaring’, schrijft de krant.

De voorbije vijf jaar is ‘het verhaal van partijen die nooit de indruk konden wekken dat ze een algemeen belang boven het partijbelang konden zetten. Van partijen die zich verloren hebben in pesterijtjes en onweerstaanbare profileringsdrang. Van partijen die van een pak dossiers een rommeltje hebben gemaakt (...). En die daarvoor door de kiezer afgestraft zijn’. Als voorbeeld wordt het pensioendossier aangehaald: ‘Net daar moet je zekerheid creëren, net daar vraag je van mensen een investering van hoop en vertrouwen in een toekomst die door politici gegarandeerd wordt. (...) Kan je dat lichtzinniger doen dan deze regering gedaan heeft? Wie zo kwistig omspringt met het vertrouwen van de burger, moet niet verwonderd zijn daar vroeg of laat de rekening voor gepresenteerd te krijgen’, klinkt het besluit.

Gazet van Antwerpen: ‘Onbestuurbaarheid van dit land is dichterbij dan ooit’

In Gazet van Antwerpen luidt de conclusie dat ‘de onbestuurbaarheid van dit land dichterbij is dan ooit’. De onbetwiste winnaar van deze verkiezingen is Vlaams Belang. Twee verkiezingen na elkaar leek de partij uitgeteld, nu staat ze er weer met 20 procent van de stemmen, schrijft hoofdredacteur Kris Vanmarsenille in Gazet van Antwerpen. Het zal volgens haar enorm moeilijk worden om een federale regering te vormen. Ofwel wordt dat een monstercoalitie met verschillende partijen van de meest diverse kleuren zonder N-VA, ofwel stapt N-VA in een regering met aan Franstalige kant partijen als PS of Ecolo, een avontuur waaraan Bart De Wever zich eigenlijk onmogelijk kan wagen, zeker niet met de hete adem van Vlaams Belang in zijn nek, meent Vanmarsenille. ‘Begin in die omstandigheden maar eens aan een formatie. Er zijn veel mogelijkheden, maar evenveel struikelblokken’, besluit ze.

Het Belang van Limburg: ‘Kloof tussen burger en politiek bleek nog groter dan gedacht’

Het Belang van Limburg neemt eveneens het gevoerde beleid op de korrel. Volgens de krant vonden veel kiezers dat er te weinig naar hen werd geluisterd en bleek de kloof tussen burger en politiek uiteindelijk nog groter dan gedacht. Ze ziet in de resultaten niet alleen een overwinning van het Vlaams Belang, maar tegelijk een falen van de partijvoorzitters van de traditionele partijen. De vraag dringt zich op of Gwendolyn Rutten, John Crombez, Wouter Beke en Bart De Wever het vertrouwen zullen behouden van hun achterban.

De traditionele partijen zullen onder zichzelf ook moeten uitmaken hoe ze zich opstellen ten opzichte van het cordon sanitaire. Tom Van Grieken wil mee regeren, en de krant merkt op dat De Wever alle deuren op een kier lijkt te zetten, maar, voegt ze er aan toe, N-VA en Vlaams Belang zijn samen niet groot genoeg om het met z’n twee te doen. Het lijkt dus vooral op ‘het wat jennen van de traditionele partijen’.

De Morgen: ‘Een Vlaanderen dat radicaal-rechts in het bestuur toelaat, is een Vlaanderen dat zich isoleert’

Hoofdredacteur Bart Eeckhout is in De Morgen erg hard voor de regering. Die is volgens hem vooral veel met zichzelf bezig geweest. In de kiescampagne was het vaak niet anders. Leuk voor de debatprogramma’s, minder voor de mensen thuis op de bank, die het dagelijks spektakel met onbegrip gadeslaan en ‘s anderendaags vroeg op moeten, met een kop vol zorgen over koopkracht en facturen, analyseert hij. Hard ook voor De Wever: die ‘had zich tot doel gesteld het Vlaams-nationalisme te heroveren op radicaal- en extreemrechts. Tot zondag 26 mei was hij in die opdracht geslaagd. Die erfenis is nu grotendeels verkwanseld.’

Eeckhout verwacht dat binnen de N-VA-basis stemmen zullen opgaan over het doorbreken van dat cordon, en ook bij Open VLD ziet hij een en ander opborrelen. ‘Maar een Vlaanderen dat radicaal-rechts in het bestuur zou toelaten, is een Vlaanderen dat zich internationaal en nationaal isoleert’, waarschuwt hij. ‘Of je nu een principiële of een pragmatische houding aanneemt, vaststelling blijft dat er voor democratische partijen met het Vlaams Belang geen gemeenschappelijke grond te vinden valt. Niet over een onmenselijke migratiepolitiek, niet over een onzinnige splitsing van het land, niet over de budgettaire waanzin waarop VB het programma schraagt. Gewoon: niet’, klinkt het.

Het Laatste Nieuws: ‘Tijd om te praten”’

Het Laatste Nieuws formuleert het anders. Daar luidt het dat het tijd is om te praten met het Vlaams Belang. ‘Die vermeende onverzoenbaarheid van het Vlaams Belang met de democratie was lange tijd het fundament van het cordon sanitaire. Maar de veroordeling van het Vlaams Blok voor racisme ligt inmiddels vijftien jaar achter ons. Tot nieuw bewijs van het tegendeel is het Vlaams Belang anno 2019 zonder twijfel een radicaal-rechtse partij of zelfs een extreemrechtse partij, maar niet racistisch of ondemocratisch’, schrijft Jan Segers.

Volgens hem bevinden we ons op het gepaste moment om de efficiëntie en de wenselijkheid van het cordon in vraag te stellen. ‘Wellicht nooit eerder heeft Vlaanderen zo rechts gestemd als gisteren. Je kunt daar niet langer in een wijde boog omheen lopen, in een wolk van weldenkendheid. Dat doen ze ongeveer nergens in Europa nog’. Een pleidooi voor een Vlaamse regering die voornamelijk steunt op een samenwerking tussen N-VA en Vlaams Belang is dit niet, en rekenkundig is dat trouwens niet aan de orde, vervolgt hij. Gepraat moet er trouwens ook worden met de PVDA/PTB, ‘de communisten van Peter Mertens en Raoul Hedebouw (...), in plaats van hen weg te zetten als halve Noord-Koreanen’.